Taal zonder mij
Kristien Hemmerechts
ACHTERGRONDINFO
Herman de Coninck was een Vlaams dichter, journalist, essayist en uitgever van het Nieuw Wereldtijdschrift.
Zijn eerste vrouw, An Somers, stierf in een verkeersongeval en zijn tweede vrouw, Lieve Coppens, verliet hem in 1985. Beide relaties hadden een invloed op zijn werken. Met zijn eerste vrouw kreeg hij een zoon: Tomas. Zijn tweede vrouw schonk hem een dochter: Laura de Coninck.
Hij had een relatie met Kristien Hemmerechts van 1988 tot hij stierf aan een hartaanval in 1997, op 53 jarige leeftijd. Kristien Hemmerechts had toen al een dochter: Kathy.
Op het moment van zijn hartaanval was hij op weg naar een congres in Lissabon in het gezelschap van enkele andere vooraanstaande dichters waaronder Anna Enquist (een Nederlandse schrijfster en psychoanalyste, ze studeerde piano aan het conservatorium met als bijvak cello) en Hugo Claus (een Vlaams dichter, schrijver, schilder en filmmaker, hij leed aan de ziekte van Alzheimer en koos onlangs voor euthanasie).
Het neorealisme zien we terug in de schilderkunst, journalistiek, literatuur, film etc. Het onderwerp is de alledaagse, waarneembare werkelijkheid en er wordt gebruik gemaakt van eenvoudige taal.
Kristien Hemmerechts vraagt zich af of ze met haar boek dezelfde kritiek zal krijgen als Connie Palmen. Zij is de schrijfster van IM, een boek over haar overleden levenspartner en ze werd naar aanleiding van dit boek verweten dat ze de dood van haar man commercieel uitbuit.
Herman de Coninck was een fervent briefschrijver. Hugo Brems maakte een selectie van deze brieven, en gaf ze uit in “Een aangename postumiteit”.
Ook Piet Piryns (een Vlaams journalist, schrijver en redacteur, hij werkt momenteel voor het weekblad Knack ), Jeroen Brouwers (een Nederlands schrijver, essayist en journalist) en Rutger Kopland ( een Nederlandse schrijver en dichter) hebben over Herman de Coninck geschreven.
LEESOPDRACHTEN
1 Invalshoek Herman de Coninck
Een overzicht van de werken van H. de Coninck waaruit zijn vrouw in de loop van haar boek over hem citeert.
- De lenige liefde
- Zolang er sneeuw ligt
- De hectaren van het geheugen
- Schoolslag
- Vingerafdrukken
- Met een klank van hobo
- Enkelvoud
- De cowboyhoed van Maria Magdalena
3 Invalshoek vrouw neemt afscheid van overleden man
a Toon concreet aan dat dit boek een eerbetoon is aan de poëzie (cf. 1).
Het boek Taal zonder mij staat vol citaten uit het werk van Herman De Coninck. Hij schreef fantastische poëzie en met dit boek plaatst Hemmerechts deze nog is in de aandacht.
b Welk beeld schetst Hemmerechts in haar boek over haar man Herman de Coninck?
Een man die teveel werkte, die te weinig sliep, rookte en dronk,... Eigenlijk iemand die zeer ongezond leefde en zich dus met een vroege dood verzoend had. Je kon in zijn gedichten lezen dat de dood hem bezig hield.
Hij is ook een man die schuchter overkomt, omdat hij niet veel zegt. Hij kan zich schriftelijk beter uit drukken dan mondeling. Eerder een luisteraar dan een prater.
In gedichten stelt hij de man voor die hij wilde zijn, hij ontwerpt zichzelf en anderen, een uitvinder van mensen.
4 Wederzijdse beïnvloeding
Twee schrijvers samen onder één dak. Het kan toch niet anders dan dat ze mekaar op de een of andere wijze beïnvloed hebben. Wat schrijft Hemmerechts daarover in haar boek?
Er bestaat toch wel een gezonde concurrentie tussen beide schrijvers, maar ook een grote solidariteit. Zo schrijft De Coninck ‘s nachts, Hemmerechts overdag. Hemmerechts krijgt meer lef en durf in haar werk dankzij haar man en ook zorgt die ervoor dat ze ook autobiografische elementen in haar werk gaat opnemen.
EVEN IN DE MARGE
1 Wat is neorealisme?
Een internationale beweging die we terugzien in de schilderkunst, journalistiek, literatuur, film, enzovoort. Het onderwerp is de alledaagse, waarneembare werkelijkheid en er wordt gebruik gemaakt van eenvoudige taal.
2 Wie is Pessoa?
Pessoa was een belangrijke dichter van de twintigste eeuw uit Portugal. In zijn leven was hij niet echt bekend, enkel zijn dichtbundel Mensagem was bekend. Maar na zijn dood werden van hem duizenden gedichten teruggevonden in een kist op zijn kamer. Een Portugese uitgeverij heeft die gedichten uitgegevn waardoor hij erg bekend werd. Pessoa was een dichter die filosofie erg interessant vond.
3 Zoek op in welke editie van het NWT de gedichten over H. de Coninck opgenomen zijn.
In 1997 verschenen de gedichten in een dubbelnummer.
4 Zoek het gedicht ‘Verjaardagsvers’ op en analyseer het.
Je zei nooit wat. Ik moest het altijd vragen.
Of je van mij hield. En je zoende.
Of het veilig was die eerste keer.
En je zoende weer.
En even later of ik het goed deed zo,
en je zoende, o.
Je zei nooit wat, je zei het altijd met je ogen.
Je ogen die helemaal alleen
in je gezicht achterbleven als ik je verliet;
je ogen na geween:
je was er niet,
je keek me aan als verten
en ik moest erheen.
En als ik weer tot daar was
de ogen waarmee je het woord ‘lieveling’ zei,
keek of het niet veranderde
op weg naar mij.
En toen je naast de weg lag in de wei,
wat had je niet allemaal gebroken,
je benen, je ribben, je ogen, mij.
Je zei nooit wat, je zei het altijd met je ogen,
zoals je daar lag, te zieltogen,
te zielogen.
En je ogen die je zoon nu in heeft staan,
waarmee hij zegt: niet weggaan -
je zei nooit wat, hij zegt het, en jij kijkt mij aan.
- Er is geen vaste vorm
- Het zijn 4 strofen
- Sommige verzen zijn blanke verzen maar niet allemaal.
Bvb: keer…weer….zo…..o = gepaard rijm
- Het zijn korte zinnen
- Er wordt ook veel gebruik gemaakt van beeldspraak
Bvb: - Je zei het altijd met je ogen = synesthesie
- Je keek me aan als verten = vergelijking
- De ogen waarmee je het woord “lieveling” zei = vitalisering
- Er zijn ook veel stijlfiguren
Bvb: - Je…je…je… (aan het begin van de vezen) = anafoor
- Je zei nooit wat. Je zei het altijd met je ogen = antithese
- Je benen, je ribben, je ogen, mij. = opsomming
5 Verklaar de titel: Taal zonder mij
De titel is een strofe uit de bundel “Nu dus van Herman de Coninck. In zijn eerste gedichten komt hij voor maar in zijn latere gedichten niet meer. Hij zoekt het niets op omdat hij denkt dan alles te kunnen ontmoeten. Hij wil dus zoveel mogelijk uit zijn leven halen. Hemmerechts denkt dat hij daarmee wil zeggen dat een dichter toestemming moet geven aan de werkelijkheid en als het goed is verdwijnt hij uit zijn gedichten. De titel wil hier dus zeggen dat er nu nog taal is maar zonder hem, want hij is overleden.
6 Wat is een coda? (Zie blz. 119.)
Op het einde van het boek is er een coda. Dat is een aanhangsel waarin Hemmerechts vertelt hoe het met haar, het tijdschrift NWT, de kinderen,… verder is gegaan. Het is een mooi einde voor het boek om nog eens te vertellen over zijn afwezigheid.
CREATIEVE OPDRACHTEN
3 Selecteer vijf gedichten uit het oeuvre van de Coninck die jij bijzonder geslaagd vindt. Analyseer ze en leg uit waarom ze jouw hart gestolen hebben.
O, ik weet het niet
O, ik weet het niet,
maar besta, wees mooi.
zeg: kijk, een vogel
en leer me de vogel zien
zeg: het leven is een brood
om in te bijten en de appels zien rood
van plezier, en nog, en nog, zeg iets.
leer me huilen, en als ik huil
leer me zeggen: het is niets.
- “Het leven is een brood om in te bijten’, is een vergelijking.
- “De appels zien rood van plezier” is een personificatie.
- “En nog, en nog,” is een herhaling.
- “Leer me” is een anafoor
- “Leer me huilen” en “leer me zeggen” is een parallellisme.
- Rijm: - “niet” en “zien”: assonantie
- “brood” en “rood”: volrijm
- “iets” en “niets”: volrijm
Mooi gedicht. Vooral de laatste zinnen vind ik sterk geschreven. Het gedicht gaat over de opvoeding van een kind. En zijn nieuwsgierigheid, het wil leren want nu weet het nog niets.
Sprookje
Er was eens een man
die altijd rechtvaardig was.
- Het gedicht is een distichon.
Zeer goed vooral omdat het net zo’n kort gedicht is. De schrijver bedoelt het gedicht ironisch, hij vindt het een ‘sprookje’ dat er een man bestaat die altijd rechtvaardig is. Dat is onmogelijk.
'Slaap maar,' zeg ik
'Slaap maar,' zeg ik
tegen een dochter die allang slaapt
en daar wakker van wordt.
Het onweert. Misschien wil ik wel
dat zij bang is, dan kan ik vader zijn.
Maar ik kan niets anders dan samen met haar
niets kunnen.
Zoals woorden. De dingen gebeuren.
Zonder woorden zouden ze ook gebeuren.
Maar dan zonder woorden
- “woorden” is een herhaling
- “gebeuren” epifoor + rijkrijm
- “Maar ik kan niets anders dan samen met haar niets kunnen” is een paradox
Een realistisch gedicht over de relatie van een vader met zijn dochter. Mooi ook hoe de vader eerlijk toegeeft dat hij wil dat ze bang is zodat hij vader kan zijn. En dan die zin “Maar ik kan niets anders dan samen met haar niets kunnen” is heel goed gevonden! Het is ook een sterk einde. Doordat de schrijver de relatie met zijn dochter vergelijkt met woorden en wil hij aangeven dat dingen hoe dan ook gebeuren, ook zonder woorden, ook zonder de vader.
Het liefste wat ik heb
Het liefste wat ik heb is elf geworden.
Feestje. Daarna ging het liefste wat ik heb
naar huis met het liefste wat ik had.
Het kleine meisje met het grote.
Ik met mezelf. Zo vrolijk.
Want het is goed om ooit
iets te hebben gehad.
Het is beter dan nooit
iets te hebben gehad.
- “Het liefste wat hij heeft” is een metafoor voor zijn dochtertje en “Het liefste wat hij had” waarschijnlijk voor zijn vrouw die overleden is.
- “Feestje” is een ellips, “Zo vrolijk” ook.
-“
- “Iets te hebben gehad” is een herhaling
- “Want het is goed om ooit” en “het is beter dan nooit” is een antithese
- “Het kleine meisje met het grote” is een ellips.
- Rijm: - “ooit” en “nooit”: volrijm
- “gehad”: rijkrijm
Aangrijpend gedicht omdat het nogal tragisch is. Het gaat over een man en het liefste wat hij heeft en had, namelijk zijn dochtertje en zijn overleden vrouw vermoeden we. De man is zo gekwetst door het verlies van zijn vrouw dat hij zegt dat hij liever nooit iets te hebben gehad dan ooit wel iets te hebben gehad, maar het moeten verliezen.
Verlanglijstje
Geef mij Nescio en Tsjechov, oude boeken.
Geef mij na mijn zoveelste kale reis
iemand die mij twee haren uittrekt
en glimlachend zegt: je wordt grijs.
Geef mij alles en zeg: het is niets.
Geef mij niets en zeg: dat is alles.
Geef mij mezelf, geef mij jou.
Ik heb gezocht naar wist ik maar wat.
Geef mij nu eindelijk
wat ik altijd al had.
- “Geef mij” is een anafoor en herhaling
- Rijm: - “reis” en “grijs”: volrijm
- “wat en had”: volrijm
De boodschap van het gedicht is dat de mensen eigenlijk tevreden moeten zijn met wat ze hebben. Mensen moeten niet altijd op zoek zijn naar dingen die ze nog niet hebben, waar ze naar verlangen, maar op hun verlanglijstje gewoon plaatsen wat ze al hebben. We vinden dit zeker waar en dus een mooie boodschap voor iedereen.
Kristien Hemmerechts
ACHTERGRONDINFO
Herman de Coninck was een Vlaams dichter, journalist, essayist en uitgever van het Nieuw Wereldtijdschrift.
Zijn eerste vrouw, An Somers, stierf in een verkeersongeval en zijn tweede vrouw, Lieve Coppens, verliet hem in 1985. Beide relaties hadden een invloed op zijn werken. Met zijn eerste vrouw kreeg hij een zoon: Tomas. Zijn tweede vrouw schonk hem een dochter: Laura de Coninck.
Hij had een relatie met Kristien Hemmerechts van 1988 tot hij stierf aan een hartaanval in 1997, op 53 jarige leeftijd. Kristien Hemmerechts had toen al een dochter: Kathy.
Het neorealisme zien we terug in de schilderkunst, journalistiek, literatuur, film etc. Het onderwerp is de alledaagse, waarneembare werkelijkheid en er wordt gebruik gemaakt van eenvoudige taal.
Kristien Hemmerechts vraagt zich af of ze met haar boek dezelfde kritiek zal krijgen als Connie Palmen. Zij is de schrijfster van IM, een boek over haar overleden levenspartner en ze werd naar aanleiding van dit boek verweten dat ze de dood van haar man commercieel uitbuit.
Herman de Coninck was een fervent briefschrijver. Hugo Brems maakte een selectie van deze brieven, en gaf ze uit in “Een aangename postumiteit”.
Ook Piet Piryns (een Vlaams journalist, schrijver en redacteur, hij werkt momenteel voor het weekblad Knack ), Jeroen Brouwers (een Nederlands schrijver, essayist en journalist) en Rutger Kopland ( een Nederlandse schrijver en dichter) hebben over Herman de Coninck geschreven.
LEESOPDRACHTEN
1 Invalshoek Herman de Coninck
Een overzicht van de werken van H. de Coninck waaruit zijn vrouw in de loop van haar boek over hem citeert.
- De lenige liefde
- Zolang er sneeuw ligt
- De hectaren van het geheugen
- Schoolslag
- Vingerafdrukken
- Met een klank van hobo
- Enkelvoud
- De cowboyhoed van Maria Magdalena
3 Invalshoek vrouw neemt afscheid van overleden man
a Toon concreet aan dat dit boek een eerbetoon is aan de poëzie (cf. 1).
Het boek Taal zonder mij staat vol citaten uit het werk van Herman De Coninck. Hij schreef fantastische poëzie en met dit boek plaatst Hemmerechts deze nog is in de aandacht.
Een man die teveel werkte, die te weinig sliep, rookte en dronk,... Eigenlijk iemand die zeer ongezond leefde en zich dus met een vroege dood verzoend had. Je kon in zijn gedichten lezen dat de dood hem bezig hield.
Hij is ook een man die schuchter overkomt, omdat hij niet veel zegt. Hij kan zich schriftelijk beter uit drukken dan mondeling. Eerder een luisteraar dan een prater.
In gedichten stelt hij de man voor die hij wilde zijn, hij ontwerpt zichzelf en anderen, een uitvinder van mensen.
4 Wederzijdse beïnvloeding
Twee schrijvers samen onder één dak. Het kan toch niet anders dan dat ze mekaar op de een of andere wijze beïnvloed hebben. Wat schrijft Hemmerechts daarover in haar boek?
Er bestaat toch wel een gezonde concurrentie tussen beide schrijvers, maar ook een grote solidariteit. Zo schrijft De Coninck ‘s nachts, Hemmerechts overdag. Hemmerechts krijgt meer lef en durf in haar werk dankzij haar man en ook zorgt die ervoor dat ze ook autobiografische elementen in haar werk gaat opnemen.
EVEN IN DE MARGE
1 Wat is neorealisme?
Een internationale beweging die we terugzien in de schilderkunst, journalistiek, literatuur, film, enzovoort. Het onderwerp is de alledaagse, waarneembare werkelijkheid en er wordt gebruik gemaakt van eenvoudige taal.
2 Wie is Pessoa?
Pessoa was een belangrijke dichter van de twintigste eeuw uit Portugal. In zijn leven was hij niet echt bekend, enkel zijn dichtbundel Mensagem was bekend. Maar na zijn dood werden van hem duizenden gedichten teruggevonden in een kist op zijn kamer. Een Portugese uitgeverij heeft die gedichten uitgegevn waardoor hij erg bekend werd. Pessoa was een dichter die filosofie erg interessant vond.
3 Zoek op in welke editie van het NWT de gedichten over H. de Coninck opgenomen zijn.
In 1997 verschenen de gedichten in een dubbelnummer.
Je zei nooit wat. Ik moest het altijd vragen.
Of je van mij hield. En je zoende.
Of het veilig was die eerste keer.
En je zoende weer.
En even later of ik het goed deed zo,
en je zoende, o.
Je zei nooit wat, je zei het altijd met je ogen.
Je ogen die helemaal alleen
in je gezicht achterbleven als ik je verliet;
je ogen na geween:
je was er niet,
je keek me aan als verten
en ik moest erheen.
En als ik weer tot daar was
de ogen waarmee je het woord ‘lieveling’ zei,
keek of het niet veranderde
op weg naar mij.
En toen je naast de weg lag in de wei,
wat had je niet allemaal gebroken,
je benen, je ribben, je ogen, mij.
Je zei nooit wat, je zei het altijd met je ogen,
te zielogen.
En je ogen die je zoon nu in heeft staan,
waarmee hij zegt: niet weggaan -
je zei nooit wat, hij zegt het, en jij kijkt mij aan.
- Er is geen vaste vorm
- Het zijn 4 strofen
- Sommige verzen zijn blanke verzen maar niet allemaal.
Bvb: keer…weer….zo…..o = gepaard rijm
- Het zijn korte zinnen
- Er wordt ook veel gebruik gemaakt van beeldspraak
Bvb: - Je zei het altijd met je ogen = synesthesie
- Je keek me aan als verten = vergelijking
- De ogen waarmee je het woord “lieveling” zei = vitalisering
- Er zijn ook veel stijlfiguren
Bvb: - Je…je…je… (aan het begin van de vezen) = anafoor
- Je zei nooit wat. Je zei het altijd met je ogen = antithese
5 Verklaar de titel: Taal zonder mij
De titel is een strofe uit de bundel “Nu dus van Herman de Coninck. In zijn eerste gedichten komt hij voor maar in zijn latere gedichten niet meer. Hij zoekt het niets op omdat hij denkt dan alles te kunnen ontmoeten. Hij wil dus zoveel mogelijk uit zijn leven halen. Hemmerechts denkt dat hij daarmee wil zeggen dat een dichter toestemming moet geven aan de werkelijkheid en als het goed is verdwijnt hij uit zijn gedichten. De titel wil hier dus zeggen dat er nu nog taal is maar zonder hem, want hij is overleden.
6 Wat is een coda? (Zie blz. 119.)
Op het einde van het boek is er een coda. Dat is een aanhangsel waarin Hemmerechts vertelt hoe het met haar, het tijdschrift NWT, de kinderen,… verder is gegaan. Het is een mooi einde voor het boek om nog eens te vertellen over zijn afwezigheid.
CREATIEVE OPDRACHTEN
3 Selecteer vijf gedichten uit het oeuvre van de Coninck die jij bijzonder geslaagd vindt. Analyseer ze en leg uit waarom ze jouw hart gestolen hebben.
O, ik weet het niet
O, ik weet het niet,
maar besta, wees mooi.
zeg: kijk, een vogel
en leer me de vogel zien
zeg: het leven is een brood
om in te bijten en de appels zien rood
van plezier, en nog, en nog, zeg iets.
leer me huilen, en als ik huil
leer me zeggen: het is niets.
- “Het leven is een brood om in te bijten’, is een vergelijking.
- “De appels zien rood van plezier” is een personificatie.
- “En nog, en nog,” is een herhaling.
- “Leer me” is een anafoor
- Rijm: - “niet” en “zien”: assonantie
- “brood” en “rood”: volrijm
- “iets” en “niets”: volrijm
Mooi gedicht. Vooral de laatste zinnen vind ik sterk geschreven. Het gedicht gaat over de opvoeding van een kind. En zijn nieuwsgierigheid, het wil leren want nu weet het nog niets.
Sprookje
Er was eens een man
die altijd rechtvaardig was.
- Het gedicht is een distichon.
Zeer goed vooral omdat het net zo’n kort gedicht is. De schrijver bedoelt het gedicht ironisch, hij vindt het een ‘sprookje’ dat er een man bestaat die altijd rechtvaardig is. Dat is onmogelijk.
'Slaap maar,' zeg ik
'Slaap maar,' zeg ik
tegen een dochter die allang slaapt
en daar wakker van wordt.
Het onweert. Misschien wil ik wel
dat zij bang is, dan kan ik vader zijn.
Maar ik kan niets anders dan samen met haar
Zoals woorden. De dingen gebeuren.
Zonder woorden zouden ze ook gebeuren.
Maar dan zonder woorden
- “woorden” is een herhaling
- “gebeuren” epifoor + rijkrijm
- “Maar ik kan niets anders dan samen met haar niets kunnen” is een paradox
Een realistisch gedicht over de relatie van een vader met zijn dochter. Mooi ook hoe de vader eerlijk toegeeft dat hij wil dat ze bang is zodat hij vader kan zijn. En dan die zin “Maar ik kan niets anders dan samen met haar niets kunnen” is heel goed gevonden! Het is ook een sterk einde. Doordat de schrijver de relatie met zijn dochter vergelijkt met woorden en wil hij aangeven dat dingen hoe dan ook gebeuren, ook zonder woorden, ook zonder de vader.
Het liefste wat ik heb
Feestje. Daarna ging het liefste wat ik heb
naar huis met het liefste wat ik had.
Het kleine meisje met het grote.
Ik met mezelf. Zo vrolijk.
Want het is goed om ooit
iets te hebben gehad.
Het is beter dan nooit
iets te hebben gehad.
- “Het liefste wat hij heeft” is een metafoor voor zijn dochtertje en “Het liefste wat hij had” waarschijnlijk voor zijn vrouw die overleden is.
- “Feestje” is een ellips, “Zo vrolijk” ook.
-“
- “Iets te hebben gehad” is een herhaling
- “Want het is goed om ooit” en “het is beter dan nooit” is een antithese
- “Het kleine meisje met het grote” is een ellips.
- Rijm: - “ooit” en “nooit”: volrijm
Aangrijpend gedicht omdat het nogal tragisch is. Het gaat over een man en het liefste wat hij heeft en had, namelijk zijn dochtertje en zijn overleden vrouw vermoeden we. De man is zo gekwetst door het verlies van zijn vrouw dat hij zegt dat hij liever nooit iets te hebben gehad dan ooit wel iets te hebben gehad, maar het moeten verliezen.
Verlanglijstje
Geef mij Nescio en Tsjechov, oude boeken.
Geef mij na mijn zoveelste kale reis
iemand die mij twee haren uittrekt
en glimlachend zegt: je wordt grijs.
Geef mij alles en zeg: het is niets.
Geef mij niets en zeg: dat is alles.
Geef mij mezelf, geef mij jou.
Ik heb gezocht naar wist ik maar wat.
Geef mij nu eindelijk
wat ik altijd al had.
- “Geef mij” is een anafoor en herhaling
- Rijm: - “reis” en “grijs”: volrijm
- “wat en had”: volrijm
De boodschap van het gedicht is dat de mensen eigenlijk tevreden moeten zijn met wat ze hebben. Mensen moeten niet altijd op zoek zijn naar dingen die ze nog niet hebben, waar ze naar verlangen, maar op hun verlanglijstje gewoon plaatsen wat ze al hebben. We vinden dit zeker waar en dus een mooie boodschap voor iedereen.
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden