DE VOORLEZER Bernhard Schlink
Titel: De Voorlezer
Schrijver: Bernhard Schlink
Aantal pagina’s: 174
Uitgeverij/Jaar van uitgave: Interlijsters - Wolters-Noordhoff, Groningen 2003. Inhoud: Het boek “De Voorlezer” is geschreven in het ik-perspectief. Deze ik is Michael Berg. Hij vertelt over zijn relatie tot Hanna Schmitz en hoe deze relatie zijn leven heeft veranderd. Deze twee personen zijn de hoofdpersonen in dit boek. Het boek is opgebouwd uit drie delen en vindt plaats in Duitsland. Deel 1. Toen Michael 15 was, kreeg hij een relatie met Hanna Schmitz, een treinconductrice van in de dertig. Vaak komt hij na school bij haar en dan vraagt ze of hij haar wil voorlezen uit de boeken die hij net leest. Daarna bedrijven ze dan altijd de liefde. Aan het eind van deel 1 gaan ze samen een fietstocht maken. Hij wordt op een ochtend eerder wakker en besluit om broodjes te gaan halen en laat een briefje achter. Als hij terugkomt, is Hanna helemaal overstuur. Ze beweert helemaal geen briefje te hebben gevonden. Als hij later weer eens bij haar thuis op bezoek gaat, is ze weg, verhuisd volgens de buren. Deel 2. Michael is een jonge rechtenstudent. Hij zit in een speciaal werkgroepje waar hij getuige kan zijn van een proces tegen een paar bewaaksters van een concentratiekamp tijdens de tweede wereldoorlog. Dit is de plaats waar Michael Hanna weer tegenkomt. Hanna is een van de verdachten. De bewaaksters hadden op een dag het bevel gekregen om de gevangenen naar een andere plaats te transporteren. ’s Nachts moesten de gevangenen dan in een kerk overnachten. Precies in die nacht werd het dorpje geraakt door een raket die de foute kant op was gegaan. Hij sloeg in, in de kerk. De bewaaksters echter maakten geen aanstalten om de deuren van de kerk te openen om de gevangenen eruit te laten. Ze zijn allemaal verbrand behalve twee vrouwen; moeder en dochter. De dochter heeft een boek geschreven over wat ze heeft beleefd en naar aanleiding hiervan is het proces gestart. Er blijkt dat Hanna ook in het concentratiekamp de kleine, zwakke meisjes mee naar haar kamer nam, die haar vervolgens moesten voorlezen. Tijdens het proces vindt Michael dat Hanna zich zeer in haar nadeel presenteert. Opeens vallen de puzzelstukjes op z’n plaats. Hanna was analfabeet. Dat verklaart waarom ze zo van het voorlezen hield en waarom ze zo boos werd toen Michael tijdens de fietsvakantie ontbijt was gaan halen. Het legt zelfs uit waarom ze bij de SS is gegaan. Oorspronkelijk had ze een baan bij Siemens aangeboden gekregen, maar aangezien ze niet kon lezen is ze bewaakster geworden. Na de oorlog is de dan conductrice geworden, ook hier hoefde ze niet te kunnen lezen. Het verklaart ook waarom ze zich zo slecht presenteerde tijdens het proces; ze had het boek van de overlevende dochter nooit gelezen en had zich dus niet zo goed kunnen voorbereiden.Ze krijgt levenslang. Deel 3. Michael trouwt, krijgt een kind, scheidt weer. Zijn verleden met Hanna laat hem niet los. In al zijn vriendinnen en later zijn vrouw probeert hij Hanna te zoeken. Hij besluit weer voor te gaan lezen. Hij neemt het op en stuurt het Hanna in het gevangenis. Af en toe krijgt hij een brief van haar. Ze heeft zichzelf bijgebracht om te lezen en schrijven. Weliswaar waren de brieven kort en het handschrift krakerig maar ze schreef. Na 18 jaar krijgt Michael een brief dat Hanna binnenkort vrij zal komen en dat Michael de enige persoon is tot wie Hanna contact heeft gehad. Hij wordt gevraagd of hij voor Hanna een paar faciliteiten kan regelen zoals een appartement en een baan. Michael ziet hier zeer tegen op, maar doet het toch allemaal. Ook werd er in de brief gevraagd of Michael Hanna wilde komen opzoeken voor de vrijlating en dan op de dag zelf om haar af te halen. Als hij haar gaat bezoeken is ze Hanna niet meer. Ze is oud en ziet er niet meer uit als Hanna, ruikt niet meer naar Hanna. Met een ietwat vreemd gevoel gaat hij weer weg. Op de dag van de vrijlating krijgt Michael kort na arriveren te horen dat Hanna zich heeft opgehangen. In een brief die ze heeft achtergelaten staat dat Michael haar geld naar de vrouw, die het boek over de concentratiekampen heeft geschreven, moet brengen. Dit is wat hij doet en het geld wordt gestort in een Joodse stichting voor analfabeten. Het boek gaat duidelijk over de ontwikkeling die de hoofdpersoon Michael doormaakt. Hanna is zijn eerste liefde en hij kan haar niet loslaten. Als hij ouder is begint hij zich wel af te vragen of Hanna hem niet gewoon heeft gebruikt. Toch blijft er een speciaal gevoel bij hem achter. Zelfs als hij erachter komt dat Hanna bij de SS was, blijft hij van haar houden. Het boek gaat ook over een gevoel van schaamte. Ten eerste de schaamte van het land, Duitsland. Schaamte over wat er allemaal tijdens de tweede wereldoorlog is gebeurd. Vervolgens de schaamte van Hanna over haar analfabetisme. De schaamte die er zelfs voor zorgt dat ze levenslang krijgt. En tenslotte de schaamte van Michael. Als kind durft hij niet voor hun relatie uit te komen omdat zij ruim 15 jaar ouder is dan hij. Later niet omdat ze bij de SS is geweest. Mening Dit boek vond ik zeer fascinerend. Vooral in deel 1 was ik zeer verbaasd over de relatie tussen de twee. Van de kant van Michael kan ik het allemaal wel begrijpen. Hij was in de puberteit en was net bezig met zichzelf en zijn lichaam te leren kennen. Hanna vond ik wel erg vreemd. Ik kan me moeilijk voorstellen dat een aantrekkelijke vrouw van in de dertig iets met iemand begint die half zo oud is. Enigszins ongewoonlijk vond ik ook de ontwikkelingen die Michael doormaakt in het boek. Hij maakt binnen enkele weken ontwikkelingen door die andere mensen van zijn leeftijd in een paar jaar doen; zijn eerste seksuele ervaringen met een vrouw, maar ook met zichzelf, de grote liefde leren kennen. Dit allemaal met dezelfde vrouw die zoveel ouder is. Het is ook niet echt normaal dat deze jongen voor de rest van zijn leven emotioneel aan die vrouw blijft hangen. Tijdens het lezen van dit boek ging ik mij ook wel een beetje afvragen of de liefde van Michael ten opzichte van Hanna niet een soort moederliefde is. Er is geen indicatie in het boek dat hij geen aandacht van zijn ouders kreeg maar wel dat hij uit een gezin met veel kinderen komt. Duidelijk is in ieder geval wel, dat het geen normale verhouding is. Het is ook niet duidelijk waar de gevoelens van Hanna nou op gebaseerd zijn. Al in al dus een boek dat door de scheve verhoudingen tussen de twee zeer boeiend is. Zeker een aanrader!