Dubbelspel door Frank Martinus Arion

Dubbel Curaçao “Schrijven is voor mij net Jazz. Je moet durven, je moet lef hebben. Al schrijvende kijk je wat er mogelijk is en dan zie je hoe er onder je handen iets uitgroeit. ” Dit zei Frank Martinus in een interview met Jan Hendrik Bakker. Ik heb zelf Frank Martinus (Arion is zijn schrijversnaam) ervaren als een zeer relaxed en aardige man. Ik was afgelopen zomer op Curaçao met mijn vader, moeder en mijn zusje. Ik en mijn zusje hadden duikles bij Boca San Michiel. Toen we onze opgaven na aan het kijken waren, kwam er een Antilliaanse man binnen. Hij begroette ons, en Eric (onze duikleraar) stelde hem voor. Hij zei: “hebben jullie de boeken Dubbelspel en de laatste vrijheid gelezen? Dit is de auteur.” We hadden met z’n drieën les. Ik en mijn zusje hadden ze niet gelezen maar de andere man wel. Hij was helemaal onder de indruk. We hebben toen nog even een praatje gemaakt, maar daarna ging hij weer weg. Hij kwam tenslotte alleen maar een doos gesigneerde boeken brengen. Toen we het daarna aan mijn ouders vertelden, vond mijn vader het erg jammer dat hij er toen niet was geweest, maar ergens anders aan het duiken was. Hij had namelijk met erg veel plezier al zijn boeken gelezen. In het boek dubbelspel staan vier mannen centraal die altijd samen op zondagmiddag domino spelen. Domino is het grootste tijdverdrijf op Curaçao. Het is ook een spelletje alleen voor mannen, vrouwen kunnen het niet zeggen ze. De vrouwen kunnen het eigenlijk wel, maar ze moeten werken, dus hebben ze er geen tijd voor. Tijdens hun spelletje domino bespreken de Antilianen van alles en nog wat. Het onderwerp van deze uiteenzetting is Curaçao. Curaçao is een eiland in de Caribische zee. Curaçao hoort net zoals Bonaire bij Nederland, daarom wordt er op scholen vooral Nederlands onderwezen en spreekt bijna iedereen Nederlands. Antilianen spreken tegen elkaar bijna geen Nederlands, maar een hele andere taal: Papiamento. Hoe gaat het is bijvoorbeeld: Kum bai? En ik begrijp het niet: mi no ta komprondé. Frank Martinus Arion heeft meerdere romans geschreven over Curaçao. De elementen uit het boek ‘Dubbelspel’ van Curaçao worden in deze uiteenzetting vergleken met Curaçao. De hoofdvraag is dus ook: kloppen de elementen van Curaçao uit het boek ‘Dubbelspel’ met Curaçao? Verder zijn de deelvragen: wat vindt Frank Martinus van Curaçao? , Wat vinden de hoofdpersonen uit ‘Dubbelspel’ van Curaçao? , Wat is het Curaçao uit de reisgidsen? En wat is het is het Curaçao met de problemen die in de reisgidsen ontbreken? Op dit alles komt een antwoord in deze uiteenzetting. Eerst komen de deelvragen één voor één aan bod en daarna, in het slot, de hoofdvraag. Wat vindt Frank Martinus van Curaçao? “Het grootste deel van de Caribische mannen leeft met de houding van ‘I’m desperate’ ze zijn escapistisch, proberen moeilijke situaties en verantwoordelijkheden te vermijden.” Dat vindt Frank Martinus over het algemeen van de mannen. Ook zegt hij dat ze geen ruggengraat hebben, dat ze de vrouwen veel te vroeg zwanger maken. Hij geeft de mannen de schuld van wat hij noemt ‘de armoede spiraal van Curaçao’. Kortom hij heeft geen hoge pet op van de Caribische man. Hijzelf doet wel iets aan de armoede. Hij heeft een Papiamentstalige basisschool opgericht voor arme Curaçaose kinderen die tot nu toe geen toekomst hebben. Hij vindt dat de armoedespiraal en het slechte onderwijs gebroken moeten worden. Dat werkt door de school, maar dagelijks wordt hij geconfronteerd met de werkelijkheid. “Dan zie je grootmoeders al die kinderen aanslepen. Je ziet de ellende van gebroken gezinnen. Het zwoegen van moeders vanwege de veel te lage ondersteuning, er zijn vrouwen die drie banen per dag hebben. ” hij vindt dat Curaçao vooral arm is en dat de schuld is van de mannen. “Daar kunnen ze zelf iets aan doen, als ze maar durven, genoeg scholing hebben, en actie ondernemen. ” Zei hij ook nog tegen de interviewer. Hij heeft zij mening in de hoofdpersonen verwerkt, Wat vinden de hoofdpersonen van Curaçao? Boeboe Fiel is een arme taxichauffeur die samen met zeven kinderen en zijn vrouw Nora in een klein geel huisje woont, zoals er veel op Curaçao staan. Zijn auto, die hij 200H noemt, is zijn enige bezit. Als hij die niet had gehad, had hij niets kunnen verdienen. Hij heeft vooral meningen over zijn werk. Hij vindt dat de reisbureaus niet alle bussen mogen berijden die de mensen van de cruiseschepen het eiland in brengen. Hij heeft daar ook actie voor gevoerd en de taxibond wil dus dat hij de nieuwe voorzitter wordt. Hij wilde het eerst helemaal niet, maar hij werd overgehaald door de andere taxichauffeurs. Hij is blij dat Curaçao zo relaxed is, hij zou niet willen leven in bijvoorbeeld Nederland. Hij is zelf namelijk ook super relaxed. Zijn zoon moet nieuwe schoenen, maar hij vindt dat hij toch al een week thuis is gebleven dat het dus nog wel een week mag duren voor hij de nieuwe schoenen krijgt. Boeboe heeft geen geld voor de schoenen, omdat hij zijn geld verkwist. Daardoor moet Nora Fiel zich regelmatig aan mannen verkopen om aan geld te komen. Nora heeft al zo’n 4 jaar een relatie met Chamon Nicolas voor geld. Als ze van hem geld wil lenen luistert Boeboe hen af en hoort hoe Chamon haar afwijst. Hij wordt daarom zo boos dat hij Chamon aanvalt, Chamon verdedigt zich met zijn mes en steekt Boeboe tussen zijn ribben waardoor hij opslag dood is. Janchi Pau heeft jaren over zee gezworven. Hij is ongeveer overal op de wereld geweest. Op een gegeven moment kwam hij terug naar Curaçao voor zijn moeder, waar het niet zo goed mee ging. Hij begon een huis voor haar te bouwen, maar toen hij halverwege was stierf ze. Zijn hele wereld stortte in. Hij woont dus alleen in zijn onafgebouwde huis dat overwoekerd door planten is. Maar hij heeft al een tijdje een relatie met Solema, de vrouw van Manchi. Hij heeft haar die ochtend nog ontmoet en ze hebben besloten dat als hij zijn huis af heeft, zij bij hem komt wonen. Hij vindt Curaçaoënaars lui en hij denkt dat als ze meer liefde hadden ze meer zouden doen. Hij kijkt daarbij naar zichzelf: hij bouwde zijn huis uit liefde voor zijn moeder, maar ze gaat dood. Dan doet hij er een lange tijd niets meer aan, tot Solema bij hem gaat wonen dan gaat hij ijverig aan de slag. Solema beslist dat ze meteen naar Janchi toegaat en Janchi en zij beginnen een meubelfabriek, waardoor hij zijn steentje bijdraagt aan de Antilliaanse economie. Manchi Sanantonio is de 3e hoofdrolspeler van Dubbelspel. Hij is de deurwaarder van Curaçao en is in tegenstelling tot Boeboe en Janchi erg rijk. Hij heeft zijn eigen huis gebouwd waar hij erg trots op is. Hij heeft er lang over gedaan, maar dan is het ook wel een mooi huis geworden, met bijna als enige echte antiliaan bloemen in de tuin. Hij heeft zijn vrouw Solema 4 jaar geleden betrapt toen ze vreemdging met een Nederlandse rechter. Hij gebruikt haar nu alsof ze zijn bezit is, maar hij heeft niet door dat Solema een relatie heft met Janchi. Hij laat Solema hem elke dag 5 gulden betalen. Die 5 gulden symboliseert het inkomen van een goedkope hoer. Hij fantaseert hoe hij het aan zijn vrienden zou vertellen dat Solema vreemd is gegaan met een jonge Nederlandse rechter. “Welnu, ik kom daar op een avond langs een weiland waarop koeien grazen en zie jouw Boeboe Fiel, de rechter, hier met mijn liggen, ‘Zo’ zei Boeboe Fiel, ‘zo dat is me wat’. ‘Oei’ zei Chamon Nicolas ‘in Nederland is het damn cold. Alle Hollanders gaan toch uit Holland, omdat het damn cold is. Is het niet Janchi’ Janchi knikte. ‘Ze komen dan hier’ ging Chamon op een nadenkelijke toon verder. ‘Naar het Prinsessendorp, koninginnedorp, Julianadorp … ” Zo was Manchi aan het fantaseren. Hij vindt dat zwarten net zo veel kunnen als blanken. Hij is erg gelukkig op Curaçao en woont in een mooi huis. Hij wil ook graag toetreden tot de loge van Vrijmetselaars. Als hij terugkomt van hun wekelijkse potje domino treft hij de afscheidsbrief van Solema aan en hij vindt dat hij dan niet meer verder kan leven. Gaat aan de piano zitten en schiet zichzelf door zijn hoofd. Chamon Nicolas komt van Saba. Hij is 20 jaar geleden voor de SHELL naar Curaçao gekomen, hij werkte op Curaçao ook voor de SHELL, doordat de SHELL financiële problemen kreeg werd hij ontslagen en kreeg hij een bonus van F 2000. -. Met een beetje geld daarvan heeft hij een huisje gebouwd in een arme buurt en dat verhuurt hij nu. Met de winst van dat huisje heeft hij nog een huisje kunnen kopen die hij ook verhuurt. Van de winst daarvan en de klusjes die hij doet, leeft hij. Hij houdt er niet van om zijn geld wat hij op de bank heeft staan uit te geven en leeft veel liever arm. Hij heeft een relatie met Nora de vrouw van Boeboe. Als Nora hem geld vraagt voor nieuwe schoenen van haar zoon weigert hij het met haar te doen. Hij is bang dat Boeboe erachter komt. Hij had beter het wel kunnen doen, want Boeboe wordt zo boos dat Chamon het weigert dat hij hem aanvalt. Chamon verdedigd zich en steekt zijn mes tussen de ribben van Boeboe en die is opslag dood. Hij draaide weer voor de 2e keer de gevangenis in. De 1e zat hij in de gevangenis omdat iemand hem achterna zat met een mes, hij kreeg van iemand een sikkel in zijn handen en hij hakte op de man in. Wat is het Curaçao van de reisgidsen? “hospitable and always sunny, Curacao bids you a warm welcome. The friendly inhabitants, first class hotels, wonderful climate, crystal clear seawater, fascinating architecture, floating market, pontoon bridge, secluded bays, rich fauna and flora, and the many possibilities for excursions and entertainment make Curacao the tourist paradise ”. Op websites worden duidelijk alleen positieve dingen over Curaçao geschreven. Dit is ook nog maar één stukje van één over Curaçao. Toch prijzen bijna alle sites hetzelfde aan: mooie zee, mooie stranden, de unieke pontjesbrug, heerlijk warm, perfect duiken en een erg mooie natuur. In het boek dubbelspel wordt eer heel anders naar gekeken. Daar wordt meer beschreven wat voor winst de westerse reisbureaus ermee maken die vroeger alleen de Curaçaoënaars maakten en wat voor armoede en verschil tussen blank en zwart er is. Mijn vader heeft bijvoorbeeld met zijn vader, moeder, broertjes en zusjes in Willemstad gewoond. 3 jaar geleden ging mijn tante naar Curaçao en toen was er een kantoor in hun oude huis. 2 jaar geleden ging mijn oom erheen voor zijn werk, toen was het vervallen, vorig jaar zijn wij er geweest en nu wordt het momenteel in oude staat opgeknapt. Dat is beter dan wat er met andere gebouwen gebeurt. Het dak van het landhuis Savonet is bijvoorbeeld ingestort, maar ook andere landhuizen die 15 jaar geleden nog helemaal intact waren zijn helemaal vervallen. In de reisgidsen staan vooral hotels en dergelijke, maar ook een beetje informatie. Die informatie zegt hetzelfde als de reisgidsen. Toch heeft Curaçao ook met problemen te kampen
Wat zijn de problemen van Curaçao? Curaçao heeft ook problemen, veel problemen zelfs. Er zijn problemen met armoede, ongeschooldheid, het verval van huizen, het grote verschil tussen rijk en arm, nu vooral ook drugs en nog veel meer andere problemen. Er zijn ook veel problemen beschreven in dubbelspel. In het interview heeft Frank Martinus het ook over problemen. Niet veel mensen op Curaçao doen er iets aan, maar hij wel. Curaçao krijgt gelukkig wel veel geld en steun van Nederland om de problemen op te lossen. Het probleem van de ongeschooldheid is lastig op te lossen. Eerst moet de jeugd goed geschoold worden, dan moet een deel daarvan het onderwijs in en er moet genoeg geld zijn voor boeken etc. dan worden de volgende generaties in ieder geval goed geschoold. Alleen de mensen die nu nog niet goed geschoold zijn en ook geen Nederlands kunnen zullen het ook nooit meer goed leren. Zo zijn er voor veel problemen oplossingen, maar je moet er geduld voor hebben. Een goed draaiende economie heb je niet 1 2 3. Op Curaçao is ook niet veel werk. Het enige wat je bijna kunt doen is in een winkel werken, iets met toeristen doen of les geven. Daarom komen veel Curaçaoënaars naar Nederland. Alleen in Nederland worden ze niet goed geaccepteerd en daarom gediscrimineerd. Ze zijn ook niet gewend hoe de economie in Nederland draait. Op Curaçao is het motto: kan het vandaag niet dan maar morgen. Ze zijn op Curaçao veel meer relaxed dan hier in Nederland. Daarom gebeurt het vaak dat als ze zich niet goed kunnen aarden hier, ze in het criminele circuit terechtkomen en dat is nog geen haar beter dan op Curaçao. Nu is er vooral een groot probleem op Curaçao met de drugs. Toen, rond 1970, werd er niet zo moeilijk gedaan daarover en zeker niet op Curaçao. Dat probleem wordt dus ook niet beschreven evenals het probleem met het verval van de huizen. Toen waren die huizen nog mooi en waren daar dus ook geen problemen mee, maar nu hebben ze hun handen er vol aan. Wat betekent dit nu eigenlijk allemaal? Als je de deelvragen samenvat merk je dat Curaçao niet zo mooi goed en welvaren is als het in vel reisboeken lijkt. De hotels zijn mooi, chique en welvaren, maar als je verder kijkt dan je neus lang is schrik je van de armoede. Er zijn veel problemen die opgelost moeten worden, maar dat s moeilijk en duurt lang. Frank Martinus Arion geeft de problemen toe. Dus hij beschrijft ze in dubbelspel dus ook eerlijk. Hij verwerkt zijn mening in de hoofdpersonen. Hij vindt bijvoorbeeld dat Curaçaoënaars lui zijn en dat s hetzelfde als Janchi Pau erover denkt. Hij vindt dat blanken te veel macht hebben, Manchi vindt dat ook. Het antwoord op de hoofdvraag (kloppen de elementen uit het boek dubbelspel met Curaçao?) is dus ja, ze kloppen met Curaçao. Alleen is het boek in 1973 geschreven en niet nu dus, klopt het niet precies met nu, als het boek nu was geschreven, dan waren er nog veel meer problemen in beschreven, dan had Janchi bijvoorbeeld wel eens cocaïne gesmokkeld naar Nederland. Hij heeft zijn meningen en gedachten alleen op de meningen en gedachten toegepast, meningen en gedachten zijn geen feiten. Als de mannen meer durven, zoals Arion wil, en ook het werk van de vrouwen over durven te nemen. Kunnen ook de vrouwen meedoen met het domino. Dan is ook eindelijk daar emancipatie

bronnen: 1) Dubbelspel, Frank Martinus Arion, geschreven in 1973, druk 4
2) www.Curaçao-tourism.com
3) Curaçao in vroeger dagen, Chris J. Engels en J. van de Walle, geschreven in 1990, druk 1
4) Papiaments op reis, Sidney en Debbie Joubert, geschreven in 1994, druk 1
5) Interview met Frank Martinus, Dagblad Rivierenland, zaterdag 20-4-1996