A.
1.a. Welke vormen van samenleven komen aan bod in ‘8 Mile’ en hoe staat het ermee?
De familie, op dat vlak ging het helemaal niet goed. Zijn vader is verdwenen, zijn moeder heeft het financieel slecht en woont in een straatcaravan, hij betrapt ze met een jongen van zijn leeftijd die hij nog kent van school, zijn zusje zwalpt daar ergens rond, van een echte rustige ‘thuis’ is geen sprake
De vriendenkring, daar gaat het wel goed mee, er zijn weliswaar af en toe conflicten, maar ze slagen er telkens in om de ruzies bij te leggen
De liefdesrelateis, op dat vlak is het kommer en kwel, in de loop van het verhaal leert hij een meisje kennen, maar op een bepaald moment betrapt hij haar met de kerel die zo’n beetje zijn manager wil spelen
Op het werk heerst vooral een sfeer van anomiteit, de arbeiders kennen elkaar nauwelijks, er is geen band tussen hen
Grimmige sfeer in de stad die onder andere bepaald wordt door de gewelddadige vijandschap tussen allerlei bendes
1.b. In welke mate klopt dit beeld met onze leefwereld? Familie Veel jongeren leven ook in een problematische gezinssituatie maar niet zo extreem als in de film. Vrienden Zijn erg belangrijk, als jongeren problemen hebben gaan ze zich wenden tot hun vrienden. Liefdesrelaties Niet zo erg als in de film maar er komen ook zulke situaties voor. Op het werk of op school Veel mensen komen dagelijks samen maar dit betekent niet dat ze veel contact hebben met elkaar. (voorbij lopen zonder goeiedag te zeggen) In de stad Geen bendes zoals in Amerikaanse steden, maar toch heb je ook van die groepjes die er in het weekend op uit trekken om boel te zoeken. 2.a. In welk deel van Europa komen de meeste zelfmoorden voor? In Centraal-Europa wordt meer zelfmoord gepleegd dan in de rest van Europa. Het weer of klimaat kan hierin een rol spelen. Ook zou de economische toestand een rol kunnen spelen (ook het feit dat er daar geen zee is?) 2.b. Wat heeft dit met uitzichtloosheid te maken? Het kan ons doen begrijpen waarom bij sommige groepen meer zelfmoord voorkomt dan bij andere. In Centraal-Europa is de economische toestand zeer slecht. (bv. Oost-Duitsland, hoge werkloosheid of ex-joegoslavië waar na de oorlog veel huizen zijn vernield en er vele mensen gestorven zijn, daardoor kan het zijn dat de mensen die nog leven het niet meer zien zitten (uitzichteloosheid) om hun huis opnieuw op te bouwen en daar komt dan ook nog eens bij dat er misschien nog eens familie of vrienden gestorven zijn in die oorlog. 3.a. Is ‘zelfmoord’ wel een goed woord? Niet iedereen vindt dat. Heel wat mensen spreken liever over ‘zelfdoding’ of over ‘suïcide’ of ‘suïcidaal’ gedrag. Nu kun je wel zeggen dat we het woord ‘moord’ gebruiken wanneer iemand een ander doelbewust doodt. Als je de nadruk legt op dat ‘doelbewust’, kun je je misschien wel verzoenen met de term ‘zelfmoord’. Iemand die zelfmoord pleegt, doodt iemand met de bedoeling te doden, nl. zichzelf. 3.b. Wat betekent: “we moeten i.v.m. zelfmoord zowel vermijden te culpabiliseren als te banaliseren”? We voelen ons onzeker in onze houding t.o.v. dit fenomeen. Enerzijds houden we er niet van om zelfmoord als crimineel feit te bestempelen. We willen dus niet te veel ‘culpabiliseren’ (culpa = schuld). Anderzijds willen we het ook niet banaliseren. Het is niet iets banaals, geen daad zoals alle andere doden die mensen soms stellen. We hebben het blijkbaar niet gemakkelijk om een juist standpunt in te nemen. 4. Hoe kijkt het boeddhisme aan tegen het lijden? Al het lijden komt door het begeren. (willen, streven, verlangen…). Je moet eenvoudig weg het lijden doen verdwijnen door niet meer te begeren en wanneer je daar in slaagt kom je terecht in het Nirwana. Een voorbeeld daarvan is meditatie. Het lijkt nu allemaal heel simpel, maar heeft al het lijden met begeren te maken? Vb: moeder of iemand dierbaars sterft, heeft dit met verlangen te maken? Nog een voorbeeld is hoofdpijn. Zelfs als je niet verlangt om daar van af te geraken, dan houdt de pijn ook niet op. En tenslotte moet je er ook nog in slagen het niet willen niet te willen! B. 1.Wat is het verband tussen individualisme enerzijds en zinloos geweld, het belang van de ‘look’ en onverschilligheid? Individualisme en zinloos geweld
Hoe meer individualisme, hoe groter de kans op zinloos geweld. Denk maar aan jongeren die zomaar boel gaan zoeken. Als wij heen band hebben met andere mensen is het veel gemakkelijker om hen zomaar geweld aan te doen. Het raakt ons niet als zij afzien. Individualisme en ‘look’ Wij maken ons veel meer zorgen om ons uiterlijk tov vreemden, dan tov mensen die we goed kennen. Voor iemand van ons gezin, doen wij meestal weinig inspanningen om er goed uit te zien. Vergelijk dit maar eens als je met je lief afspreekt. Je moet er picobello uitzien. Een ander voorbeeld is bij een sollicitatiegesprek. De mensen waar je voor wilt werken kennen je helemaal niet dus je moet ervoor zorgen dan de eerste indruk erg belangrijk is. Individualisme en onverschilligheid
De onverschilligheid neemt toe in een individualistische samenleving. Als mensen niets meer met elkaar te maken hebben, dan geven ze op den duur ook iets meer om elkaar. 2.a. Hoe verklaart men dat er meer zelfmoorden zijn in Wallonië dan in Vlaanderen? Er zijn twee mogelijke verklaringen: De slechtere economische toestand in de vroegere mijnstreek
Het feit dat er meer vuurwapens zijn (de jacht). Wie een geweer bij de hand heeft, is sneller geneigd tot de dood over te gaan en heeft bovendien meer kans op slagen
2.b. Wat heeft dit met uitzichtloosheid te maken? Door de slechte economische toestand (werkloosheid) zien veel mensen het niet meer zitten. Ook doordat veel mensen die al jaren werken bij eenzelfde bedrijf ontslagen worden door de slecht economische toestand. Die ontslagen zien het dan niet meer zitten omdat ze te oud zijn en ook omdat ze enkel maar hetgene dat ze bij dat bedrijf deden konden en ze geen zin meer hebben om iets nieuws te leren. 3.a. Wat komen we uit ‘Last Resort’ te weten over hoe iemand die tot zelfmoord besluit zich voelt? Een heerst soort gevoel van verstikking. Hij voelt zich onder druk gezet en ziet op en duur geen andere uitweg meer. 3.b. Uit ‘Last Resort’ hebben we besloten dat ‘last’ een relatief begrip is. Wat betekent dat en hoe zit dat in het liedje zelf? Iets is nooit op zichzelf, maar altijd ‘voor iemand’ een last. Of iets als een (te) zware last ervaren wordt hangt ook af van de draagkracht van de betrokken persoon. Vb. Een zak aardappelen van 5kg. Als een kleuter die moet dragen zal hij zeggen: dat is veel te zwaar!. Maar als een volwassene die moet dragen: die zak weegt niets!. ‘Zwaar’ is geen eigenschap van de zak. Het woord zegt iets over hoe die bepaalde persoon die bepaalde last ervaart. 4. Hoe kijkt het boeddhisme aan tegen het lijden? Al het lijden komt door het begeren. (willen, streven, verlangen…). Je moet eenvoudig weg het lijden doen verdwijnen door niet meer te begeren en wanneer je daar in slaagt kom je terecht in het Nirwana. Een voorbeeld daarvan is meditatie. Het lijkt nu allemaal heel simpel, maar heeft al het lijden met begeren te maken? Vb: moeder of iemand dierbaars sterft, heeft dit met verlangen te maken? Nog een voorbeeld is hoofdpijn. Zelfs als je niet verlangt om daar van af te geraken, dan houdt de pijn ook niet op. En tenslotte moet je er ook nog in slagen het niet willen niet te willen!
C.
1.a. Welke strategieën om te overleven in een individualistische wereld krijgen we te zien in ‘8 Mile’?
de vriendschap, een paar goede vrienden hebben lijkt in de moderne individualistische wereld heel belangrijk; een belangrijke raad die de film geeft zou kunnen luiden: verzorg je vriendschappen!
Je eigen weg gaan, het is in onze wereld belangrijk om je af te vragen wat je zelf wilt, met je eigen leven en er dan voor te gaan want er zijn weinig mensen die je zullen helpen en je krijgt weinig cadeau’s
1.b. In welke mate zijn die voor ons interessant? Je vrienden verzorgen? Ja, maar ook je familie! Voor velen van ons zijn de familiebanden heel belangrijk. Bovendien is er het feit dat je voor echte vriendschap ook altijd iets moet opofferen, dat wordt voor individualistische mensen alsmaar moeilijker, we vinden het handig dat we op vrienden kunnen rekenen maar vervelend als zij op ons willen rekenen
Je eigen weg gaan is wel interessant maar de vraag is of iedereen dat wel kan, is dat niet enkel weggelegd voor de sterkeren? 2.a. Hoe verklaart men dat er relatief veel zelfmoorden zijn bij oude mannen? Het kan op verschillende manieren verklaard worden. Gebrek aan seksuele potentie speelt vermoedelijk niet zo’n grote rol. Belangrijker is dat die mannen nu ze op pensioen zijn misschien meer moeite hebben om iets zinvols met hun leven te doen dan vrouwen. En als die vrouw wegvalt zijn ze niet gewend om voor zichzelf te zorgen
2.b. Wat heeft dit met uitzichtloosheid te maken? Als ze niet weten wat doen, en als hun vrouw dan ook nog eens sterft, dan zouden ze liever sterven dan hele dagen in een stoel te zitten en altijd dezelfde dingen te doen. Ze hebben dan ook niemand meer om mee te praten. 3. Hebben we vandaag de dag met meer lasten te maken in het leven, of juist met minder? In zekere zin hebben we het veel gemakkelijker dan vroeger. We hebben veel welvaart en comfort, onder meer door de enorme technologische vooruitgang. Problemen als hongersnood en oorlogen hebben wij nooit meegemaakt. Er zijn ook veel meer sociale voorzieningen. Anderzijds zorgt diezelfde technologie voor nieuwe problemen. Meer mogelijkheden leiden namelijk ook tot meer verplichtingen. Verder is er ook een steeds toenemende prestatiedrang op alle gebieden. Dat is dan weer nodig om de economie draaiende te houden en er zo voor te zorgen dat de welvaart behouden blijft. Er is ook steeds meer individualisme en dat leidt tot meer eenzaamheid. We zijn in een tijd terecht gekomen, waarin de zin van het leven allesbehalve duidelijk is. 3.b. Wat zijn de lasten waar een mens sowieso mee te maken heeft in zijn leven? Het verlies van mensen die ons dierbaar zijn
Relaties, liefde, huwelijk: in het begin lijkt het allemaal zo mooi en romantisch maar over het algemeen komen er na een bepaalde tijd problemen (het klikt niet meer, de sleur slaat aan,…) Het hebben van kinderen, brengt een grote verantwoordelijkheid met zich mee
De eenzaamheid
Lichamelijke kwetbaarheid: af en toe zijn we ziek
Arbeid (overleven): mensen moeten hoe dan ook zien te overleven, in de prehistorie: elke dag jacht maken op eten,vandaag is het de last van de job die je elke dag opnieuw, jaren lang moet uitoefenen
4. Hoe kijkt het boeddhisme aan tegen het lijden? Al het lijden komt door het begeren. (willen, streven, verlangen…). Je moet eenvoudig weg het lijden doen verdwijnen door niet meer te begeren en wanneer je daar in slaagt kom je terecht in het Nirwana. Een voorbeeld daarvan is meditatie. Het lijkt nu allemaal heel simpel, maar heeft al het lijden met begeren te maken? Vb: moeder of iemand dierbaars sterft, heeft dit met verlangen te maken? Nog een voorbeeld is hoofdpijn. Zelfs als je niet verlangt om daar van af te geraken, dan houdt de pijn ook niet op. En tenslotte moet je er ook nog in slagen het niet willen niet te willen! D. 1.a. Hoe ziet de ideale christelijke gemeenschap eruit volgens de tekst uit de Handelingen die we hebben besproken? Het gaat over de concrete manier waarop mensen met elkaar moeten omgaan. In die manier van omgaan ligt sterk de nadruk op de gemeenschapszin. Mensen moeten alles gemeenschappelijk doen, streven naar eensgezindheid, vriendelijk en bescheiden zijn. Ook wordt de onderlinge solidariteit beklemtoond: ze moeten alles met elkaar delen en mensen die het moeilijk hebben helpen. Daar bij speelt het geloof een belangrijke rol: het is vanuit hetzelfde geloof dat de mensen zich met elkaar verbonden voelen en geloven dat ze elkaar niet in de steek mogen laten
1.b. Leidt uit Jezus’ visie op het Rijk Gods een christelijke visie af op de ideale samenleving.
Een ideale samenleving is te vergelijken met een feest waarop mensen in vrede en vriendschap met elkaar samenzijn. Om zo’n samenleving te bereiken, moeten we inspanningen doen, we moeten eraan werken. Maar als dat werk garandeert niet dat het zal lukken, een echt goede samenleving is ook een vorm van genade, een ‘godsgeschenk’
2.a. Hoe verklaart men dat er relatief veel zelfmoorden zijn bij vrouwelijke dokters?
Ze raken makkelijk aan de middelen en hebben veel met menselijk leed te maken; de vrouwen moeten hun carrière zien te combineren met het opvoeden van kinderen, het organiseren van een huishouden, wat zwaar is en soms mislukt, waardoor dan weer extra problemen ontstaan enz.
2.b. Wat heeft dit met uitzichtloosheid te maken?
Vrouwen zijn gevoeliger dan mannen, en wanneer ze een patiënt verliezen, denken ze dat ze de patiënt toch nog konden redden als ze de patiënt iets beter verzorgd hadden. En als dit elke dag gebeurd, dan word het opeens teveel. En daar komt dan ook nog eens bij dat het doordat ze gestresseerd is door haar werk, problemen ontstaan in haar relatie.
3. Hebben we vandaag de dag met meer lasten te maken in het leven, of juist met minder?
In zekere zin hebben we het veel gemakkelijker dan vroeger. We hebben veel welvaart en comfort, onder meer door de enorme technologische vooruitgang. Problemen als hongersnood en oorlogen hebben wij nooit meegemaakt. Er zijn ook veel meer sociale voorzieningen. Anderzijds zorgt diezelfde technologie voor nieuwe problemen. Meer mogelijkheden leiden namelijk ook tot meer verplichtingen. Verder is er ook een steeds toenemende prestatiedrang op alle gebieden. Dat is dan weer nodig om de economie draaiende te houden en er zo voor te zorgen dat de welvaart behouden blijft. Er is ook steeds meer individualisme en dat leidt tot meer eenzaamheid. We zijn in een tijd terecht gekomen, waarin de zin van het leven allesbehalve duidelijk is.
4. Hoe kijken bijbel en christendom aan tegen het lijden?
Als je de bijbel begint te lezen is het eerste verhaal dat je tegenkomt dat van de schepping in zeven dagen. Daarin valt op dat er na iedere dag staat dat God iets geschapen heeft staat: “En God zag dat het goed was”. En na de zesde dag, de laatste scheppingsdag, staat er zelfs: “En God zag dat het heel goed was”. Over de zevende dag wordt dan verteld dat God rustte en al Zijn scheppingswerk tot voltooiing brengt. De wereld zoals God die geschapen heeft is dus ‘af’ en goed. Dat betekent dat volgens de bijbel de wereld op zich iets goeds is.
Dan lees je verder en kom je het verhaal van Adam en Eva tegen. Die worden op het einde verdreven uit het paradijs en dat komt omdat ze niet naar god hebben geluisterd. Tegen Zijn verbod in hebben zij gegeten van de vruchten van de boom van de kennis van goed en kwaad. Dit verhaal maakt ons dus duidelijk dat het feit dat de wereld waarin we nu leven helemaal niet zo goed is, niet komt omdat de wereld op zich slecht is, maar omdat de mens het verpest. Telkens wanneer hij niet leeft zoals God het wil, dan loopt het mis. Maar geldt dat voor al het lijden?
Bestaat er ook niet een vorm van lijden die niet het gevolg is van immoreel menselijk gedrag, denk maar aan natuurrampen of stomme ongelukken.
Daarover gaat het boek Job. Het gaat over het probleem dat de wereld niet logisch in elkaar zit: als je goed leeft (de geboden onderhoudt) word je nog niet automatisch gelukkig en met sommige mensen die slecht leven gaat het prima. Er bestaat dus ‘zinloos lijden’. Maar we moeten niet vragen naar een waarom? als we geconfronteerd worden met zinloos lijden.
Maar in het boek Jesaja komt nog een vreemde passage voor over het lijden. Het gaat over iemand die ‘plaatsvervangend’ lijdt, dwz lijdt onder het lijden van anderen. Dit boek lijkt te zeggen: als je het lijden van anderen mee helpt te dragen, dan dien je God, dan doe je wat Hij wil. God wil dus blijkbaar dat wij elkaars lijden helpen dragen. Als je dus met zinloos lijden geconfronteerd wordt, dan is er weliswaar geen theoretisch antwoord mogelijk (Job) maar wel een praktisch antwoord dwz: je kunt antwoorden met een daad, nl met solidariteit, met het mee-lijden met iemand zonder dat je zelf problemen hebt
In het Nieuwe Testament zegt men dan eigenlijk: dat is precies was Jezus van Nazareth heeft gedaan. Hij had zelf geen problemen, maar was bezorgd om het lot van iedereen. Hij deelde het lijden van alle anderen en dat heeft hem zijn leven gekost. In hem kon je met je eigen ogen zien, hoe je volgens God moet leven, hoe je God moet dienen, wat God wat mensen willen. Dus eigenlijk kon je in hem zien hoe God eigenlijk is. God en Jezus lijken op elkaar als vader en zoon. En dus Jezus is de ‘Zoon van God’. E. 1. Hoe ziet Marx’ klassenloze maatschappij eruit? Wat zijn de voordelen, welke kritiek is er mogelijk, hoe kan die kritiek enigszins gerelativeerd worden? Marx’ klassenloze maatschappij: Z’n klassenloze maatschappij heeft veel meer dan de tekst uit de Handelingen. Het gaat daarbij voor Marx niet alleen over een ‘droom’ over een ideale samenleving, maar ook om iets dat er vanzelf, logischerwijs, zal komen als het kapitalisme in elkaar zal storten. Maar ook dat is onvermijdelijk, want volgens Marx wordt het kapitalisme bepaald door innerlijke tegenstellingen. Voordelen: Klassenloze maatschappij: gelijkheid! Er zijn geen armen en rijken meer, geen ‘klassen’. Iedereen heeft er werk en wordt ongeveer hetzelfde loon uitbetaald. Dat klinkt wel heel mooi, want op die manier is er geen armoede meer. Kritiek: in zo’n maatschappij wordt alles geregeld door de staat. Dat heeft tot gevolg dat er weinig individuele vrijheid is (bv: het is verboden om op je eentje een zaak te beginnen) zo’n systeem zal vermoedelijk niet zo efficiënt werken! Als mensen weten dat ze toch altijd dezelfde loon krijgen en als ze ontslagen worden, dat ze toch automatisch weer ander werk zullen krijgen met dezelfde loon, waarom dan nog hard werken? Je kunt je de vraag stellen of het wel rechtvaardig is dat mensen die niet allemaal even hard werken toch hetzelfde loon krijgen. Hoe kan de kritiek gerelativeerd worden: Er is geen concurrentie! Er is geen armoede meer doordat iedereen werk heeft
Minder prestatiedruk en stress
2.a. Hoe verklaart men dat er relatief veel zelfmoorden zijn bij homoseksuelen? Ze worstelen vaak met angst; er is nog altijd gebrek aan erkenning van hun situatie en ook zelf hebben ze het er vaak moeilijk mee; de combinatie van die twee factoren brengt met zich mee dat ze er vaak alleen voor staan om hun problemen op te lossen
2.b. Wat heeft dit met uitzichtloosheid te maken? Doordat ze hun problemen moeten opkroppen, zien ze geen uitweg voor hun situatie. 3. Wat leren ons de theorieën van Erikson, Spitz en Van den Berg over weerbaarheid in het algemeen? Erikson
Hij heeft het in zijn werk over het begrip ‘basisvertrouwen’. Wat bedoelt hij daarmee? In ons dagelijks leven kunnen ons in feite allerlei rampen overkomen: gebouw kan instorten, vrienden onverwachts verliezen,… maar we houden daar niet zoveel rekening mee. Waarom doen we dat niet? Omdat we beschikken over dat basisvertrouwen. Spitz
Hij heeft het over het begrip ‘hospitalisme’.om basisvertrouwen en een zekere weerbaarheid op te bouwen, hebben we van jongs af aan nood aan affectie. Onze ouders spelen daarbij een belangrijke rol. (bv: als je ouders hebt die drinken, dan leert het je in feite dat de wereld niet te vertrouwen is) Van den Berg
Wat hij vooral stelt is dat de theorie van het hospitalisme ertoe geleid heeft dat veel mensen verschrikkelijk hard hun best gingen doen om er toch maar voor te zorgen dat hun kinderen zeker geen liefde te kort kwamen. Gevolg: overbezorgde ouders die hun kind dreigden te verstikken met hun genegenheid. TE veel liefde is ook niet goed. Van den Berg verzet zich dan ook tegen ‘kunstmatige liefde’, tegen de gedachte dat we onze kinderen een bepaalde dosis aandacht moeten geven omdat er anders iets zal mislopen. 4. Hoe kijken bijbel en christendom aan tegen het lijden? Als je de bijbel begint te lezen is het eerste verhaal dat je tegenkomt dat van de schepping in zeven dagen. Daarin valt op dat er na iedere dag staat dat God iets geschapen heeft staat: “En God zag dat het goed was”. En na de zesde dag, de laatste scheppingsdag, staat er zelfs: “En God zag dat het heel goed was”. Over de zevende dag wordt dan verteld dat God rustte en al Zijn scheppingswerk tot voltooiing brengt. De wereld zoals God die geschapen heeft is dus ‘af’ en goed. Dat betekent dat volgens de bijbel de wereld op zich iets goeds is. Dan lees je verder en kom je het verhaal van Adam en Eva tegen. Die worden op het einde verdreven uit het paradijs en dat komt omdat ze niet naar god hebben geluisterd. Tegen Zijn verbod in hebben zij gegeten van de vruchten van de boom van de kennis van goed en kwaad. Dit verhaal maakt ons dus duidelijk dat het feit dat de wereld waarin we nu leven helemaal niet zo goed is, niet komt omdat de wereld op zich slecht is, maar omdat de mens het verpest. Telkens wanneer hij niet leeft zoals God het wil, dan loopt het mis. Maar geldt dat voor al het lijden? Bestaat er ook niet een vorm van lijden die niet het gevolg is van immoreel menselijk gedrag, denk maar aan natuurrampen of stomme ongelukken. Daarover gaat het boek Job. Het gaat over het probleem dat de wereld niet logisch in elkaar zit: als je goed leeft (de geboden onderhoudt) word je nog niet automatisch gelukkig en met sommige mensen die slecht leven gaat het prima. Er bestaat dus ‘zinloos lijden’. Maar we moeten niet vragen naar een waarom? als we geconfronteerd worden met zinloos lijden. Maar in het boek Jesaja komt nog een vreemde passage voor over het lijden. Het gaat over iemand die ‘plaatsvervangend’ lijdt, dwz lijdt onder het lijden van anderen. Dit boek lijkt te zeggen: als je het lijden van anderen mee helpt te dragen, dan dien je God, dan doe je wat Hij wil. God wil dus blijkbaar dat wij elkaars lijden helpen dragen. Als je dus met zinloos lijden geconfronteerd wordt, dan is er weliswaar geen theoretisch antwoord mogelijk (Job) maar wel een praktisch antwoord dwz: je kunt antwoorden met een daad, nl met solidariteit, met het mee-lijden met iemand zonder dat je zelf problemen hebt
In het Nieuwe Testament zegt men dan eigenlijk: dat is precies was Jezus van Nazareth heeft gedaan. Hij had zelf geen problemen, maar was bezorgd om het lot van iedereen. Hij deelde het lijden van alle anderen en dat heeft hem zijn leven gekost. In hem kon je met je eigen ogen zien, hoe je volgens God moet leven, hoe je God moet dienen, wat God wat mensen willen. Dus eigenlijk kon je in hem zien hoe God eigenlijk is. God en Jezus lijken op elkaar als vader en zoon. En dus Jezus is de ‘Zoon van God’.
F.
1.a. Wat zijn de elementen in Wicca die individualistisch genoemd kunnen worden?
Elementen:
- het feit dat je nogal vrij bent om bestaande rituelen enigszins te veranderen of een eigen betekenis te geven, je mag zelfs zelf rituelen ontwerpen, op voorwaarde dat je het kunt verantwoorden binnen de hele Wicca-filosofie.
- Wicca is ook een levensbeschouwing die aansluit bij ons verlangen naar privacy
De moraal van Wicca sluit erg aan bij ons individualisme, er is eigenlijk maar één belangrijke regel en die luidt dat je mag doen wat je zelf wilt, zolang je anderen maar geen schade berokkend. 1.b. Wat voor soorten verbondenheid komen er aan bod? Leg uit! Soorten verbondenheid: - verbondenheid met de natuur: men is er zich duidelijk van bewust dat de moderne mens voor een stuk de band met de natuur heeft verloren; daar wil men iets aan doen; het gaat zowel over de natuurkrachten in het algemeen, als over planten en kruiden en het heelal. - Religieuze verbondenheid: men wil afrekenen met de oppervlakkigheid van de hedendaagse mens, men gelooft in iets diepers in de wereld, dus in de religieuze kant van het leven. - Verbondenheid met andere mensen: heel wat mensen beleven Wicca in een ‘coven’, een kleine groep van gelijkgezinden, men gelooft blijkbaar niet zo erg in massaal gedoe, maar wel in de kleine gemeenschap, waar het onderlinge contact veel diepgaander kan zijn. 2.a. Hoe verklaart men dat er relatief veel zelfmoorden zijn bij allochtone meisjes? Vooral bij hen is er vaak een conflict tussen de eisen van hun traditionele cultuur en de moderne manier van leven
2.b. Wat heeft dit met uitzichtloosheid te maken? De allochtone meisjes voelen zich eenzaam en depressief doordat ze het verschil van het leven thuis niet kunnen verenigen met het leven op school, werk. Daardoor willen ze een einde maken aan het leven omdat ze het leven van hier niet gewoon kunnen worden. 3. Wat is de vermoedelijke boodschap van de kortfilm ‘Pluk de dag?’ Met welke twee kwesties confronteert hij ons? Dat het leven ondraaglijk is. Bovendien komt God er ook niet bepaald goed uit. Hij plukt haar meteen uit het leven op een manier die er voor zorgt dat haar vriend Ben toch nog de video te zien krijgt. Blijkbaar heeft het dus ook niet veel zin om op God te vertrouwen. Het filmpje confronteert ons met twee vragen: - is het leven wel de moeite waard om geleefd te worden? - welke rol speelt God daarbij? 4. Hoe kijken bijbel en christendom aan tegen het lijden? Als je de bijbel begint te lezen is het eerste verhaal dat je tegenkomt dat van de schepping in zeven dagen. Daarin valt op dat er na iedere dag staat dat God iets geschapen heeft staat: “En God zag dat het goed was”. En na de zesde dag, de laatste scheppingsdag, staat er zelfs: “En God zag dat het heel goed was”. Over de zevende dag wordt dan verteld dat God rustte en al Zijn scheppingswerk tot voltooiing brengt. De wereld zoals God die geschapen heeft is dus ‘af’ en goed. Dat betekent dat volgens de bijbel de wereld op zich iets goeds is. Dan lees je verder en kom je het verhaal van Adam en Eva tegen. Die worden op het einde verdreven uit het paradijs en dat komt omdat ze niet naar god hebben geluisterd. Tegen Zijn verbod in hebben zij gegeten van de vruchten van de boom van de kennis van goed en kwaad. Dit verhaal maakt ons dus duidelijk dat het feit dat de wereld waarin we nu leven helemaal niet zo goed is, niet komt omdat de wereld op zich slecht is, maar omdat de mens het verpest. Telkens wanneer hij niet leeft zoals God het wil, dan loopt het mis. Maar geldt dat voor al het lijden? Bestaat er ook niet een vorm van lijden die niet het gevolg is van immoreel menselijk gedrag, denk maar aan natuurrampen of stomme ongelukken. Daarover gaat het boek Job. Het gaat over het probleem dat de wereld niet logisch in elkaar zit: als je goed leeft (de geboden onderhoudt) word je nog niet automatisch gelukkig en met sommige mensen die slecht leven gaat het prima. Er bestaat dus ‘zinloos lijden’. Maar we moeten niet vragen naar een waarom? als we geconfronteerd worden met zinloos lijden. Maar in het boek Jesaja komt nog een vreemde passage voor over het lijden. Het gaat over iemand die ‘plaatsvervangend’ lijdt, dwz lijdt onder het lijden van anderen. Dit boek lijkt te zeggen: als je het lijden van anderen mee helpt te dragen, dan dien je God, dan doe je wat Hij wil. God wil dus blijkbaar dat wij elkaars lijden helpen dragen. Als je dus met zinloos lijden geconfronteerd wordt, dan is er weliswaar geen theoretisch antwoord mogelijk (Job) maar wel een praktisch antwoord dwz: je kunt antwoorden met een daad, nl met solidariteit, met het mee-lijden met iemand zonder dat je zelf problemen hebt
In het Nieuwe Testament zegt men dan eigenlijk: dat is precies was Jezus van Nazareth heeft gedaan. Hij had zelf geen problemen, maar was bezorgd om het lot van iedereen. Hij deelde het lijden van alle anderen en dat heeft hem zijn leven gekost. In hem kon je met je eigen ogen zien, hoe je volgens God moet leven, hoe je God moet dienen, wat God wat mensen willen. Dus eigenlijk kon je in hem zien hoe God eigenlijk is. God en Jezus lijken op elkaar als vader en zoon. En dus Jezus is de ‘Zoon van God’. G. 1.a. Geef de definitie van arbeid en bespreek hem
Definitie: We spreken van ‘werken’, als we iets doen dat we niet (alleen) voor ons plezier doen. Bespreking: Die definitie is wellicht niet perfect! Vb: als je voor je moeder een boodschap moet doen, dan doe je dat misschien niet voor je plezier, maar toch noemt niemand dit werken. - we spreken van arbeid als iemand iets doet. Iemand die in een luie stoel zit doet niets en werkt dus niet. Het hoeft niet per se lichamelijke arbeid te zijn, het kan ook om geestelijke arbeid gaan. Dus iemand kan stil zitten op een stoel en toch aan het werk zijn. Mss is hij hard aan het nadenken. - Maar daar moet dus nog bijkomen dat je iets niet (alleen) voor je plezier doet. Als dit wel zo is, dan noemen we het niet werken. Bv: Tennis, als je goed getennist hebt zal je niet zeggen: ik heb hard gewerkt. (uitzondering: Kim Clijsters) - 1.b. Wat zegt Jaap Kruithof over ‘arbeid en lust’? Als je de meeste mensen zou vragen wat er in het leven het belangrijkste is, werken of genieten, zouden ze haast zeker zeggen: genieten! De meesten zullen werken eerder zien als een noodzakelijk kwaad. Kruithof is het daar helemaal niet mee eens! Volgens hem bestaan er 2 soorten genot: 1stel: die van het ‘dolce far niente’ (zalig nietsdoen), lekker op het strand in de zon liggen, af en toe een duikje nemen, een ijsje likken enz. 2de: een vorm van ‘genieten van je werk’,je doet iets en je beleeft er voldoening aan, je doet het met plezier. Dat is duidelijk een ander soort genot. De 2de soort is volgens Kruithof hoger. De eerste is niet verboden en ook wel af en toe leuk, maar gaat snel vervelen. Bij de 2de genieten we omdat we ook iets tot stand gebracht hebben. 2.a. Hoe kun je verklaren dat er minder zelfmoorden zijn in Nederland dan bij ons? Het leven in Nederland is meer geregeld. Nederlanders zijn ook meer ‘assertiever’, ze durven meer voor hun mening uit te komen kroppen dus minder problemen op. 2.b. Wat heeft dit met het aspect uitzichtloosheid te maken? De belgen kroppen al hun problemen op waardoor het in het begin eigenlijk maar kleine problemen zijn waarvoor er een gemakkelijke oplossing bestaat maar doordat ze steeds meer problemen hebben onstaat er een groot probleem waarvoor ze geen uitweg meer zien. 3. In het christendom speelt ‘hoop’ een belangrijke rol. Waarop is dat gebaseerd en op welke twee manieren kun je het interpreteren? Het is gebaseerd op het geloof in Jezus’ verrijzenis. Eerste manier interpretern: je kunt zeggen, dat Jezus verrezen is, betekent dat er een leven na de dood is, de dood is dus niet het einde, er komt nog iets na, waar we mogen op hopen
Tweede manier interpreteren: je kunt het ook iets ingewikkelder zien, je kunt zeggen dat de ervaring van Jezus’ leerlingen, dat hij er nog altijd was, betekent dat de liefdevolle kracht van God zoals ze die in Jezus aan het werk hebben gezien en gevoeld, onverwoestbaar is, ook vandaag; dat betekent dan dat, hoe slecht het ook gaat in de wereld of in je leven, er altijd nog een liefdevolle kracht blijft bestaan in de wereld die alles opnieuw oké kan maken. 4. Hoe zag Nietsche het lijden? Nietsche was er van overtuigd dat lijden ons helpt om betere mensen te worden. Want iedere keer als we met problemen geconfronteerd worden en we slagen er in ze te overwinnen, komen we er als sterkere mensen weer uit. (bv balletdanseres, lichamelijk afzien om een hoog niveau te bereiken of failliete drankhandelaar)
H.
1.a. Wat zegt het Oude Testament over arbeid?
Om te beginnen staat er in het scheppingsverhaal juist dat God de wereld bij zijn schepping ‘tot voltooing’ heeft gebracht. Dus dan moet er helemaal niets meer gebeuren. Het werk is ‘af’. Daarom rust God ook op de zevende dag. In het verhaal dat volgt op dat van de schepping in zeven dagen zien we hoe Adam en Eva in het paradijs leven, maar ongehoorzaam zijn en er uit gejaagd worden. En dan zegt God tegen Adam dat hij in het zweet zal werken voor zijn brood omdat hij gegeten heeft van de boom die God had verboden. Met andere woorden: arbeid is een straf!
Verder staat er niet veel over arbeid in het Oude Testament, behalve in de Spreuken waar benadrukt wordt dat het toch wel verstandig is om te werken, want anders word je arm
1.b. Wat heeft Jezus gezegd over arbeid? Leg uit
Jezus verkondigde dat het Rijk Gods nabij was. Jezus heeft nooit iets over arbeid gezegd. Dat was eenvoudigweg niet aan de orde! Arbeid is iets dat bij het gewone leven hoort en dat gewone leven is de periode vóór de komst van het Rijk Gods. Het zou dus geen enkele zin hebben gehad voor Jezus om een soort wijsheden te verkondigen i.v.m. arbeid. Voorbeeld: Op een dag roept Jezus leerlingen en een man zegt dat hij wel geïntresseerd is, maar dat hij eerst zijn pas overleden vader moet begraven. Jezus’ commentaar: “Laat de doden hun doden begraven”. Het enige wat telt is de spoedige komst van het Rijk Gods. 1.c. Wat zeggen de parabels van de talenten en van de arbeiders van het elfde uur over arbeid en leg dit uit. De parabel van de talenten, een man gaat op reis en geeft zijn drie knechts talenten: de eerste vijf, de tweede drie en de derde één talent. Als hij terugkomt heeft de eerste er vijf bijverdiend, de tweede drie en de derde niets. Die geeft zijn talent terug. De man wordt dan kwaad op die derde en zegt: je had het minstens op de bank kunnen zetten, dan had ik tenminste nog rente gekregen. Meestal wordt dit verhaal zo uitgelegd: een mens moet de talenten die hij gekregen heeft ontwikkelen. Waar het om gaat is: wie in het Rijk God wil komen moet zich bekeren. Hij moet er dus iets voor doen, het gaat niet vanzelf. De parabel van de arbeiders van het elfde uur, een wijngaardenier zoekt ’s morgens mensen om in zijn wijngaard te komen werken. ’s Middags komt hij terug en werft nog een stel mensen aan. ’s Avonds, één uur voor het einde van de werkdag komt hij nog een keer op het marktplein en vindt daar nog een aantal bereidwillige werklozen. Als de werkdag ten einde is, betaalt hij iedereen uit en ze krijgen allemaal hetzelfde! Dat is natuurlijk onrechtvaardig, maar als degenen die het langst hebben gewerkt morren, zegt de wijngaardenier: waarom zijn jullie kwaad omdat ik goed ben? Wat Jezus hier bedoeld heeft opnieuw te maken met het Rijk Gods. Ook degenen die zich pas op het laatste nippertje bekeren en die de rest van hun leven eerst zondaar zijn geweest, ook zij zullen door God binnengelaten worden in het Rijk Gods. 2.a. Hoe verklaart men dat er meer zelfmoorden zijn bij mannen dan bij vrouwen? Mannen treden over het algemeen doortastender op. Als ze eenmaal het besluit genomen hebben, zetten ze door. Ze gebruiken ook vaker middelen die de kans op mislukking klein houden (vuurwapens, verhanging). Mannen hebben ook meer vuurwapens dan vrouwen. 2.b. Wat heeft dit met het facet uitzichtloosheid te maken? Jarenlang het zelfde werk doen
Gezin onderhouden
Afbreken van een relatie, ze weten niet wat ze moeten doen zonder hun vriendin, vrouw. Ontslag, door de economische problemen, zijn er steeds meer werklozen en is het steeds moeilijker om werk te vinden. 3. Hoe kan volgens René Diekstra de uitzichtloosheid die tot zelfmoord kan leiden doorbroken worden? - je kunt beseffen dat wanneer je zelf geen oplossing ziet voor je problemen dat dit nog niet per se betekent dat er ook geen oplossing is; dit kan je ertoe brengen om met je problemen naar iemand anders toe te stappen. - omdat je gefixeerd bent op je problemen, zie je niet meer dat er in het leven ook heel wat zaken zijn die je wel de moeite waard vind (welke zaken je allemaal graag doet, welke plaatsen je eens zou willen bezoeken, gebeurtenissen in je leven die je mooi vindt, enz) 4. Hoe zag Nietsche het lijden? Nietsche was er van overtuigd dat lijden ons helpt om betere mensen te worden. Want iedere keer als we met problemen geconfronteerd worden en we slagen er in ze te overwinnen, komen we er als sterkere mensen weer uit. (bv balletdanseres, lichamelijk afzien om een hoog niveau te bereiken of failliete drankhandelaar)
De vriendenkring, daar gaat het wel goed mee, er zijn weliswaar af en toe conflicten, maar ze slagen er telkens in om de ruzies bij te leggen
Op het werk heerst vooral een sfeer van anomiteit, de arbeiders kennen elkaar nauwelijks, er is geen band tussen hen
Grimmige sfeer in de stad die onder andere bepaald wordt door de gewelddadige vijandschap tussen allerlei bendes
1.b. In welke mate klopt dit beeld met onze leefwereld? Familie Veel jongeren leven ook in een problematische gezinssituatie maar niet zo extreem als in de film. Vrienden Zijn erg belangrijk, als jongeren problemen hebben gaan ze zich wenden tot hun vrienden. Liefdesrelaties Niet zo erg als in de film maar er komen ook zulke situaties voor. Op het werk of op school Veel mensen komen dagelijks samen maar dit betekent niet dat ze veel contact hebben met elkaar. (voorbij lopen zonder goeiedag te zeggen) In de stad Geen bendes zoals in Amerikaanse steden, maar toch heb je ook van die groepjes die er in het weekend op uit trekken om boel te zoeken. 2.a. In welk deel van Europa komen de meeste zelfmoorden voor? In Centraal-Europa wordt meer zelfmoord gepleegd dan in de rest van Europa. Het weer of klimaat kan hierin een rol spelen. Ook zou de economische toestand een rol kunnen spelen (ook het feit dat er daar geen zee is?) 2.b. Wat heeft dit met uitzichtloosheid te maken? Het kan ons doen begrijpen waarom bij sommige groepen meer zelfmoord voorkomt dan bij andere. In Centraal-Europa is de economische toestand zeer slecht. (bv. Oost-Duitsland, hoge werkloosheid of ex-joegoslavië waar na de oorlog veel huizen zijn vernield en er vele mensen gestorven zijn, daardoor kan het zijn dat de mensen die nog leven het niet meer zien zitten (uitzichteloosheid) om hun huis opnieuw op te bouwen en daar komt dan ook nog eens bij dat er misschien nog eens familie of vrienden gestorven zijn in die oorlog. 3.a. Is ‘zelfmoord’ wel een goed woord? Niet iedereen vindt dat. Heel wat mensen spreken liever over ‘zelfdoding’ of over ‘suïcide’ of ‘suïcidaal’ gedrag. Nu kun je wel zeggen dat we het woord ‘moord’ gebruiken wanneer iemand een ander doelbewust doodt. Als je de nadruk legt op dat ‘doelbewust’, kun je je misschien wel verzoenen met de term ‘zelfmoord’. Iemand die zelfmoord pleegt, doodt iemand met de bedoeling te doden, nl. zichzelf. 3.b. Wat betekent: “we moeten i.v.m. zelfmoord zowel vermijden te culpabiliseren als te banaliseren”? We voelen ons onzeker in onze houding t.o.v. dit fenomeen. Enerzijds houden we er niet van om zelfmoord als crimineel feit te bestempelen. We willen dus niet te veel ‘culpabiliseren’ (culpa = schuld). Anderzijds willen we het ook niet banaliseren. Het is niet iets banaals, geen daad zoals alle andere doden die mensen soms stellen. We hebben het blijkbaar niet gemakkelijk om een juist standpunt in te nemen. 4. Hoe kijkt het boeddhisme aan tegen het lijden? Al het lijden komt door het begeren. (willen, streven, verlangen…). Je moet eenvoudig weg het lijden doen verdwijnen door niet meer te begeren en wanneer je daar in slaagt kom je terecht in het Nirwana. Een voorbeeld daarvan is meditatie. Het lijkt nu allemaal heel simpel, maar heeft al het lijden met begeren te maken? Vb: moeder of iemand dierbaars sterft, heeft dit met verlangen te maken? Nog een voorbeeld is hoofdpijn. Zelfs als je niet verlangt om daar van af te geraken, dan houdt de pijn ook niet op. En tenslotte moet je er ook nog in slagen het niet willen niet te willen! B. 1.Wat is het verband tussen individualisme enerzijds en zinloos geweld, het belang van de ‘look’ en onverschilligheid? Individualisme en zinloos geweld
Hoe meer individualisme, hoe groter de kans op zinloos geweld. Denk maar aan jongeren die zomaar boel gaan zoeken. Als wij heen band hebben met andere mensen is het veel gemakkelijker om hen zomaar geweld aan te doen. Het raakt ons niet als zij afzien. Individualisme en ‘look’ Wij maken ons veel meer zorgen om ons uiterlijk tov vreemden, dan tov mensen die we goed kennen. Voor iemand van ons gezin, doen wij meestal weinig inspanningen om er goed uit te zien. Vergelijk dit maar eens als je met je lief afspreekt. Je moet er picobello uitzien. Een ander voorbeeld is bij een sollicitatiegesprek. De mensen waar je voor wilt werken kennen je helemaal niet dus je moet ervoor zorgen dan de eerste indruk erg belangrijk is. Individualisme en onverschilligheid
De onverschilligheid neemt toe in een individualistische samenleving. Als mensen niets meer met elkaar te maken hebben, dan geven ze op den duur ook iets meer om elkaar. 2.a. Hoe verklaart men dat er meer zelfmoorden zijn in Wallonië dan in Vlaanderen? Er zijn twee mogelijke verklaringen: De slechtere economische toestand in de vroegere mijnstreek
Het feit dat er meer vuurwapens zijn (de jacht). Wie een geweer bij de hand heeft, is sneller geneigd tot de dood over te gaan en heeft bovendien meer kans op slagen
2.b. Wat heeft dit met uitzichtloosheid te maken? Door de slechte economische toestand (werkloosheid) zien veel mensen het niet meer zitten. Ook doordat veel mensen die al jaren werken bij eenzelfde bedrijf ontslagen worden door de slecht economische toestand. Die ontslagen zien het dan niet meer zitten omdat ze te oud zijn en ook omdat ze enkel maar hetgene dat ze bij dat bedrijf deden konden en ze geen zin meer hebben om iets nieuws te leren. 3.a. Wat komen we uit ‘Last Resort’ te weten over hoe iemand die tot zelfmoord besluit zich voelt? Een heerst soort gevoel van verstikking. Hij voelt zich onder druk gezet en ziet op en duur geen andere uitweg meer. 3.b. Uit ‘Last Resort’ hebben we besloten dat ‘last’ een relatief begrip is. Wat betekent dat en hoe zit dat in het liedje zelf? Iets is nooit op zichzelf, maar altijd ‘voor iemand’ een last. Of iets als een (te) zware last ervaren wordt hangt ook af van de draagkracht van de betrokken persoon. Vb. Een zak aardappelen van 5kg. Als een kleuter die moet dragen zal hij zeggen: dat is veel te zwaar!. Maar als een volwassene die moet dragen: die zak weegt niets!. ‘Zwaar’ is geen eigenschap van de zak. Het woord zegt iets over hoe die bepaalde persoon die bepaalde last ervaart. 4. Hoe kijkt het boeddhisme aan tegen het lijden? Al het lijden komt door het begeren. (willen, streven, verlangen…). Je moet eenvoudig weg het lijden doen verdwijnen door niet meer te begeren en wanneer je daar in slaagt kom je terecht in het Nirwana. Een voorbeeld daarvan is meditatie. Het lijkt nu allemaal heel simpel, maar heeft al het lijden met begeren te maken? Vb: moeder of iemand dierbaars sterft, heeft dit met verlangen te maken? Nog een voorbeeld is hoofdpijn. Zelfs als je niet verlangt om daar van af te geraken, dan houdt de pijn ook niet op. En tenslotte moet je er ook nog in slagen het niet willen niet te willen!
1.b. In welke mate zijn die voor ons interessant? Je vrienden verzorgen? Ja, maar ook je familie! Voor velen van ons zijn de familiebanden heel belangrijk. Bovendien is er het feit dat je voor echte vriendschap ook altijd iets moet opofferen, dat wordt voor individualistische mensen alsmaar moeilijker, we vinden het handig dat we op vrienden kunnen rekenen maar vervelend als zij op ons willen rekenen
Je eigen weg gaan is wel interessant maar de vraag is of iedereen dat wel kan, is dat niet enkel weggelegd voor de sterkeren? 2.a. Hoe verklaart men dat er relatief veel zelfmoorden zijn bij oude mannen? Het kan op verschillende manieren verklaard worden. Gebrek aan seksuele potentie speelt vermoedelijk niet zo’n grote rol. Belangrijker is dat die mannen nu ze op pensioen zijn misschien meer moeite hebben om iets zinvols met hun leven te doen dan vrouwen. En als die vrouw wegvalt zijn ze niet gewend om voor zichzelf te zorgen
2.b. Wat heeft dit met uitzichtloosheid te maken? Als ze niet weten wat doen, en als hun vrouw dan ook nog eens sterft, dan zouden ze liever sterven dan hele dagen in een stoel te zitten en altijd dezelfde dingen te doen. Ze hebben dan ook niemand meer om mee te praten. 3. Hebben we vandaag de dag met meer lasten te maken in het leven, of juist met minder? In zekere zin hebben we het veel gemakkelijker dan vroeger. We hebben veel welvaart en comfort, onder meer door de enorme technologische vooruitgang. Problemen als hongersnood en oorlogen hebben wij nooit meegemaakt. Er zijn ook veel meer sociale voorzieningen. Anderzijds zorgt diezelfde technologie voor nieuwe problemen. Meer mogelijkheden leiden namelijk ook tot meer verplichtingen. Verder is er ook een steeds toenemende prestatiedrang op alle gebieden. Dat is dan weer nodig om de economie draaiende te houden en er zo voor te zorgen dat de welvaart behouden blijft. Er is ook steeds meer individualisme en dat leidt tot meer eenzaamheid. We zijn in een tijd terecht gekomen, waarin de zin van het leven allesbehalve duidelijk is. 3.b. Wat zijn de lasten waar een mens sowieso mee te maken heeft in zijn leven? Het verlies van mensen die ons dierbaar zijn
Relaties, liefde, huwelijk: in het begin lijkt het allemaal zo mooi en romantisch maar over het algemeen komen er na een bepaalde tijd problemen (het klikt niet meer, de sleur slaat aan,…) Het hebben van kinderen, brengt een grote verantwoordelijkheid met zich mee
De eenzaamheid
Lichamelijke kwetbaarheid: af en toe zijn we ziek
Arbeid (overleven): mensen moeten hoe dan ook zien te overleven, in de prehistorie: elke dag jacht maken op eten,vandaag is het de last van de job die je elke dag opnieuw, jaren lang moet uitoefenen
4. Hoe kijkt het boeddhisme aan tegen het lijden? Al het lijden komt door het begeren. (willen, streven, verlangen…). Je moet eenvoudig weg het lijden doen verdwijnen door niet meer te begeren en wanneer je daar in slaagt kom je terecht in het Nirwana. Een voorbeeld daarvan is meditatie. Het lijkt nu allemaal heel simpel, maar heeft al het lijden met begeren te maken? Vb: moeder of iemand dierbaars sterft, heeft dit met verlangen te maken? Nog een voorbeeld is hoofdpijn. Zelfs als je niet verlangt om daar van af te geraken, dan houdt de pijn ook niet op. En tenslotte moet je er ook nog in slagen het niet willen niet te willen! D. 1.a. Hoe ziet de ideale christelijke gemeenschap eruit volgens de tekst uit de Handelingen die we hebben besproken? Het gaat over de concrete manier waarop mensen met elkaar moeten omgaan. In die manier van omgaan ligt sterk de nadruk op de gemeenschapszin. Mensen moeten alles gemeenschappelijk doen, streven naar eensgezindheid, vriendelijk en bescheiden zijn. Ook wordt de onderlinge solidariteit beklemtoond: ze moeten alles met elkaar delen en mensen die het moeilijk hebben helpen. Daar bij speelt het geloof een belangrijke rol: het is vanuit hetzelfde geloof dat de mensen zich met elkaar verbonden voelen en geloven dat ze elkaar niet in de steek mogen laten
In het Nieuwe Testament zegt men dan eigenlijk: dat is precies was Jezus van Nazareth heeft gedaan. Hij had zelf geen problemen, maar was bezorgd om het lot van iedereen. Hij deelde het lijden van alle anderen en dat heeft hem zijn leven gekost. In hem kon je met je eigen ogen zien, hoe je volgens God moet leven, hoe je God moet dienen, wat God wat mensen willen. Dus eigenlijk kon je in hem zien hoe God eigenlijk is. God en Jezus lijken op elkaar als vader en zoon. En dus Jezus is de ‘Zoon van God’. E. 1. Hoe ziet Marx’ klassenloze maatschappij eruit? Wat zijn de voordelen, welke kritiek is er mogelijk, hoe kan die kritiek enigszins gerelativeerd worden? Marx’ klassenloze maatschappij: Z’n klassenloze maatschappij heeft veel meer dan de tekst uit de Handelingen. Het gaat daarbij voor Marx niet alleen over een ‘droom’ over een ideale samenleving, maar ook om iets dat er vanzelf, logischerwijs, zal komen als het kapitalisme in elkaar zal storten. Maar ook dat is onvermijdelijk, want volgens Marx wordt het kapitalisme bepaald door innerlijke tegenstellingen. Voordelen: Klassenloze maatschappij: gelijkheid! Er zijn geen armen en rijken meer, geen ‘klassen’. Iedereen heeft er werk en wordt ongeveer hetzelfde loon uitbetaald. Dat klinkt wel heel mooi, want op die manier is er geen armoede meer. Kritiek: in zo’n maatschappij wordt alles geregeld door de staat. Dat heeft tot gevolg dat er weinig individuele vrijheid is (bv: het is verboden om op je eentje een zaak te beginnen) zo’n systeem zal vermoedelijk niet zo efficiënt werken! Als mensen weten dat ze toch altijd dezelfde loon krijgen en als ze ontslagen worden, dat ze toch automatisch weer ander werk zullen krijgen met dezelfde loon, waarom dan nog hard werken? Je kunt je de vraag stellen of het wel rechtvaardig is dat mensen die niet allemaal even hard werken toch hetzelfde loon krijgen. Hoe kan de kritiek gerelativeerd worden: Er is geen concurrentie! Er is geen armoede meer doordat iedereen werk heeft
Minder prestatiedruk en stress
2.a. Hoe verklaart men dat er relatief veel zelfmoorden zijn bij homoseksuelen? Ze worstelen vaak met angst; er is nog altijd gebrek aan erkenning van hun situatie en ook zelf hebben ze het er vaak moeilijk mee; de combinatie van die twee factoren brengt met zich mee dat ze er vaak alleen voor staan om hun problemen op te lossen
2.b. Wat heeft dit met uitzichtloosheid te maken? Doordat ze hun problemen moeten opkroppen, zien ze geen uitweg voor hun situatie. 3. Wat leren ons de theorieën van Erikson, Spitz en Van den Berg over weerbaarheid in het algemeen? Erikson
Hij heeft het in zijn werk over het begrip ‘basisvertrouwen’. Wat bedoelt hij daarmee? In ons dagelijks leven kunnen ons in feite allerlei rampen overkomen: gebouw kan instorten, vrienden onverwachts verliezen,… maar we houden daar niet zoveel rekening mee. Waarom doen we dat niet? Omdat we beschikken over dat basisvertrouwen. Spitz
Hij heeft het over het begrip ‘hospitalisme’.om basisvertrouwen en een zekere weerbaarheid op te bouwen, hebben we van jongs af aan nood aan affectie. Onze ouders spelen daarbij een belangrijke rol. (bv: als je ouders hebt die drinken, dan leert het je in feite dat de wereld niet te vertrouwen is) Van den Berg
Wat hij vooral stelt is dat de theorie van het hospitalisme ertoe geleid heeft dat veel mensen verschrikkelijk hard hun best gingen doen om er toch maar voor te zorgen dat hun kinderen zeker geen liefde te kort kwamen. Gevolg: overbezorgde ouders die hun kind dreigden te verstikken met hun genegenheid. TE veel liefde is ook niet goed. Van den Berg verzet zich dan ook tegen ‘kunstmatige liefde’, tegen de gedachte dat we onze kinderen een bepaalde dosis aandacht moeten geven omdat er anders iets zal mislopen. 4. Hoe kijken bijbel en christendom aan tegen het lijden? Als je de bijbel begint te lezen is het eerste verhaal dat je tegenkomt dat van de schepping in zeven dagen. Daarin valt op dat er na iedere dag staat dat God iets geschapen heeft staat: “En God zag dat het goed was”. En na de zesde dag, de laatste scheppingsdag, staat er zelfs: “En God zag dat het heel goed was”. Over de zevende dag wordt dan verteld dat God rustte en al Zijn scheppingswerk tot voltooiing brengt. De wereld zoals God die geschapen heeft is dus ‘af’ en goed. Dat betekent dat volgens de bijbel de wereld op zich iets goeds is. Dan lees je verder en kom je het verhaal van Adam en Eva tegen. Die worden op het einde verdreven uit het paradijs en dat komt omdat ze niet naar god hebben geluisterd. Tegen Zijn verbod in hebben zij gegeten van de vruchten van de boom van de kennis van goed en kwaad. Dit verhaal maakt ons dus duidelijk dat het feit dat de wereld waarin we nu leven helemaal niet zo goed is, niet komt omdat de wereld op zich slecht is, maar omdat de mens het verpest. Telkens wanneer hij niet leeft zoals God het wil, dan loopt het mis. Maar geldt dat voor al het lijden? Bestaat er ook niet een vorm van lijden die niet het gevolg is van immoreel menselijk gedrag, denk maar aan natuurrampen of stomme ongelukken. Daarover gaat het boek Job. Het gaat over het probleem dat de wereld niet logisch in elkaar zit: als je goed leeft (de geboden onderhoudt) word je nog niet automatisch gelukkig en met sommige mensen die slecht leven gaat het prima. Er bestaat dus ‘zinloos lijden’. Maar we moeten niet vragen naar een waarom? als we geconfronteerd worden met zinloos lijden. Maar in het boek Jesaja komt nog een vreemde passage voor over het lijden. Het gaat over iemand die ‘plaatsvervangend’ lijdt, dwz lijdt onder het lijden van anderen. Dit boek lijkt te zeggen: als je het lijden van anderen mee helpt te dragen, dan dien je God, dan doe je wat Hij wil. God wil dus blijkbaar dat wij elkaars lijden helpen dragen. Als je dus met zinloos lijden geconfronteerd wordt, dan is er weliswaar geen theoretisch antwoord mogelijk (Job) maar wel een praktisch antwoord dwz: je kunt antwoorden met een daad, nl met solidariteit, met het mee-lijden met iemand zonder dat je zelf problemen hebt
De moraal van Wicca sluit erg aan bij ons individualisme, er is eigenlijk maar één belangrijke regel en die luidt dat je mag doen wat je zelf wilt, zolang je anderen maar geen schade berokkend. 1.b. Wat voor soorten verbondenheid komen er aan bod? Leg uit! Soorten verbondenheid: - verbondenheid met de natuur: men is er zich duidelijk van bewust dat de moderne mens voor een stuk de band met de natuur heeft verloren; daar wil men iets aan doen; het gaat zowel over de natuurkrachten in het algemeen, als over planten en kruiden en het heelal. - Religieuze verbondenheid: men wil afrekenen met de oppervlakkigheid van de hedendaagse mens, men gelooft in iets diepers in de wereld, dus in de religieuze kant van het leven. - Verbondenheid met andere mensen: heel wat mensen beleven Wicca in een ‘coven’, een kleine groep van gelijkgezinden, men gelooft blijkbaar niet zo erg in massaal gedoe, maar wel in de kleine gemeenschap, waar het onderlinge contact veel diepgaander kan zijn. 2.a. Hoe verklaart men dat er relatief veel zelfmoorden zijn bij allochtone meisjes? Vooral bij hen is er vaak een conflict tussen de eisen van hun traditionele cultuur en de moderne manier van leven
2.b. Wat heeft dit met uitzichtloosheid te maken? De allochtone meisjes voelen zich eenzaam en depressief doordat ze het verschil van het leven thuis niet kunnen verenigen met het leven op school, werk. Daardoor willen ze een einde maken aan het leven omdat ze het leven van hier niet gewoon kunnen worden. 3. Wat is de vermoedelijke boodschap van de kortfilm ‘Pluk de dag?’ Met welke twee kwesties confronteert hij ons? Dat het leven ondraaglijk is. Bovendien komt God er ook niet bepaald goed uit. Hij plukt haar meteen uit het leven op een manier die er voor zorgt dat haar vriend Ben toch nog de video te zien krijgt. Blijkbaar heeft het dus ook niet veel zin om op God te vertrouwen. Het filmpje confronteert ons met twee vragen: - is het leven wel de moeite waard om geleefd te worden? - welke rol speelt God daarbij? 4. Hoe kijken bijbel en christendom aan tegen het lijden? Als je de bijbel begint te lezen is het eerste verhaal dat je tegenkomt dat van de schepping in zeven dagen. Daarin valt op dat er na iedere dag staat dat God iets geschapen heeft staat: “En God zag dat het goed was”. En na de zesde dag, de laatste scheppingsdag, staat er zelfs: “En God zag dat het heel goed was”. Over de zevende dag wordt dan verteld dat God rustte en al Zijn scheppingswerk tot voltooiing brengt. De wereld zoals God die geschapen heeft is dus ‘af’ en goed. Dat betekent dat volgens de bijbel de wereld op zich iets goeds is. Dan lees je verder en kom je het verhaal van Adam en Eva tegen. Die worden op het einde verdreven uit het paradijs en dat komt omdat ze niet naar god hebben geluisterd. Tegen Zijn verbod in hebben zij gegeten van de vruchten van de boom van de kennis van goed en kwaad. Dit verhaal maakt ons dus duidelijk dat het feit dat de wereld waarin we nu leven helemaal niet zo goed is, niet komt omdat de wereld op zich slecht is, maar omdat de mens het verpest. Telkens wanneer hij niet leeft zoals God het wil, dan loopt het mis. Maar geldt dat voor al het lijden? Bestaat er ook niet een vorm van lijden die niet het gevolg is van immoreel menselijk gedrag, denk maar aan natuurrampen of stomme ongelukken. Daarover gaat het boek Job. Het gaat over het probleem dat de wereld niet logisch in elkaar zit: als je goed leeft (de geboden onderhoudt) word je nog niet automatisch gelukkig en met sommige mensen die slecht leven gaat het prima. Er bestaat dus ‘zinloos lijden’. Maar we moeten niet vragen naar een waarom? als we geconfronteerd worden met zinloos lijden. Maar in het boek Jesaja komt nog een vreemde passage voor over het lijden. Het gaat over iemand die ‘plaatsvervangend’ lijdt, dwz lijdt onder het lijden van anderen. Dit boek lijkt te zeggen: als je het lijden van anderen mee helpt te dragen, dan dien je God, dan doe je wat Hij wil. God wil dus blijkbaar dat wij elkaars lijden helpen dragen. Als je dus met zinloos lijden geconfronteerd wordt, dan is er weliswaar geen theoretisch antwoord mogelijk (Job) maar wel een praktisch antwoord dwz: je kunt antwoorden met een daad, nl met solidariteit, met het mee-lijden met iemand zonder dat je zelf problemen hebt
In het Nieuwe Testament zegt men dan eigenlijk: dat is precies was Jezus van Nazareth heeft gedaan. Hij had zelf geen problemen, maar was bezorgd om het lot van iedereen. Hij deelde het lijden van alle anderen en dat heeft hem zijn leven gekost. In hem kon je met je eigen ogen zien, hoe je volgens God moet leven, hoe je God moet dienen, wat God wat mensen willen. Dus eigenlijk kon je in hem zien hoe God eigenlijk is. God en Jezus lijken op elkaar als vader en zoon. En dus Jezus is de ‘Zoon van God’. G. 1.a. Geef de definitie van arbeid en bespreek hem
Definitie: We spreken van ‘werken’, als we iets doen dat we niet (alleen) voor ons plezier doen. Bespreking: Die definitie is wellicht niet perfect! Vb: als je voor je moeder een boodschap moet doen, dan doe je dat misschien niet voor je plezier, maar toch noemt niemand dit werken. - we spreken van arbeid als iemand iets doet. Iemand die in een luie stoel zit doet niets en werkt dus niet. Het hoeft niet per se lichamelijke arbeid te zijn, het kan ook om geestelijke arbeid gaan. Dus iemand kan stil zitten op een stoel en toch aan het werk zijn. Mss is hij hard aan het nadenken. - Maar daar moet dus nog bijkomen dat je iets niet (alleen) voor je plezier doet. Als dit wel zo is, dan noemen we het niet werken. Bv: Tennis, als je goed getennist hebt zal je niet zeggen: ik heb hard gewerkt. (uitzondering: Kim Clijsters) - 1.b. Wat zegt Jaap Kruithof over ‘arbeid en lust’? Als je de meeste mensen zou vragen wat er in het leven het belangrijkste is, werken of genieten, zouden ze haast zeker zeggen: genieten! De meesten zullen werken eerder zien als een noodzakelijk kwaad. Kruithof is het daar helemaal niet mee eens! Volgens hem bestaan er 2 soorten genot: 1stel: die van het ‘dolce far niente’ (zalig nietsdoen), lekker op het strand in de zon liggen, af en toe een duikje nemen, een ijsje likken enz. 2de: een vorm van ‘genieten van je werk’,je doet iets en je beleeft er voldoening aan, je doet het met plezier. Dat is duidelijk een ander soort genot. De 2de soort is volgens Kruithof hoger. De eerste is niet verboden en ook wel af en toe leuk, maar gaat snel vervelen. Bij de 2de genieten we omdat we ook iets tot stand gebracht hebben. 2.a. Hoe kun je verklaren dat er minder zelfmoorden zijn in Nederland dan bij ons? Het leven in Nederland is meer geregeld. Nederlanders zijn ook meer ‘assertiever’, ze durven meer voor hun mening uit te komen kroppen dus minder problemen op. 2.b. Wat heeft dit met het aspect uitzichtloosheid te maken? De belgen kroppen al hun problemen op waardoor het in het begin eigenlijk maar kleine problemen zijn waarvoor er een gemakkelijke oplossing bestaat maar doordat ze steeds meer problemen hebben onstaat er een groot probleem waarvoor ze geen uitweg meer zien. 3. In het christendom speelt ‘hoop’ een belangrijke rol. Waarop is dat gebaseerd en op welke twee manieren kun je het interpreteren? Het is gebaseerd op het geloof in Jezus’ verrijzenis. Eerste manier interpretern: je kunt zeggen, dat Jezus verrezen is, betekent dat er een leven na de dood is, de dood is dus niet het einde, er komt nog iets na, waar we mogen op hopen
Tweede manier interpreteren: je kunt het ook iets ingewikkelder zien, je kunt zeggen dat de ervaring van Jezus’ leerlingen, dat hij er nog altijd was, betekent dat de liefdevolle kracht van God zoals ze die in Jezus aan het werk hebben gezien en gevoeld, onverwoestbaar is, ook vandaag; dat betekent dan dat, hoe slecht het ook gaat in de wereld of in je leven, er altijd nog een liefdevolle kracht blijft bestaan in de wereld die alles opnieuw oké kan maken. 4. Hoe zag Nietsche het lijden? Nietsche was er van overtuigd dat lijden ons helpt om betere mensen te worden. Want iedere keer als we met problemen geconfronteerd worden en we slagen er in ze te overwinnen, komen we er als sterkere mensen weer uit. (bv balletdanseres, lichamelijk afzien om een hoog niveau te bereiken of failliete drankhandelaar)
1.b. Wat heeft Jezus gezegd over arbeid? Leg uit
Jezus verkondigde dat het Rijk Gods nabij was. Jezus heeft nooit iets over arbeid gezegd. Dat was eenvoudigweg niet aan de orde! Arbeid is iets dat bij het gewone leven hoort en dat gewone leven is de periode vóór de komst van het Rijk Gods. Het zou dus geen enkele zin hebben gehad voor Jezus om een soort wijsheden te verkondigen i.v.m. arbeid. Voorbeeld: Op een dag roept Jezus leerlingen en een man zegt dat hij wel geïntresseerd is, maar dat hij eerst zijn pas overleden vader moet begraven. Jezus’ commentaar: “Laat de doden hun doden begraven”. Het enige wat telt is de spoedige komst van het Rijk Gods. 1.c. Wat zeggen de parabels van de talenten en van de arbeiders van het elfde uur over arbeid en leg dit uit. De parabel van de talenten, een man gaat op reis en geeft zijn drie knechts talenten: de eerste vijf, de tweede drie en de derde één talent. Als hij terugkomt heeft de eerste er vijf bijverdiend, de tweede drie en de derde niets. Die geeft zijn talent terug. De man wordt dan kwaad op die derde en zegt: je had het minstens op de bank kunnen zetten, dan had ik tenminste nog rente gekregen. Meestal wordt dit verhaal zo uitgelegd: een mens moet de talenten die hij gekregen heeft ontwikkelen. Waar het om gaat is: wie in het Rijk God wil komen moet zich bekeren. Hij moet er dus iets voor doen, het gaat niet vanzelf. De parabel van de arbeiders van het elfde uur, een wijngaardenier zoekt ’s morgens mensen om in zijn wijngaard te komen werken. ’s Middags komt hij terug en werft nog een stel mensen aan. ’s Avonds, één uur voor het einde van de werkdag komt hij nog een keer op het marktplein en vindt daar nog een aantal bereidwillige werklozen. Als de werkdag ten einde is, betaalt hij iedereen uit en ze krijgen allemaal hetzelfde! Dat is natuurlijk onrechtvaardig, maar als degenen die het langst hebben gewerkt morren, zegt de wijngaardenier: waarom zijn jullie kwaad omdat ik goed ben? Wat Jezus hier bedoeld heeft opnieuw te maken met het Rijk Gods. Ook degenen die zich pas op het laatste nippertje bekeren en die de rest van hun leven eerst zondaar zijn geweest, ook zij zullen door God binnengelaten worden in het Rijk Gods. 2.a. Hoe verklaart men dat er meer zelfmoorden zijn bij mannen dan bij vrouwen? Mannen treden over het algemeen doortastender op. Als ze eenmaal het besluit genomen hebben, zetten ze door. Ze gebruiken ook vaker middelen die de kans op mislukking klein houden (vuurwapens, verhanging). Mannen hebben ook meer vuurwapens dan vrouwen. 2.b. Wat heeft dit met het facet uitzichtloosheid te maken? Jarenlang het zelfde werk doen
Gezin onderhouden
Afbreken van een relatie, ze weten niet wat ze moeten doen zonder hun vriendin, vrouw. Ontslag, door de economische problemen, zijn er steeds meer werklozen en is het steeds moeilijker om werk te vinden. 3. Hoe kan volgens René Diekstra de uitzichtloosheid die tot zelfmoord kan leiden doorbroken worden? - je kunt beseffen dat wanneer je zelf geen oplossing ziet voor je problemen dat dit nog niet per se betekent dat er ook geen oplossing is; dit kan je ertoe brengen om met je problemen naar iemand anders toe te stappen. - omdat je gefixeerd bent op je problemen, zie je niet meer dat er in het leven ook heel wat zaken zijn die je wel de moeite waard vind (welke zaken je allemaal graag doet, welke plaatsen je eens zou willen bezoeken, gebeurtenissen in je leven die je mooi vindt, enz) 4. Hoe zag Nietsche het lijden? Nietsche was er van overtuigd dat lijden ons helpt om betere mensen te worden. Want iedere keer als we met problemen geconfronteerd worden en we slagen er in ze te overwinnen, komen we er als sterkere mensen weer uit. (bv balletdanseres, lichamelijk afzien om een hoog niveau te bereiken of failliete drankhandelaar)
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden