Het parfum - Patrick Süskind
De titel slaat op het levensdoel van het hoofdpersonage: het ontwerpen van het volmaakte parfum. De weg naar het uiteindelijke resultaat is bezaaid met moord, vandaar de ondertitel: “De geschiedenis van een moordenaar”.
Het verhaal gaat over de geschiedenis van een moordenaar genaamd Jean-Baptiste Grenouille. Grenouille, zo wordt er doorheen het verhaal naar hem verwezen, werd in 1738 geboren op de meest stinkende plaats van die tijd: in Parijs, onder het viskraam van zijn moeder. Nadat zijn moeder hem voor dood had achtergelaten tussen de rotte vis, leefde hij bij verschillende pleeggezinnen die hem een voor een weer afstonden. Deze jongen had namelijk een uitzonderlijk reukvermogen, beter dan zijn zicht, maar bezat geen eigen lichaamsgeur en dat konden de mensen niet verdragen. Het was als iets onmenselijks. Op jonge leeftijd werd hij verkocht aan een leerlooier bij wie hij hard moest werken aan een karig loon en pleegde hij zijn eerste moord. Hij pleegde die moord zonder enige gewetenswroeging, enkel om de geur van zijn slachtoffer te bezitten. Uit wilskracht om die geur écht te bezitten of zelfs bij te werken tot perfectie liet hij zich aannemen bij Baldini, een oude parfumeur die hem de kneepjes van het vak leerde. Na enkele jaren exclusieve parfums te hebben ontworpen voor Baldini trok hij naar Grasse. Onderweg ontdekte hij echter de mensenvrije geur van zuivere natuur en wilde die niet meer loslaten. Zeven jaar lang leefde hij onder de grond, overlevend op water, kleine salamanders en zijn eigen levendige fantasie der geuren. Hij werd ontdekt door een filosoof-wetenschapper die hem zag als een holbewoner en hem wilde genezen door hem te onderwerpen aan een experiment. Nadat hij in het geheim vertrokken is, mag hij in Grasse weer gaan werken bij een parfumerie en hij beslist dat zijn levensdoel zal zijn de beste parfumeur ter wereld te worden. Hij wilde een geur creëren die hem de macht over de menselijke wil zou geven. Om die geur uit te werken vermoordde hij 25 jonge maagden en werd hij als lang gezochte seriemoordenaar veroordeeld. Op de dag van de executie had hij zich echter besprenkeld met zijn meesterwerk, zijn perfecte parfum. Deze geur veroorzaakte onder de 10.000 kijklustigen uitbundige orgieën, een uitbraak van onbedwingbare liefde. Grenouille werd terstond vrijgesproken en besloot weer naar Parijs te trekken. Hij had nu de sleutel tot macht en verafgoding maar bedacht dat dat niet was wat hij wou, want enkel hij kon de schoonheid van zijn parfum waarnemen, de enige die niet beïnvloed werd door de uitwerking ervan. Op 26 juni 1767 na middernacht begaf Grenouille zich tussen de zwervers en moordenaars die ronddoolden op het Cimetière des Innocents en overgoot zich met zijn meesterwerk. Plots aanbaden ze hem, wilde iedereen een stuk van hem. Ze trokken en sneden hem uiteen en aten elk stuk van zijn lichaam op, trots dat ze voor het eerst in hun leven iets uit liefde deden.
De gebeurtenissen zijn chronologisch verhaald. In vertelde tijd neemt het verhaal 29 jaar in beslag, in verteltijd zijn dat 51 hoofdstukken in 255 bladzijden. Af en toe wordt er wel versneld, zoals bij de beschrijving van de zeven jaar die Grenouille in zijn grot doorbrengt.
Het einde is gesloten want het levensverhaal gaat van de geboorte tot de dood van het hoofdpersonage. Zijn hele leven is verteld, het verhaal vormt een afgerond geheel.
Wat de sociale klasse betreft, is Grenouille zowat overal geweest. Hij is begonnen als uitgestotene van de maatschappij en heeft zich stilaan opgewerkt tot de grootste parfumeur van de streek, hij is zelfs als een god aanbeden geweest om zich tenslotte dan weer tussen de zwervers te begeven.
Als voorbeeld van symboliek dacht ik aan de laatste zin van hoofdstuk 50, net na de uitbundige orgieën die Grenouilles parfum hadden veroorzaakt. “ Ze oogstten rozen.” En ook de zin “Het water borrelde als altijd tevoren uit de vele bronnen en putten en spoelde het slijk door de stegen.” wijst volgens mij op het verdoezelen van die schaamtelijke gebeurtenis die ‘weggespoeld’ wordt en dat ze hun leven in de mate van het mogelijke terug opbouwen zoals het altijd was geweest.
Er is over het algemeen een versterkende sfeerschepping. Vb.: Op het moment dat Grenouille het ‘laagst’ gezonken was, bevond hij zich in een nauwe, donkere en afgelegen grot.
De spanning wordt opgebouwd door het feit dat de ondertitel het heeft over een moordenaar, dus van in het begin vraag je je af wanneer en hoe het zover zal komen.
Er zijn geen echte flashbacks of flashforwards in het verhaal te vinden maar Süskind gebruikt hier en daar wel een terug- of vooruitverwijzing. Vb.: “Al haar vorige kinderen had ze daar onder dat viskraam gebaard en het waren allemaal dood of halfdood geboren kinderen geweest.”
Het thema is volgens mij ‘Geur’ want daar draait het hele verhaal rond. Niet per se het eindproduct ‘parfum’ maar meer de zoektocht naar de benodigde ingrediëntgeuren.
Het idee is enerzijds ontspanningsliteratuur maar anderzijds is dit werk op zo een manier geschreven dat je je eigenlijk moet inspannen om het verhaal ten volle te kunnen begrijpen. Daarmee verwijs ik vooral naar de lange, uitgebreide zinnen en de aangebrachte nuances die ervoor zorgen dat je meeleeft met de isolatie van een geniale psychopaat en er zelfs begrip voor toont. Hoewel Süskind Algemeen Nederlands en een gemakkelijk te verstane woordenschat gebruikt, is het daardoor moeilijk om te volgen zonder concentratie. Dit getuigt vooral van een meesterlijke literaire schrijfstijl,van inzicht en mensenkennis.
Het motief is overwegend statistisch, sfeerscheppend van aard, maar bepaalde elementen zijn in het verdere verloop wel van belang. Vb.: Het feit dat Grenouille geboren is in de meest stinkende plaats van die tijd en het feit dat hijzelf geen eigen lichaamsgeur bezit vormen min of meer een paradox, een symbolische verwijzing naar zielloosheid. Een ander motief is dat iedereen waarbij hij is geweest, zoals Graillard, Grimal, en Baldini, dood gaat binnen zeer korte tijd na zijn vertrek.
Süskind laat je meeleven met het hoofdpersonage, Grenouille, hoewel die expliciet als een lelijke en asociale seriemoordenaar zonder geweten wordt voorgesteld. Hij toont daarentegen wel aan dat Grenouille een doelbewust persoon is die zijn ideaal nastreeft tot hij zijn doel bereikt heeft. Hij geeft daar dus een zeer genuanceerd beeld van.
De uitgebreide, beschrijvende schrijfstijl die Süskind hanteert, betekent voor mij een verrijkende factor door de hoge mate van realisme die in het verhaal wordt verweven. Hoewel je perfect weet dat het hele verhaal fictief is, word je onvermijdelijk meegesleept in het relaas van de queeste naar Grenouilles levensdoel.
Het verhaal bevat ook enkele onverwachte wendingen die je eigenlijk, achteraf gezien, wel had kunnen zien aankomen. Vb.: Grenouille wordt ter dood veroordeeld en wanneer er geen uitweg meer lijkt te zijn, komt hij uiteindelijk toch vrij door zijn parfum te gebruiken.
Ik ben enorm blij met de kans die deze opdracht mij gaf want zelf zou ik nooit begonnen zijn aan een boek als dit. Achteraf en eigenlijk al vanaf de eerste bladzijde was ik meteen overtuigd van de onvoorstelbare kwaliteit van dit verhaal. Een waar meesterwerk.
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden
L.
L.
heel erg goed geschreven, ik heb er veel aan gehad!
13 jaar geleden
Antwoorden