Schachnovelle door Stefan Zweig

Schachnovelle

Stefan Zweig

Het boek

De titel van het boek is Schachnovelle en het is geschreven door Stefan Zweig. Het genre is novelle of fictie, want het verhaal is niet echt gebeurd. Het boek is geschreven tussen 1938 en 1941, toen de auteur in ballingschap in Brazilië zat. Het boek is echter voor het eerst verschenen in het oorlogsjaar 1942.

Het hoofdthema

Het hoofdthema van het boek is het schaakspel. Dat is omdat alles in het boek over het schaakspel gaat. De personages vertellen over hun relatie met het schaakspel en ook worden er potjes schaken gehouden. Het is ook niet voor niets dat het boek “Schachnovelle” heet.

De toon van het boek

Ik vond de toon van het boek vooral zakelijk. Er wordt een opeenvolging van gebeurtenissen verteld met weinig emotie van de auteur en dus de verteller. Ondanks de emotieloze toon van de verteller weet de auteur wel spanning in het boek te krijgen. Ik denk dat dat komt omdat het een opeenvolging van gebeurtenissen is die chronologisch klopt en niet veel afwijkt van deze chronologische volgorde.

De auteur

Stefan Zweig is geboren in het jaar 1881 in Oostenrijk, hij heeft verschillende studies afgemaakt waaronder Germanistiek. Stefan Zweig schreef eerst vooral over historische en literaire figuren uit Europa. Later schreef Stefan Zweig ook novellen en romans, waaronder dit boek. De novellen en romans van de schrijver vielen vooral op door de psychologie erin en het subtiele taalgebruik dat hij toepaste in de boeken. Stefan Zweig is in 1942 in Brazilië overleden, dat was dus niet heel lang na het uitkomen van het boek Schachnovelle. https://nl.wikipedia.org/wiki/Stefan_Zweig

Verteltechniek

Het vertelperspectief van dit boek is de ik-verteller. De verteller vertelt namelijk alles vanuit de ik-persoon. Een voorbeeld hiervan uit het boek is: “Ich stand im Gespräch met eimem Bekannten etsas abseits von diesel Getümmel auf dem Promenadendeck, als neben uns zwei-oder dreimal Blitzlicht scharf aufsprühte…” De gebeurtenissen in het boek volgden elkaar op in chronologische volgorde. Er werd in het boek echter wel gebruik gemaakt van flashbacks, die gaan dan meestal over de andere personages in het boek. Zo werd de jeugd van een personage genaamd Czentovic beschreven door de verteller. De heer Czentovic was in de tijd van het boek al volwassen, dus er is gebruik gemaakt van flashback, namelijk naar de jeugd van Czentovic. Het boek bevat ook op zijn minst een monoloog, namelijk hetgeen van Dr. B. Dr. B beschreef in die monoloog namelijk waarom hij - in eerste instantie - geen schaakspel met de heer Czentovic wilde spelen en volgens de verteller van het boek was Dr. B daar wel even mee bezig. Het boek bevat wat ik zou beschouwen als een open einde. Dat is omdat het schaakspel tussen Czentovic en Dr. B bij het einde van het boek wel was afgelopen, maar  Dr. B is niet in goede toestand en niemand behalve de aanwezigen in het boek weet hoe het afloopt met Dr. B. De eerste schaakpartij tussen Czentovic en Dr. B is opgegeven door Czentovic en de tweede door Dr. B, je zou dus kunnen zeggen dat het eigenlijk nog steeds niet duidelijk is wie er nou beter is in schaken. En dat was eigenlijk het hele ding in het boek.

Plaats(en) van handeling en de omgeving

Het boek speelt zich af op een passagiersschip dat vanuit de haven van New York naar Buenos Aires vaart. De flashbacks vinden daar echter niet plaats. Het verhaal speelt zich dus op zee af.

Wanneer het verhaal afspeelt

Het boek speelt zich af als de tweede wereldoorlog al even bezig is. Dat weet ik omdat Dr. B in zijn flashbacks al laat weten dat hij door de Nazi’s werd opgesloten op een kamer nadat Hitler Oosterrijk had binnengevallen. Hitler viel het Rijnland van Oostenrijk al in 1936 binnen en Hitler viel heel Oostenrijk binnen in het jaar 1938. Het binnenvallen van volledig Oostenrijk was een van de oorzaken van het plaatsvinden van de tweede wereldoorlog, dus is het logisch dat het boek net voor of net na het begin van de tweede wereldoorlog plaatsvindt. (Al kan ik dat niet met volledige zekerheid zeggen, want het Rijnland deel van Oostenrijk was dus al ingenomen door Hitler in 1936 en 1936 is niet net voor het uitbreken van de tweede wereldoorlog.) Het boek is uitgebracht in 1942, dus het verhaal zal ergens tussen 1938 en 1942 plaats hebben gevonden. De flashbacks vinden eerder plaats, dat klinkt heel logisch en dat is het eigenlijk ook. De flashback van Dr. B’s verhaal vindt dus plaats net voor of net na het uitbreken van de tweede wereldoorlog (of in ieder geval na 1936 als hij in het Rijnland woonde). Tijdens de cruise, is de heer Czentovic ongeveer twintig jaar oud. In de flashbacks wordt de periode van zijn jeugd tot zijn twintigste jaar beschreven. Dat betekent dat de flashbacks van Czentovic ongeveer tussen 1918 en 1922 hebben plaatsgevonden.

Hoelang het verhaal duurt

Het verhaal begint op de cruise van New York naar Buenos Aires en het eindigt op diezelfde cruise. Dat betekent dat het verhaal nooit meer dan twee weken heeft kunnen duren. Dat klopt, want het verhaal beschrijft een paar dagen. Het begint net iets voor middernacht op de dag dat het schip zou vertrekken en de dagen erna dat er schaakspellen worden gespeeld tussen onder andere de verteller, McConnor, Dr. B en Czentovic.

Hoofdpersonen

De hoofdpersonen in het boek zijn: de verteller, Czentovic en Dr. B. De verteller lijkt mij een heel nieuwsgierig persoon, omdat hij het experiment aanging van een schaakpartij tegen de wereldkampioen. Czentovic lijkt mij geen leuk persoon, ik kreeg namelijk in het boek de indruk dat het schaken Czentovic vooral om het geld gaat en niet per se om het schaken zelf. Dat kan ik me opzicht ook wel voorstellen, want schaken was nooit echt een hobby van Czentovic. Schaken was eigenlijk het enige wat hij kon, want Czentovic was analfabeet. Het was dus eigenlijk ook het enige wat Czentovic heeft. Dat zou ook juist een reden kunnen zijn waarom hij het juist moet waarderen, maar dat blijkt niet de realiteit. Dr. B lijkt me een zeer intelligente man, omdat hij eigenlijk beter in schaken was dan de wereldkampioen. Dat is echter niet bewezen, want door zijn ongeduld heeft Czentovic hem zo kunnen irriteren dat hij helemaal gek werd tijdens de schaakpartij en het niet af heeft kunnen maken. Dr. B lijkt me ook een heel ongeduldig persoon, want hij kon niet lang genoeg wachten op Czentovic. Aan de andere kant heeft Dr. B wel een hele lange periode volgehouden om niks te doen, wat ik zeker respecteer gezien het feit dat ikzelf niet eens één seconde niks kan doen. Wel als ik slaap trouwens, maar dan slaap ik dus dan doe ik eigenlijk wel iets… De relatie tussen de hoofdpersonen is makkelijk uit te leggen, namelijk: de personen kenden elkaar allemaal nog niet echt voor dat ze op de cruise gingen, dus ze hebben elkaar daar ontmoet. En alle personen mochten Czentovic niet echt en andersom geldt hetzelfde.

Conflicten / problemen

In de flashback van Dr. B vertelt hij hoe zijn tijd was toen hij was opgesloten in een kamer en hoe het gek maakte, dat zie ik wel als een probleem op zich. Het probleem werd in diezelfde flashback ook opgelost, doordat een psycholoog ervoor zorgde dat Dr. B niet meer belangrijk was en dat hij dus vrijgelaten mocht worden. Hiermee was dat probleem in ieder geval opgelost. Een ander probleem in het verhaal was dat er een schaakpartij was georganiseerd tussen mr. McConnor en Czentovic, maar toen werd McConnor ziek en moesten McConnor en de verteller dus een nieuwe tegenstander voor Czentovic vinden anders kon de verteller alsnog zijn experiment niet uitvoeren. Het probleem is dus opgelost door Dr. B de schaakpartij te laten spelen met Czentovic. Er waren dus niet echt veel ‘echte/grote’ problemen.

Titel

Ik vind de titel heel goed bij het boek passen, want het boek heet: Schachnovelle. Letterlijk vertaald naar het Nederlands is dat: Schaaknovelle. Dat is dus een novelle over ‘schaak’ waar dus het schaakspel mee bedoeld wordt. Het hele boek gaat over het schaken en het soort boek of genre van het boek is een novelle, dus ik vind de titel zeer goed bij het boek passen.

Drie sleutelpassages en de climax van het verhaal

Een van de drie sleutelpassages van het boek vind ik dat DR. B aan het eind van zijn monoloog instemt met de schaakpartij met Czentovic, want daarmee is het probleem opgelost en kan het experiment van de verteller toch door gaan. De tweede sleutelpassage van het verhaal vind ik, dat dat het moment is waarop Czentovic de eerste schaakpartij opgeeft tegenover Dr. B, dat bewijst dus eigenlijk dat Dr. B beter is in schaken dan de wereldkampioen. Dat vind ik dan ook gelijk de climax van het verhaal. De derde sleutelpassage van het verhaal is naar mijn mening, het moment waarop Dr. B te wanhopig wordt door de irritatie aan Czentovic’ tempo en dus de schaakpartij niet af kan maken. Het is de laatste gebeurtenis van het boek en bewijst eigenlijk hoe stom Czentovic is.

Mooiste passage uit het boek

Ondanks het feit dat ik het personage van Czentovic niet leuk vind, vind ik het verhaal van zijn jeugd wel indrukwekkend. Dat is omdat hij is opgevoed door een Pfarrer en dus een wees is. En toen de Pfarrer hem probeerde te onderwijzen, bleek dat Czentovic ook nog een analfabeet was. Maar ondanks al die dingen is hij toch de wereldkampioen in schaken, dat vind ik wel mooi aan zijn verhaal. Maar nogmaals; ik vind zijn persoonlijkheid niet leuk.

Samenvatting 10-15 regels Arial 12

Het boek begint net voor de cruise van New York naar Buenos Aires vertrekt. De verteller gaat aan boord en merkt dat er een groot schakers op dezelfde cruise zitten, waaronder ook de 20-jarige wereldkampioen genaamd Mirko Czentovic. Uit nieuwsgierigheid besluit de verteller de aandacht van Czentovic te trekken, zodat de verteller hem kan zien schaken. De verteller probeert Czentovic’ aandacht te trekken door zelf te gaan schaken met een mede-passagier genaamd mr. McConnor, het plan van de verteller blijkt echter niet te werken. McConnor besluit daarom zelf naar Czentovic toe te gaan en hem uit te dagen voor een potje schaak. Czentovic doet dit alleen voor een grote som geld, maar McConnor heeft dit er voor over. McConnor wordt dan ziek en er kan niet schaken, er is dus een nieuwe tegenstander nodig. De verteller gaat op zoek en vindt Dr. B, eerst wil Dr. B niet vanwege zijn psychiatrische verleden met schaken, maar uiteindelijk gaat Dr. B de uitdaging aan.

-> Ik had het eigenlijk nog veel uitgebreider willen maken, maar dat vindt DUO niet leuk blijkbaar.

Mijn mening

Ik vond het boek niet heel boeiend tot het verhaal van Dr. B werd genoemd. In het verhaal van Dr. B werd beschreven hoe en waarom hij voor een langere tijd opgesloten zat in een saaie kamer met niks te doen, en hoe hij soms werd geroepen voor verhoor. Toen Dr. B een boek kon stelen (en dat dus ook gedaan heeft), heeft hij het hele boek uit zijn hoofd geleerd. Het boek ging over schaken en dus heeft Dr. B veel over schaken geleerd en daaruit volgde een obsessie voor het spel. Dr. B had in de tijd dat hij opgesloten zat dus twee persoonlijkheden gecreëerd, een witte en een zwarte. De persoonlijkheden waren natuurlijk gebaseerd op het schaakspel en in het hoofd van Dr. B speelde de zwarte en witte persoonlijkheden schaakpartijen tegen elkaar. De persoonlijkheden wilden steeds maar weer revanches van elkaar waardoor Dr. B helemaal geobsedeerd was door het schaakspel en uiteindelijk helemaal gek werd. Uiteindelijk belandde Dr. B in een ziekenhuis, waar hij goed behandeld werd door zijn Psycholoog. Diezelfde psycholoog zorgde er uiteindelijk voor dat Dr. B werd vrijgelaten door de Nazi’s, maar adviseerde hem tegelijkertijd om nooit meer in aanraking te komen met het schaken. Bij dit deel van het boek begon ik het pas interessant te vinden, omdat ik toen de psychologische kant van het boek in begon te zien. Dat sprak mij erg aan. De flashbacks waren duidelijk aangegeven in het boek en verder was het boek een duidelijke opeenvolging van gebeurtenissen waardoor het voor mij makkelijk te lezen was. Ik vond het boek dus erg boeiend uiteindelijk.

Creative opdracht 13.

Ik herschrijf het begin van het verhaal in de stijl van een ander tijdperk, namelijk de moderne tijd. Vanwege het feit dat ik het verhaal laat afspelen in de moderne tijd, heb ik het cruiseschip vervangen door een passagiersvliegtuig. >>Het was bijna middernacht op een avond in juli in het jaar 2020. Het passagiersvliegtuig van New York naar Buenos Aires stond op het punt te vertrekken en ik zag nog net alle bagage het bagageruim ingaan. Ik zou die nacht weer terug naar huis gaan van een zakenreis in New York. Toen ik eenmaal aan boord van het vliegtuig was gestapt, sloeg de klok twaalf keer en het vliegtuig vertrok. Ik had allemaal films gedownload voor in het vliegtuig, maar dat bleek allemaal voor niks want ik had gewoon Wi-Fi aan boord van het vliegtuig. Ik was al halverwege een Amerikaanse film genaamd “the Matrix” toen ik een pop-up notificatie op mijn iPad zag verschijnen. De melding kwam van de nieuwsapp van de KLM die ik twee minuten daarvoor gedownload had. Het vertelde me dat er aan boord van het vliegtuig B-04051059 zich de wereldkampioen schaken bevond. Ik heb me mijn hele leven al geïnteresseerd in het schaakspel en checkte daarom of B-04051059 het nummer was van mijn vlucht. En jahoor, ik zat in hetzelfde vliegtuig als de wereldkampioen. Ik herinnerde me vaag dat ik iets over hem gelezen had, dus ik googelde ‘wereldkampioen schaken’ en daar kwam zijn naam tevoorschijn: Mirko Czentovic. Opeens herinnerde ik me dat ik inderdaad wist wie hij was, een inmiddels 20-jaar oude wees die niks anders kon dan schaken. Ik had eens over hem gelezen in een artikel in the Times, toen ik op zakenreis was naar Londen. Czentovic was na de dood van zijn vader ondergebracht bij een Pfarrer. Hij leerde daar onder andere lezen en rekenen, maar zonder succes. Czentovic bleef altijd analfabeet en was eigenlijk alleen maar goed voor praktische klusjes zoals de afwas en de boodschappen enzo. Het bleek alleen wel later dat Czentovic super goed kon schaken, wat nu dus inderdaad wel heeft gebleken.