Plichethiek

Betoog Ethiek

Brenno Mulder H4C

‘’De plicht op je nemen is de ultieme vrijheid (autonomie).’’

Wanneer iemand al zijn werk heeft voltooid, oftewel zijn plicht, is die gene dan vrij? Heb je dan ultieme vrijheid wanneer je al je plichten hebt voltooid? Kant, de grondlegger van de plichtethiek, is het met de stelling eens, ik ben ook voor. Uit de stelling kan ik halen dat het te maken heeft met de plichtethiek, de ethiek die van de morele plicht uit gaat waaruit een handeling word gedaan. Ook gaat het over vrijheid, kortom de vrije wil. Maar gaat die samen met de plichtethiek? Als je langer over de stelling gaat nadenken zul je merken dat de plicht en geluk niet samen gaan.

Om de stelling te begrijpen moet je eerst weten wat plicht is. Je hebt ten eerste verschillende soorten plichten, bijvoorbeeld de dienstplicht, dat is de plicht die je hebt voor je werk, de leerplicht, de plicht die geldt in Nederland dat iedereen naar school moet en dat je jezelf iets of iemand anders iets verplicht bent, bijvoorbeeld om die gene te helpen. Al deze plichten vormen samen het gene wat je moet doen. Ook moet je begrijpen wat de vrije wil inhoud. Vrijheid is de toestand waar je kunt gaan en staan waar je wilt, daar raakt de plicht al mee in de knoop. Maar neem nou de leerplicht, op school moet je die voldoen. Als je de plicht van huiswerk maken niet zou volgen moet je waarschijnlijk nablijven, als je niet leert voor toetsen haal je slechte cijfers en als je zo doorgaat blijf je zitten en word je vrijheid beperkt. Stel nou dat ik dit betoog helemaal niet zou hebben ingeleverd, dan zou mijn leraar ongetwijfeld mij minpunten geven en uiteindelijk een slecht cijfer. Dit slechte cijfer kan ik ook gewoon negeren maar als ik zo zou doorgaan mag ik een jaar overdoen. Daarom werkt de plichtethiek in het geval van voor de leerplicht, omdat als je er niet aan voldoet je uiteindelijk geen vrijheid hebt. Je kan zeggen dat het leren je vrijheid afneemt maar op den duur krijg je wel vrijheid, het duurt alleen langer en als je de plicht hebt voltooid voel je geluk. De plicht geldt ook voor de dienstplicht, bijvoorbeeld als je het hebt over het arbeidsethos. Het is moreel om je plicht te volbrengen, omdat je niet je baan kwijt wil raken.

Je plicht doen is natuurlijk niet altijd even leuk, maar het moet nou eenmaal, als je vrij en gelukkig wilt zijn. Maar dit vereist ook een stukje discipline, je moet tegen jezelf zeggen dat je de desbetreffende plicht moet voltooien, anders komen er consequenties. De plichtethiek heeft ook te maken met autonomie, omdat je zelf je wetten moet maken. Wanneer je jouw eigen plichten of de benodigde plichten voltooit ben je autonoom bezig, echter als je de plichten weigert geef je ook je vrijheid op, omdat je dan uitkomt bij heteronomie: het tegenovergestelde van autonomie. Dat wat je moet doen is vaak ook wat je zelf beslist en volgens Kant is alles wat je zelf beslist goed, want de bedoeling is al goed. Kant zegt ook dat autonomie het hoogste doel voor de mensen is, wanneer iedereen maar doet waar hij zelf zin heeft word de wereld een chaos. Je moet je ook niet laten leiden door anderen, volgens Kant.

Tegenover de plichtethiek staat het utilisme, het utilisme is ook een ethiek die namelijk handelt uit het meeste geluk voor iedereen. Deze ethische stroming kijkt naar de gevolgen van handelingen om daarna te kijken of het nuttig was en of het doel geluk is. Utilisme gaat dus tegen de plichtethiek in. Dit komt omdat bij het utilisme geluk het doel is, dit doel staat op de hoogste prioriteit en gaat boven alles, bij de plichtethiek moet je eerst plicht uitvoeren en dan pas kan je vrijheid hebben, met andere woorden geluk. Stel je leeft op het platteland en je hebt een boerderij, om voor eten te zorgen moet je groenten zaden en verzorgen. Door de plicht die je hebt op het platteland heb je voor een lange tijd geen vrijheid, maar uiteindelijk kun je eten en heb je weer rust, doordat je de plicht voltooid hebt kan je uitrusten en zul je ook meer geluk voelen omdat je er iets voor gedaan hebt. Bij utilisme zou je er voor kiezen om geen zaadjes te planten en gewoon bij wijze van spreken in je hangmat te gaan liggen en je gelukkig voelen, maar op lange termijn zul je verhongeren omdat je voor geluk koos en niet je plicht. Utilisme werkt dus niet als je een plicht hebt die je negeert, want daar krijg je later problemen mee. Kant heeft ook kritiek op het utilisme, hij zegt dat als je kijkt naar geluk en genot, dat je niet met jezelf bezig bent. Dan ben je niet autonoom bezig, omdat je een soort van de regels volgt.

Naast al deze plichten buiten jezelf om die bijna allemaal tastbaar zijn, heb je ook de plichten die je jezelf voorneemt. Bijvoorbeeld helpen, dat een morele plicht is, je krijgt er misschien niet meer vrijheid door, maar de handeling blijft goed. Als je iemand helpt in nood ben je goed bezig, maar als je die gene niet helpt blijft het schuldgevoel knagen. Plichtbesef is daarom belangrijk. Zoals als Kant al zei, als niemand elkaar zou helpen zouden we in een kwaadaardige wereld leven. Je kan er ook kiezen om aanhoudend je plicht te negeren en te kiezen voor vrijheid, want als je daarna ook de consequenties negeert ben je nog steeds vrij. Echter, eerlijk duurt het langst en uiteindelijk komen de consequenties terug en moet je toch je plicht voldoen omdat je geen moreel mens zou zijn als je het niet zou doen. Ook al ben je een zwerver die al zijn plichten heeft genegeerd, dan moet je toch eten of ergens fatsoenlijk slapen. Als je dan bijvoorbeeld steelt dan komt de politie achter je aan en dan is het gedaan met je vrijheid, je kan dus niet blijvend je plicht negeren omdat mensen die wel aan hun plicht voldoen niet onder jou willen lijden. Kortom, je kan niet aan je plicht ontkomen.

Als iemand of jezelf je iets verplicht, dan heb je niet meteen vrijheid, maar uiteindelijk wel. Plichtethiek kost even tijd, het verreist plannen, maar het is het waard, omdat geluk ook meer waarde heeft als er voor gewerkt word. Je moet je plicht altijd volgen, omdat je er niet aan ontkomt. Kant zegt dat de plichtethiek het belangrijkst is en dat het niet samen gaat met het utilisme. Je laten leiden door de plichtethiek verschaft je vrijheid voor een korte tijd, maar uiteindelijk ben je van je plicht af en heb je weer vrijheid.