Andorra door Max Frisch

A. Voorbereidingsfase.

1. Max Frisch werd op 15 mei 1911 geboren in Zürich, als de zoon van een architect. Hij begon een studie germanistiek, maar kon die, na de dood van zijn vader, vanwege geldgebrek niet afronden. Hij ging toen bij de "Neue Züricher Zeitung" werken. Zijn eerste roman kwam in 1934 uit: "Jürg Reinhart. Eine sommerliche Schicksalsfahrt".
Van 1936 tot 1941 studeerde Frisch architectuur aan de Eidgenössischen Technischen Hochschule (ETH) in Zürich. Intussen kwam in 1940 "Blätter aus dem Brotsack. Tagebuch eines Kanoniers" uit, over zijn ervaringen in militaire dienst in het begin van de oorlog. In 1942 opende hij een eigen architectenbureau.
In de jaren daarop schreef Frisch een aantal toneelstukken die voor een deel thematisch zijn voor de "Nachkriegszeit". In 1951 brengt hij een jaar in de VS door. Maar in 1954 kwam zijn literaire doorbraak, met zijn roman "Stiller". Thema van dit en twee andere werken was de identiteitsproblematiek en het accepteren van het eigen ik.

In 1955 werd het architectenbureau opgeheven. In 1958 werd Frisch onderscheiden met de Georg-Büchner-Preis. In 1961 werd "Andorra" voor het eerst opgevoerd in het Züricher Schauspielhaus. Daarna ontving hij nog verscheidene prijzen. Hij leefde deels in Zürich, deels in Berlijn en New York.
Van 1968 tot 1979 was Frisch getrouwd met Marianne Oellers. In 1975 schreef hij een autobiografie en het jaar daarop verschenen zijn complete werken in 6 banden. In 1990 is een van zijn beroemdste werken, "Homo faber", verfilmd met zijn toestemming.
Hij overleed op 4 april 1991 na langdurige kanker.

2a. De hoofdfiguren zijn meestal eenzaam. Ze worstelen met zichzelf en hebben meestal een identiteitscrisis.
2b. Vooroordelen tegenover andere mensen en hoe ze met hun identiteit

3a. Aan het kleine staatje Andorra (bij Spanje)
3b. Hier word niet het kleine staatje Andorra bedoeld, maar is Andorra een naam voor een model.
3c. Ik denk het over een bepaald beleidsplan over antisemitisme gaat. Dus ik kan me er wel wat bij voorstellen, maar verder is het mij echt onbekend.

4. Het probleem van sociale vooroordelen, bijvoorbeeld antisemitisme, verbonden met het identiteitsprobleem. Het is een aanklacht tegen de kracht van het menselijke vooroordeel, waarbij Andorra model staat voor een menselijk gedragspatroon, wat bepaald wordt door lafheid en vooroordelen. De inwoners met hun verheulde antisemitisme zijn net zo schuldig als de ‘zwarten’. Daarom worden de latere pogingen van de medeschuldigen om zich te rechtvaardigen ook in het verhaal ingelast. Een vooroordeel kan zo sterk zijn, dat het slachtoffer er zelfs in gelooft: omdat iedereen hem voor een Jood houdt, moet en wil Andri uiteindelijk een Jood zijn (à identiteitsprobleem). Met het op een illusie berustende anders-zijn ontmaskert Frisch elk anders-zijn van ras (o.a. Nazi-Duitsland) als nietig.

B. Verwerkingsfase

1. Geldbelust  pag. 15: ‘Die Andorraner sind gemütlicher Leut, aber wenn es ums Geld

geht, das hab ich immer gesagt, dann sind sie wie der Jud.’
Laf  pag. 22: ‘Aber du hast Angst! (…) Weil du feig bist.’ ‘Wieso bin ich feig?’ ‘Weil du Jud
bist.’

2. Ze verwijten dat Andri geen gevoel heeft, hij wil bewijzen dat hij dat dat niet zo is en geeft Barblin een zoen. Uit het boekje (zweites bild) komt naar voren dat Andri werkelijk van Barblin houd. Zo zie je dat dit verwijt niet juist is.

3. Ondanks dat Andri een perfecte stoel had gemaakt bij de meubelmaker keurde ‘der Tischler’ de stoel af. Dit was puur een vooroordeel omdat Andri ‘Jood’ was. En die waren volgens hem niet geschikt voor het vak.

4. Hij probeert zijn geweten te sussen omdat hij heeft gelogen over de afkomst van Andri, wat zijn eigen zoon blijkt te zijn. Hij zij dat Andri een Jood was, maar dat was niet zo.
Andri wilde rijk worden omdat:
- Hij uit Andorra wegwilde. Hij haatte de mensen uit Andorra
- Hij maar van één persoon hield uit Andorra, Barblin, en wilde met haar trouwen.

5. De Pater denkt heel positief over Andri en vindt hem vergeleken andere personen een verstandig persoon. Verder vind de Pater hem een prachtkerel dat meer denkt dan doet. Hij geeft Andri nog de tip om zichzelf te accepteren en zoals niet perse zoals alle andere mensen zou willen zijn.

6. De ‘Senora’ blijkt de eigenlijke moeder van Andri te zijn uit het ‘zwarte’ Andorra. Zijn word dodelijk getroffen door een steen.


7. Andri zegt op blz. 86 dat hij altijd al heeft gehoord dat hij anders is. Hij is nagegaan of dat echt zo was en kwam tot de conclusie dat hij echt anders was. Hij beweegt volgens zichzelf als een Jood. Hij denkt echt altijd aan geld. hij heeft geen gevoel, maar is bang. Hij is laf. Hij wil niet dat het waar is, maar gelooft het nu wel. Hij heeft geen thuisland.
Doordat andere mensen dit aan hem wijs maken, puur alleen uit vooroordelen, gaat hij dit geloven. En alleen omdat andere mensen dat gaan zeggen. Hij identificeert zich dus aan de vooroordelen en ideaalbeelden van buitenstaanders. Hij is degene geworden (voor zijn gevoel) wie zij zeggen/denken dat hij is.

8a. Zehntes Bild: de ‘Zwarten’ zijn Andorra binnengevallen. Ze lopen zelfs zonder wapens en
hijsen de zwarte vlag. Der ‘Lehrer’ weigert zich over te geven en zijn wapen in te leveren aan de
zwarten.
Elftes Bild: Barblin en Andri praten in een kamer over de oorlog. Andri probeert Barblin uit te
Kleden, maar dat mislukt omdat Barblin weet dat Andri haar broer is! Ze probeert Andri te
Overtuigen om zich te verstoppen, maar Andri weigert. Vervolgens wordt hij opgepakt door de
zwarten en meegenomen naar de ‘Judenschau’
8b. Deze schouw is bedoeld om een ‘schuldige’ Jood uit de bevolking te plukken. Dit kan de Jodenschouwe aan de manier van lopen zien. Eerst word er een persoon uit de groep geplukt onder de naam ‘Jemand’. Dit blijkt de foute persoon te zijn. Later word toch Andri uit de groep gehaald en ter dood veroordeelt.
8c. Hij wordt meegenomen en vermoord.


C. Reflectiefase

1. Frisch doelt hier andere op de nazi’s uit Duitsland. De theorie van de discriminatie van de Joden word in dit boek d.m.v. de Judenschau bekritiseert. Volgens (nazi)-Duitsland waren zij de schuldigen van de oorlog vanwege van hun afkomst, zonder ook maar één geldige reden.

2. In zin 1 accepteert Andri uiteindelijk alles wat andere mensen over hem zeggen waarom hij Jood is. Ook al zijn deze dingen meestal gebaseerd op leugens en vooroordelen. Zin 2 geeft aan dat hij dus het slachtoffer werd van mensen die vooroordelen over iemand hebben. Andri kan zich tegen dit sterke vooroordeel niet meer verzetten. Zin 3 stelt voorop dat vooroordelen verwerpelijk zijn omdat ze onschuldige mensen veroordelen. Er is dus een duidelijke negatieve mening over vooroordelen.

3. Omdat discriminatie/slachtoffers van vooroordelen overal ter wereld of bij elke bevolkingsgroep kan plaatsvinden (zie gedicht). Andorra is dus niet een specifiek land dat kampt met deze problemen, maar doodgewoon gebruikt als een voorbeeld/model.

4. Als een persoon die niet erg sterk in zijn schoenen staat en totaal niet voor zichzelf opkomt. Daardoor komt hij over als een erg ‘zielig’ persoon. Dat hij het slachtoffer van onrechtvaardige praktijken is, versterkt deze bewering alleen maar. Kortom: de hoofdpersoon in het boek roept erg veel medelijden op.

5. Je komt natuurlijk heelveel vooroordelen tegen. Een duidelijk voorbeeld is iemand die op zijn uiterlijk wordt afgewezen. Dat hij er niet echt uit ziet, betekent nog niet dat hij niet aardig is. Dit komt wel eens voor in mijn directe omgeving.

6. Ja, dat zeker. Aan het begin zeggen de titel, achterflap en lay-out helemaal niks over de inhoud en verwacht het dus andere verwachtingen. Vooral de strekking van het boek dat vooroordelen onschuldigen veroordelen komt sterk naar voren.