De titel
Het boek met de titel ‘Das Versprechen’ en de ondertitel ‘Requiem auf den Kriminalroman’ is geschreven door Friedrich Dürrenmatt. De versie die ik heb gelezen is uitgegeven door Wolters-Noordhoff Groningen, maar werd in 1958 voor het eerst uitgegeven door Verlag der Arche. Voorop ‘mijn’ boek staat 199502, wat zou kunnen betekenen dat het de tweede druk door Wolters-Noordhoff is. Ik weet echter niet zeker van welke druk het boek echt is.
De titel verwijst naar de belofte die commissaris Matthäi maakt. Hij beloofde de ouders van de vermoorde Gritli Moser bij zijn zaligheid dat hij de dader zou oppakken. Deze belofte is zo ongeveer de oorzaak voor de rest van het verhaal.
Friedrich Dürrenmatt heeft het boek de ondertitel ‘Requiem auf den Kriminalroman’ (requiem voor de detective), omdat de gangbare opbouw en regels van detectives ter discussie gesteld en veranderd/gebroken worden.
De auteur
Friedrich Dürrenmatt werd geboren op 5 januari 1921 in de Zwitserse plaats Konolfingen als zoon van een protestantse pastoor. Op 14 december 1990 stierf Dürrenmatt in Neuchâtel. Hij schreef niet alleen romans, maar hij maakte ook toneelstukken, luisterspelen, schilderijen, tekeningen en karikaturen. Dürrenmatt was erg geïnteresseerd in misdaad en recht. ‘Das Versprechen’ en ‘Der Richter und sein Henker’, die ik vorig jaar voor Duits gelezen heb, zijn dan ook misdaadromans.
Dürrenmatt leefde in het Zwitserse kanton (deelstaat) Bern en ging in de stad Bern naar het gymnasium. In tegenstelling tot ‘Der Richter und sein Henker’ echter, speelt ‘Das Versprechen’ zich niet af in het kanton Bern.
Verder was Friedrich Dürrenmatt een groot man in de theaterwereld. Hij heeft vele theaterstukken gemaakt en een grote invloed gehad op het theater. Hij dacht er nog even over na om schilder te worden, maar aangezien zijn schrijverstalent vele malen groter was dan zijn schildertalent, is hij toch maar schrijver geworden.
Literatuurgeschiedenis
‘Das Versprechen’ is in de periode van de Duitse literatuur geschreven die tussen het einde van de Tweede Wereldoorlog en de Duitse hereniging ligt. In deze tijd was de Tweede Wereldoorlog eerst een belangrijk onderwerp om over te schrijven, maar aangezien Zwitserland, Dürrenmatts thuisland, neutraal was tijdens deze oorlog, werd er in dat land niet zoveel over deze vreselijke periode geschreven. De Zwitserse postmoderne literatuur keek vooral naar het alledaagse leven. Je kunt zeggen dat ‘Das Versprechen’ tot de postmodernistische literatuur behoort, maar hier kan eigenlijk elke vorm van kunst na het modernisme toe behoren. Dürrenmatt trekt wel de gebruikelijke opbouw van de detective in twijfel, maar dat is ook niet precies het in twijfel trekken van lang gekoesterde begrippen als waarheid en authenticiteit, wat zo kenmerkend was aan het postmodernisme. Sommigen zouden de grote rol van het toeval in het boek ironie noemen, wat ook een kenmerk van het postmodernisme is, maar eigenlijk is toeval geen ironie. In feite is Dürrenmatt gewoon tijdkritisch. In elke literaire periode had je wel mensen als Dürrenmatt die zich tegen de vaststaande regels afzetten. De held in ‘Das Versprechen’ is dan ook eigenlijk een antiheld, die misdaden niet op ongelofelijke wijze oplost, maar uiteindelijk faalt. Deze commissaris probeert ook op zeer ongebruikelijke wijze misdaden op te lossen. In het begin van het boek heeft een van de personages, Dr. H, ook echt kritiek op het gebruikelijke ‘eind goed, al goed’ van detectives.
Het genre
‘Das Versprechen’ behoort tot het hoofdgenre dramatiek. Aan de ene kant gaat het boek natuurlijk over de zoektocht naar de moordenaar van Gritli Moser, maar de ontwikkeling van commissaris Matthäi speelt hierbij een zeer grote rol. In het boek wordt duidelijk beschreven hoe Matthäi steeds meer verandert, steeds minder de vastberaden, doelgerichte politiecommissaris wordt die hij was, maar juist steeds meer een gekke, ‘lege’ alcoholist wordt die zich heeft teruggetrokken in zichzelf. In feite bevindt Matthäi zich in het boek ook in een conflictsituatie. Hij strijdt tegen de moordenaar die Gritli Moser en twee andere jonge meisjes vermoord heeft, de zogenaamde ‘Egelreus’, die hij koste wat het kost wil vinden en oppakken. Dit kostte hem uiteindelijk zichzelf, aangezien hij aan het eind van het boek alleen nog maar op zijn vroegere zelf lijkt qua uiterlijk. Bovendien gaat de commissaris helemaal alleen deze strijd aan. Er is niemand die hem echt wil geloven, waardoor hij zich afscheidt van de rest van het politiekorps en zijn eigen weg gaat, waarbij hij de gebruikelijke opsporingsmethodes verwerpt.
Het normale genre van het boek, zeg maar volgens de indeling van bibliotheken, is krimi. Een misdaadroman geschreven vanuit de typisch Duitse kijk op het genre, wat betekent dat je het boek geen detective of thriller mag noemen. Zoals meestal het geval is bij krimi’s, wordt er aan het eind van het boek pas duidelijk gemaakt wie de dader is en, in dit geval, wat er met de dader gebeurd is. Het boek is geen whodunit, aangezien je als lezer niet mee kunt puzzelen met de commissaris. Je kunt eerst alleen voor jezelf proberen uit te vogelen of Von Gunten wel of niet de dader is, maar later wordt duidelijk dat hij niet de dader was, wat het onmogelijk maakt om erachter te komen wie de moord dan wel heeft gepleegd.
De inhoud
Samenvatting
Een naamloze ik-persoon, schrijver van detectives, houdt in Chur een toespraak over het schrijven van romans. Na zijn toespraak ontmoet hij Dr. H in de bar. Deze Dr. H is de oud-politiechef van de kantonspolitie van Zürich. Hij neemt de ik-persoon mee naar Zürich. Onderweg stoppen ze bij een vervallen tankstation waar ze geholpen worden door een vreemde oude man. Aangezien Dr. H echte misdaden heeft moeten oplossen, heeft hij kritiek op de gebruikelijke regels van het detectivegenre, waarbij de speurneus uiteindelijk altijd de dader weet te ontmaskeren en waarin toeval nooit een rol speelt. Om te bewijzen dat het in het echte leven ook anders kan lopen, vertelt Dr. H het verhaal van de vreemde oude man bij het tankstation, de oude commissaris Matthäi. Op diens laatste dag bij de kantonspolitie werd Matthäi nog opgeroepen om de moord op het kleine meisje Gritli Moser te onderzoeken. Hij zweerde Gritli’s ouders bij zijn zaligheid dat hij de dader zou oppakken. De inwoners van het dorp waar Gritli woonde waren er intussen al van overtuigd dat de huis-aan-huisverkoper Von Gunten de dader was. Voor Gritli vermoord werd, werden er nog twee meisjes die er hetzelfde uitzagen op eenzelfde wijze vermoord. De politie kon de dader nooit vinden, maar nu had Von Gunten al het bewijs tegen zich. Hij werd meegenomen naar het bureau, waar Matthäis opvolger hem maar liefst twintig uur lang hardnekkig ondervroeg. Uiteindelijk gaf Von Gunten toe, maar hij hing zich de nacht daarop op in zijn cel.
Als Matthäi aan boord wil gaan van het vliegtuig naar Jordanië ziet hij een groep kinderen lopen en besluit hij toch niet aan boord te gaan. Hij wordt ontslagen en besluit als privédetective de zaak Gritli Moser verder te onderzoeken, aangezien hij niet geloofd dat Von Gunten echt de dader was. De intussen rokende en drinkende Matthäi krijgt een tekening van Gritli in handen, waarop ze een reus heeft getekend die egels aan haar gaf.
Hierna bezoekt Matthäi de psychiater waar de politie mee samenwerkt, aan wie hij verteld dat hij steeds maar weer aan het meisje moet denken. De psychiater waarschuwt hem dat de dader niet hoeft te bestaan en dat het onderzoek een manische obsessie zou kunnen worden. Het maakt Matthäi niet uit. Samen discussiëren ze over de mogelijke betekenis van de tekening. Matthäi komt erachter langs welke weg de moordenaar naar zijn slachtoffers moet gaan en neemt een tankstation aan deze weg over. Matthäi probeert een kind als Gritli Moser te adopteren, maar neemt uiteindelijk een huishoudster in dienst, die een dochter heeft die erg lijkt op Gritli. Hij gebruikt haar, Annemarie, als aas voor de moordenaar. Zo wacht hij vele maanden lang op de moordenaar, totdat Annemarie op een dag later van school thuiskomt, omdat ze bij een tovenaar langs was geweest. Later heeft ze chocoladetruffels bij zich, die de egels van Gritli Mosers tekening blijken te zijn. Matthäi weet zeker dat zijn obsessieve jacht nu bijna ten einde is. Hij overtuigd Dr. H’s korps van zijn gelijk. Ze wachten een week lang op de plek waar Annemarie de tovenaar regelmatig ontmoette, maar niemand komt opdagen. De politie geeft het op en Matthäis relatie met zijn huishoudster en Annemarie is verwoest, aangezien zij erachter komen dat Annemarie gebruikt werd als aas. Matthäi begrijpt niet waarom zijn speurwerk niet het gewenste resultaat leverde en blijft jarenlang alleen en verward, rokend en drinkend wachten op de moordenaar.
Vele jaren later wordt Dr. H door een pastoor gevraagd om naar het kantonsziekenhuis te komen. Hier vertelt een stervende vrouw hem het verhaal van haar huismeester en tuinier ‘Albertchen’ Schrott. De vrouw ontdekte eens dat haar verwarde Albert, gedreven door een stem uit de hemel, een meisje had vermoord. En later vermoordde hij weer een meisje. Uiteindelijk vermoordt hij ook Gritli Moser en als de vrouw ontdekt dat hij nog een meisje (Annemarie) wil vermoorden, verbiedt ze hem dit te doen. Hierop wordt Albert woest en gaat hij op weg naar Annemarie.
Onderweg komt hij bij een verkeersongeval echter om het leven.
Na dit nieuws rijdt Dr. H zo snel mogelijk naar het tankstation en vertelt hij het hele verhaal aan Matthäi. Maar het is al te laat. Matthäi lijkt hem niet meer te horen en blijft wachten.
Na zijn verhaal vertelt Dr. H de ik-persoon dat deze met het verhaal mag doen wat hij wil.
Het boekverslag gaat verder na deze boodschap.
Verder lezen
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden
Rory
Rory
Danku danku
3 maanden geleden
Antwoorden