In de mensenmassa komt Anton Karin Korteweg tegen, zijn vroegere buurmeisje. Ze vertelt dat Peter na de aanslag bij hen naar binnen is gevlucht en dreigde hun neer te schieten. De Duitsers hebben hem toen door het raam heen doodgeschoten. Ook biecht ze op dat haar vader Ploeg wilde verplaatsen, omdat hij bang was dat de Duitsers maatregelen zouden nemen. Haar vader was doodsbang dat ze zijn terraria zouden vernietigen. In de glazen kasten leefden zijn geliefde hagedissen.

Na de oorlog is meneer Korteweg samen met Karin geëmigreerd naar Nieuw-Zeeland, omdat hij bang was dat Anton wraak op hen zou nemen. Anton begrijpt nog steeds niet waarom ze Ploeg bij hen en niet bij buurman Aarts voor de deur hebben gelegd. Karin vertelt dat dat niet kon, omdat daar Joden ondergedoken zaten.

Anton staat versteld van alles wat hij van Karin heeft gehoord. Verbijsterd loopt hij verder door de drukke menigte. Plotseling hoort hij van veraf een schreeuw. Als een soort golf schreeuwen mensen mee. Anton houdt zich stil. Wanneer het weer rustig wordt, loopt hij langzaam door.

Uittrekselbank. (z.d.). Shibboleth Authentication Request. De aanslag. Geraadpleegd op 11 november 2021, van https://login.kb.idm.oclc.org/login?qurl=https://uittrekselbank.nbdbiblion.nl%2fdetail%2f360685

Verhaaltechniek
Ruimte
Het begin van het verhaal draait om de aanslag op de NSB’er Fake Ploeg. Het gebeurde in Haarlem waar Anton toen woonde. Later in het verhaal verhuisde Anton naar Amsterdam. Anton beleefde ook nog twee belangrijke momenten in Londen en Toscane.

Chronologisch/ niet chronologisch
Het verhaal is chronologisch, omdat de gebeurtenissen en episodes allemaal opeenvolgend zijn. Het verhaal begint in 1945 en het verhaal eindigt in 1981. Er zitten wel een paar flashbacks in het verhaal, maar dit maakt het de lezer niet moeilijker om de volgorde te snappen.

Flashback
In het verhaal zitten veel flashbacks. Op blz. 77 staat er één: ‘’Toen er een paar dagen na de bevrijding in mei nog geen bericht van zijn ouders en Peter was, ging zijn oom ’s morgens vroeg op de fiets naar Haarlem om te proberen, daar iets aan de weet te komen.’’ Dit is een flashback, omdat dit hoofdstuk zich afspeelt in 1951. Een paar dagen na de bevrijding, was in mei 1945. Verder wordt de lezer mee teruggenomen in het verleden, daarom is dit ook een flashback.

Flashforward
In het verhaal zitten weinig flashforwards. Op blz. 60 staat er één: ‘’De Feldwebel trok een stoel naderbij er zette er een emaille kroes warme melk op een bord met drie grote, ellipsvormige donkerbruine boterhammen, besmeerd met iets in de kleur van matglas, -waarvan hij jaren later, op doorreis in Duitsland, naar zijn huis in Toscane, zou leren dat het ganzevet was geweest: Schmalz.’’ Dit is een flashforward, omdat de schrijver de lezer een blik in de toekomst geeft.

Versnelling
In het boek zitten een paar versnellingen, op blz. 253 staat er één: ‘’Maar een paar minuten later kwam die schreeuw er van achteren weer aan, passeerde hen weer en verdween in de verte.’’ Dit is een versnelling, omdat in deze passage de twee minuten niet worden opgeschreven, maar in één keer worden overgeslagen.

Vertraging
In het boek zitten veel vertragingen, vanaf blz. 25 tot en met blz. 44. Gaat het over de aanslag op Fake Ploeg. Dit is een vertraging, omdat alles heel precies wordt uitgelegd. De tijd waarin de schrijver schrijft, zou daadwerkelijk gebeurd kunnen zijn.

Tijdsprong
In het boek zitten veel tijdsprongen. Na elk hoofdstuk maakt de schrijver een sprong in de tijd. Zo gaat het op volgorde van, 1945, naar 1952, vervolgens 1956, toen 1966 en tot slot in 1981.

Vertelde tijd
Het boek begint in januari 1945 en eindigt in november 1981. De vertelde tijd is dus bijna 37 jaar.

Meeleven
In het boek kwam het bij mij vaak voor, dat ik meeleefde met Anton. Op blz. 40 wordt beschreven hoe de Duitsers het huis van Anton laten ontploffen en afbranden. De schrijver beschrijft hoe Anton zich hierover voelde. Hij voelde zich wanhopig en hij vond de situatie onwerkelijk. In deze passage voelde ik enorm met Anton mee.

Cliffhanger
De schrijver heeft in het boek vaak gebruik gemaakt van cliffhangers. Op blz. 235 staat er één: ‘’Karin. Karin Korteweg. Je buurmeisje uit Haarlem.’’ Deze mevrouw en haar vader hebben ervoor gezorgd, dat het lijk van Fake Ploeg voor het huis van Anton werd gelegd in 1945. Anton weet dit nog niet en wil met haar praten over de gebeurtenis. Wat er wordt gezegd, staat in het volgende hoofdstuk en daar is de lezer benieuwd naar, dus dit is een cliffhanger.

Open plek
In het boek zitten een paar open plekken. Een voorbeeld van een open plek in het boek is de vraag waarom het lijk van Fake Ploeg voor het huis van Anton werd gesleept. Dit is een open plek, omdat deze vraag niet meteen werd beantwoord, maar pas in het laatste hoofdstuk hierover duidelijkheid werd geschapen.

Motief
De dobbelsteen is het motief, want dit voorwerp komt steeds terug. De dobbelsteen staat voor toeval, want er gebeuren veel ‘toevalligheden’ in het verhaal. Een voorbeeld van zo’n toevalligheid is, dat er zes schoten werden gelost op Fake Ploeg. Toen Anton de dobbelsteen van Mens Erger Je Niet gooide, gooide hij zes.

Thema
Het thema uit het boek is schuld. In het verhaal verwerkt Anton de aanslag op Fake Ploeg. Takes vond dat de aanslag op Fake Ploeg rechtvaardig was, omdat hij hierdoor veel meer doden heeft voorkomen. Hij vond zichzelf niet verantwoordelijk voor de consequenties van de aanslag. Het boek eindigt met het besef van Anton dat ‘iedereen schuldig en onschuldig’ is. Hij weet alles wat hij moet weten over de aanslag en heeft geen oordeel over de gebeurtenis.

Motto
Het motto in het boek is:
Overal was het al dag, maar hier was het nacht, neen, meer dan nacht’.
C. Plinius Caecilius Secundus
Epistulae, VI, 16

Het motto komt uit het verslag van C. Plinius Caecilius Secundus. Hij schreef dit vlak na de uitbarsting van de Vesuvius. Pompeï werd zwaar getroffen door deze vulkaanuitbarsting. In het motto staat dat het op de plek nacht was. Ik denk dat dit komt door de rook die uit de Vesuvius kwam. Dit past goed bij de Aanslag, omdat de aanslag op Fake Ploeg ook een rampzalige gebeurtenis was voor Anton. Hij kwam terecht in een diepe duisternis, zoals in het motto beschreven wordt.

Hoofdpersoon
De hoofdpersoon van het verhaal is Anton Steenwijk. In het boek leer je Anton kennen en merk je dat hij veranderingen doormaakt. Aan het begin van het boek is hij best rustig en afstandelijk terwijl hij op het einde juist emoties toont. Anton is een lange, dunne man met zwart haar.

Bijfiguren
In het boek kwam ik de volgende bijfiguren tegen:

• De ouders van Anton, de heer en mevrouw Steenwijk en broer Peter die allemaal zijn omgekomen tijdens de oorlog.
• De oom en tante van Anton. Zij brachten onderdak aan Anton, toen zijn huis was afgebrand.
• Saskia, de eerste vrouw van Anton en Sandra, dochter van Anton en Saskia.
• Liesbeth, de tweede vrouw van Anton.
• Peter, de zoon van Anton en Liesbeth. Hij is ook vernoemd naar de broer van Anton.
• Fake Ploeg senior, die hoofdinspecteur van de politie was. Hij was een NSB’er, en werd doodgeschoten en voor het huis van familie Steenwijk gelegd.
• Fake Ploeg junior. Hij ontmoette Anton later en zij botsen vaak qua gedachtes. Fake zat ook bij Anton in de klas.
• Cor Takes was een verzetsheld en medeverantwoordelijk voor de dood van Fake Ploeg. Van diens moord werden de ouders en broer van Anton en verdacht en geexecuteerd. Hij wordt ook wel Takes genoemd.
• Truus Coster. Zij was een verzetsheldin en ook verantwoordelijk voor de dood van Fake Ploeg. Zij zat later in dezelfde cel als Anton en ze hadden daar een goede band met elkaar. Ze was ook de vriendin van Takes.
• Meneer Korteweg, buurman van de familie Steenwijk. Hij sleepte het lichaam van Fake Ploeg voor het huis van de familie Steenwijk.

Perspectief
Het verhaal wordt verteld vanuit de auctoriale vertelsituatie. Dit zie je aan de zinnen tussen haakjes, waarin de verteller algemene opmerkingen maakt en dingen extra uitlegt. Dit gebeurt veel aan het begin en ook aan het eind van het verhaal.
Op blz. 25 staat een voorbeeld: ‘’Midden op de verlaten weg (…) lag een fiets, waarvan het omhoogstekende voorwiel nog draaide, – een dramatisch effect dat later close in elke verzetsfilm zou verschijnen.’’ Er is dus een auctoriaal ik-perspectief.

Genre
Het boek is een oorlogsroman, omdat het boek zich in de Tweede Wereldoorlog afspeelt. Het boek laat ook de effecten van de oorlog zien.

Stijl
De schrijver heeft dit boek in eenvoudige taal geschreven. Hiermee bedoel ik, dat er weinig moeilijke woorden in zitten. De zinnen zijn lang en de beschrijvingen zijn vaak uitgebreid.

Titelverklaring
De titel van het boek is `De Aanslag’. Het boek heet zo, omdat het verwijst naar de aanslag op Fake Ploeg. De aanslag op Fake Ploeg heeft het leven van Anton en van andere families enorm veranderd.

Plaats in de literatuurgeschiedenis
Het boek is voor het eerst uitgegeven in 1982.
De schrijver van het boek is Harry Mulisch. Hij is geboren in Haarlem in 1927 en overleden in 2010. Hij was de zoon van een Joodse moeder en van een Oostenrijkse vader. Zijn vader hielp de nazi’s, wat aanleiding heeft gegeven tot één van zijn bekendste uitspraken: `Ik ben de Tweede Wereldoorlog’. Zijn eerste verhaal was De Kamer (1947). Zijn eerste roman was Archibald strohalm (1952). Harry Mulisch behoort tot de Grote Drie samen met W.F. Hermans en Gerard Reve. Dit zijn volgens velen de drie grootste Nederlandse schrijvers. Zijn boek De ontdekking van de hemel, werd in 2007 uitgeroepen tot het beste Nederlandstalige boek allertijden. De aanslag heeft de Diepzee-prijs gewonnen in 1986. De verfilming van De aanslag heeft in 1987 een Oscar gewonnen voor de categorie, beste niet Nederlandstalige film.
1982 is het jaar van de Falklandeilandenoorlog tussen Engeland en Argentinië. Helmut Kohl werd kanselier van Duitsland. Israël viel Libanon binnen. Het resultaat was een bloedige oorlog met als dieptepunt het bloedbad van de Palestijnse vluchtelingenkampen Sabra en Shatila. 1982 was ook het jaar van de decembermoorden in Suriname. Voor Nederland is dit een jaar van onrust. In dit jaar waren er veel demonstraties en harde acties, zoals het tegengaan van spoorvervoer van munitie en ontbossing bij Amelisweerd.1982 was, ook het jaar van drie kabinetten en de nieuwe politici, Dries van Agt en Hans Wiegel. Jan Terlouw en Marcus Bakker treden af als politieke leiders van hun partijen. Alleen Joop den Uyl blijft nog even aan.
Het boek De aanslag is niet typerend voor die tijd.

Beoordeling
Ik heb een positieve mening over het boek. Dit komt, omdat ik het boek spannend vond. Dit komt, doordat ik wel wist dat Ploeg werd vermoord maar niet door wie. Ik wist ook niet waarom het lijk van Ploeg verplaatst werd en waarom hij voor het huis van Anton werd neergelegd. Doordat ik hier geen antwoorden op had, ben ik verder gaan lezen en had ik het boek snel uit. Ik vond het ook goed dat de schrijver gebruik heeft gemaakt van cliffhangers. Hierdoor was ik gemotiveerd om het boek snel uit te lezen.
De passage waarin Anton samen met Truus Coster gevangen zit (blz. 45 – 55), vond ik het meest aangrijpend. Anton en Truus hadden direct al een band met elkaar. Anton wist toen nog niet dat Truus, Fake Ploeg had vermoord. Ik vond deze passage achteraf het meest aangrijpend, omdat ik begrijp waarom Truus de aanslag op Ploeg goedpraatte. Ook is deze passage heel precies beschreven. Er zitten geen versnellingen in, en dat was ook niet nodig.
Ik vond het jammer dat de schrijver weinig gebruik heeft gemaakt van flashforwards. Ik denk dat als de schrijver dit had gedaan, het boek nog spannender was geweest. Het perspectief van het boek is een auctoriaal ik-perspectief, dus flashforwards waren wel mogelijk geweest.
Dit kwam naar buiten in de passage met Fake Ploeg jr. (blz. 117 – 130). Als de schrijver deze passage was begonnen met de ruzie die Anton en Fake hadden, dan was het spannender geweest, omdat ik dan meer vragen had gehad. Waarom hebben ze ruzie, hoe loopt het af?
Ik kan dit boek niet vergelijken met andere boeken die ik heb gelezen of films die ik heb gezien. Dit komt, omdat ik niet veel boeken heb gelezen. Dergelijke films ben ik nog niet tegengekomen.
Het thema van het boek vind ik geweldig. Het zette mij echt aan het denken. Eerst vond ik het thema een beetje zweverig, maar toen ik dit boekverslag had gemaakt drong tot mij door hoe briljant het verhaal in elkaar zit. Zo merk je als lezer dat Anton op het eind van het verhaal alles door begint te krijgen en daardoor heel anders tegen de aanslag aankijkt dan aan het begin.
Dit boek is een aanrader, omdat de schrijver alles heel precies beschrijft. Hij brengt het verhaal ook heel goed. Dit boek is wat mij betreft ook heel gemakkelijk om te volgen en je hebt het boek zo uit gelezen.

Beoordeling
Ik heb een positieve mening over het boek. Dit komt, omdat ik het boek spannend vond. Dit komt, doordat ik wel wist dat Ploeg werd vermoord maar niet door wie. Ik wist ook niet waarom het lijk van Ploeg verplaatst werd en waarom hij voor het huis van Anton werd neergelegd. Doordat ik hier geen antwoorden op had, ben ik verder gaan lezen en had ik het boek snel uit. Ik vond het ook goed dat de schrijver gebruik heeft gemaakt van cliffhangers. Hierdoor was ik gemotiveerd om het boek snel uit te lezen.
De passage waarin Anton samen met Truus Coster gevangen zit (blz. 45 – 55), vond ik het meest aangrijpend. Anton en Truus hadden direct al een band met elkaar. Anton wist toen nog niet dat Truus, Fake Ploeg had vermoord. Ik vond deze passage achteraf het meest aangrijpend, omdat ik begrijp waarom Truus de aanslag op Ploeg goedpraatte. Ook is deze passage heel precies beschreven. Er zitten geen versnellingen in, en dat was ook niet nodig.
Ik vond het jammer dat de schrijver weinig gebruik heeft gemaakt van flashforwards. Ik denk dat als de schrijver dit had gedaan, het boek nog spannender was geweest. Het perspectief van het boek is een auctoriaal ik-perspectief, dus flashforwards waren wel mogelijk geweest.
Dit kwam naar buiten in de passage met Fake Ploeg jr. (blz. 117 – 130). Als de schrijver deze passage was begonnen met de ruzie die Anton en Fake hadden, dan was het spannender geweest, omdat ik dan meer vragen had gehad. Waarom hebben ze ruzie, hoe loopt het af?
Ik kan dit boek niet vergelijken met andere boeken die ik heb gelezen of films die ik heb gezien. Dit komt, omdat ik niet veel boeken heb gelezen. Dergelijke films ben ik nog niet tegengekomen.
Het thema van het boek vind ik geweldig. Het zette mij echt aan het denken. Eerst vond ik het thema een beetje zweverig, maar toen ik dit boekverslag had gemaakt drong tot mij door hoe briljant het verhaal in elkaar zit. Zo merk je als lezer dat Anton op het eind van het verhaal alles door begint te krijgen en daardoor heel anders tegen de aanslag aankijkt dan aan het begin.
Dit boek is een aanrader, omdat de schrijver alles heel precies beschrijft. Hij brengt het verhaal ook heel goed. Dit boek is wat mij betreft ook heel gemakkelijk om te volgen en je hebt het boek zo uit gelezen.