Hoofdstuk 5

Filosofie Hoofdstuk 5
5.1 Metafysica
Wat betekent Metafysica, “zijn” of “bestaan” eigenlijk?
Het gaat over alles, waarom is er iets en niet niets. Het verschil tussen religie en filosofie is dat je bij religie kijkt vanuit een dogma. Bij filosofie kijk je vanuit verschillende perspectieven naar iets toe. Religie is vanuit geloof, filosofie is vanuit het denken en het weten. Wat valt er onder zijn, wat is er allemaal?
Materie.

Gedachten, je kunt niet zeggen/denken dat er geen gedachten zijn, want dan heb je gedachten. Bij de metafysica vraagt men zich af onder meer valt onder “zijn” dan alleen materie.
Zijnden: Dit zijn de dingen die er zijn.
Niet alles wat je ziet klopt altijd, soms zie je dingen die niet kloppen.
Je kan checken of dingen “zijn” door andere zintuigen te gebruiken.   5.2
Het begin van de westerse filosofie.
Athene Barbaren  Polis         Agora.
Mythos        Logos. Filosofie (Westerse filosofie) ontstaat ongeveer 2000 jaar geleden in Griekenland. De verklaring van dingen lag bij goden. Als het dondert lag het bijvoorbeeld aan Donar. Deze verklaring lag ook vast. Men twijfelde daar niet aan en als je twijfelde had je priesters die het wel wisten. De priesters bepaalden hoe het zat en waren heel machtig.
In Griekenland ontstond democratie, dit betekende dat je je mening mag geven. Men ging vrijspreken over politiek en mocht beslissen. Die discussies gebeurden op een plein. In de stadstaat (polis) was een plein (agora) daar komt het woord politiek vandaag.
Barbaren zijn eigenlijk mensen die brabbelen, allen niet Grieken waarmee ze in contact kwamen. De Grieken merkten dat de barbaren andere goden hadden. Wat eerst vanzelfsprekend was, werd nu niet meer zo vanzelfsprekend. Mensen begonnen te twijfelen aan goden en mochten hierover praten.
De stap werd gezet van Mythos naar Logos: De stap van de verklaring van de goden naar door zelf na te denken.

De 1e filosofen vroegen zich af ‘Hoe is de wereld ontstaan”, daarom heetten ze natuurfilosofen. Natuurfilosofen (=presocraten).
Thales van Milete  archè.
Ongeveer 2500 jaar geleden waren er de 1e denkers. De eerste filosoof die we konden opsporen was Thales, hij kwam van Milete. Hij vroeg zich af; Hoe zit het nou eigenlijk met de wereld? Hij ziet de hele tijd dat dingen veranderen. Hij beredeneert dan; dat bij veranderen er iets is dat verandert, maar het blijft toch hetzelfde ‘ding’. Er zijn 4 oerstoffen volgens Thales. Water is het meest veranderlijk. Een oerstof is in het Grieks een archè. Hij is tot deze conclusie gekomen puur door na te denken. Hij heet het zelfbedacht, dat is het eerste kenmerk van de filosofie. Het 2e kenmerk is dat het kritisch.
Anaximander zegt dat oerstoffen goed zijn bedacht door Thales, maar dat de oerstoffen geen water, vuur, lucht of aarde kunnen zijn. Hij noemt de oerstof Apeiron.
Filosofie begon met zelf nadenken & kritisch zijn. Anaximander zei dat dat van Thales niet kon. Dus Apeiron, het onbepaalde. Een stof zonder eigenschap zodat het alles nog kan worden.
Anaximenes zegt dat er wel een oerstof is die alles kan worden, namelijk lucht. Ze zijn het dus alle 3 eens met dat eer een archè moet zijn. Daarom worden het allemaal monisten genoemd, ze geloven namelijk in één oerstof.
Pythagoras zegt dat die archè wel klopt, maar dat het niet echt letterlijk een oerstof is. Maar dat een archè is gemaakt van getallen. Alles is te beschrijven met getallen en vormen. Hij zegt de kosmos, het heelal is geordend. Bolvormig is een perfecte vorm volgens Pythagoras. De kosmos bestaat uit perfecte vormen, het is een harmonieus geheel. De klanken passen goed bij elkaar. Muziek is ook wiskunde. Je kan het niet horen, omdat het er steeds is.
Herakleitos zei over de andere filosofen dat wat zij zeggen wel goed en wel is. Maar dat als je de wereld beschrijft met archè, je iets vergeet. Je ziet namelijk om je heen voortdurend veranderingen. Hij beschrijft niet waarvan het gemaakt is, maar het proces. Je kunt niet twee keer in dezelfde rivier stappen, want de rivier is telkens anders. Phanta Rhei: Alles stroomt        Alles verandert voortdurend. Als je een oerstof wilt nemen is het vuur volgens Herakleitos, want niet omdat alles van vuur is gemaakt maar omdat vuur ook voortdurend veranderd.
Parmenides zegt zelfs dat je eigenlijk niet één keer in dezelfde rivier kunt stappen. Hij zegt alles blijft altijd hetzelfde. Verandering is onmogelijk. Je kunt wel zeggen dat iets er is, maar niet over dat er niets is. Overal zit iets. We zien hier een botsing door kennis met de zintuigen en het denken.

Empirisme en rationalisme zijn stromingen. Empirisme: kennis komt uit de waarneming. Parmenides zegt rationalisme: kennis komt vanuit het zelf denken. Zeno hoort bij Parmenides. Hij heeft een aantal paradoxen opgesteld waarmee hij kan laten zien dat er geen beweging bestaat. Een paradox is een schijnbare tegenstelling.
1e paradox: Argilis en de schildpad. Argilis was een sterke Griekse held, die heel hard kon lopen. Het is niet eerlijk als zij tegen elkaar een wedstrijd moeten doen, dus krijgt de schildpad een voorsprong. De beredenering van Zeno is dat het oneindig herhaalt. De schildpad blijft altijd een voorsprong hebben, omdat Argilis wel steeds dichter in de buur komt, maar in die tijd verplaatst de schildpad zich ook weer. Argilis kan de schildpad dus nooit inhalen, het gaat oneindig vaak door.
2e paradox: Bij het afleggen van een afstand heb je oneindig veel helften. Van een helft heb je weer een eerste helft, je komt dus nooit aan de 2e helft toe. Het gaat er niet om dat dat je ziet dat beweging mogelijk is en je kunt beredeneren dat het niet mogelijk is. De vraag is dus wie heeft gelijk? De oplossing is wat klopt er niet in de redenering.
Empedocles: 4 ‘Wortels’  Liefde & Haat - Pluralist
De dingen die er allemaal zijn, zijn mengsels van de 4 ‘wortels’. Daarom is hij een Pluralist, er is niet een archè maar meerdere. Maar er is ook verandering, er zijn 2 krachten in de natuur: liefde & haat. Liefde zorgt voor opbouw en haat voor afbraak.
Demorkitos – Atomist: Je moet niet naar de 4 elementen kijken, hij zegt dat alles is gemaakt van kleine deeltjes. Je kunt dus steeds kleinere deeltjes krijgen, maar op een gegeven moment kunnen deze deeltjes niet meer delen. Atomist: Alles bestaat uit ondeelbare deeltjes.
Taap   Monisten (de 1e vier natuurfilosofen)   5.2.2-4
Sofisten zeiden je kunt alles wel beweren. Het zijn relativisme, je weet niet wat waar is. Socrates was een tijdgenoot van de sofisten, maar hij zei dat er maar een gelijk kon hebben. Relativisme is onwerkelijk. Het gaat niet alleen om fysica maar ook over ethica.
Plato   Allegorie van de grot
Hij combineert Herakleitos & Parmenides. De wereld is maar een schijnwereld, het ideeënrijk is de echte wereld.
Anamnese betekent herinnering, we herinneren ons steeds betere ideeën uit het ideeënrijk.

Hoe de dingen echt zijn is onveranderlijk.