Impressionisme

5.1 Wat is het impressionisme? Het impressionisme is een kunststroming die ontstaan is omstreeks 1860 in Frankrijk. Het impressionisme was een reactie op het toen bekende conservatieve realisme en het nauwkeurige en gedetailleerde classicisme. Deze twee stromingen schilderden alles precies af zoals ze het zagen, goede omlijningen met oog voor detail. In tegenstelling tot dezen, schilderden de impressionisten onnauwkeurige impressies en brachten ze geen boodschap over. Impressionisme is in werkelijkheid meer een geestelijke ingesteldheid dan een techniek. Hieruit ontwikkelde zich het pointillisme of divisionisme, symbolisme, fauvisme en het bekende expressionisme. 5.2 Geschiedenis van het impressionisme In 1874, 11jaar na het eerste “Salon des Refusés”, kwam het impressionisme uit een onverwachte hoek weer in beeld. Geleid door Edgar Degas en Pierre Auguste Renoir hadden 31 jonge schilders, 165 werken samengebracht in het atelier van fotograaf Nadar te Parijs. Ze hadden zich verenigd in een “naamloze vennootschap voor schilders, beeldhouwers en schrijvers”. Ze opende hun expositie op 15 april 1874, precies een maand voor de opening van de officiële salon (realisme en classicisme). Naast de vernoemde initiatiefnemers, exposeerden ook Paul Cézanne, Claude Monet, Alfred Sisley, Camille Pissaro en vele anderen. Ze noemden zichzelf de illuministen, omdat de maatschappij hen ‘elimineerde’. De expositie wekte schandaal, zowel omwille van de onverwachte banale onderwerpkeuzes, gingen ze nu ook buiten op de straat schilderen waar zowel het mooie als het lelijke op doek gezet werd, als van de onaanvaardbare stijltechnieken. In het Parijse blad “Charivari” van 25 april 1874, wilde de journalistcriticus Louis Leroy het ophefmakende doek van Claude Monet “Impression, soleil levant” belachelijk maken en noemde hij de exposanten “les impressionistes”. Het impressionisme had zijn naam eindelijk gekregen en zou nu, tot 1886, in 10 tentoonstellingen over 12 jaar, zijn geruchtmakende weg gaan over en langs eindeloze discussies.
5.3 Kenmerken van het impressionisme Er waren veel dingen die het impressionisme enorm kenmerkte. De belangrijkste zijn: - de impressionisten hadden een voorliefde voor duidelijke en heldere kleuren - ze gebruikten veel kleurnuanceringen en verschillende lichtinvallen - ze schilderden “l’art pour l’art”, dus kunst om de kunst. Ze hadden geen enkele behoefte om een boodschap mee te geven - de impressionisten wilden alles weergeven hoe zij het meemaakten en dus een vluchtige indruk hiervan geven → ze hadden bijgevolg meer aandacht voor kleur en lichtspeling dan voor nauwkeurigheid en detaillering - het impressionisme ging dus eigenlijk om het zintuiglijk registreren i.p.v. het verstandelijk beredeneren 5.4 Impressionisme in de literatuur en beeldhouwkunst Omstreeks 1900 ontstond het impressionisme in de beeldhouwkunst, als reactie op het classicisme, net als in de schilderkunst. Bij de beeldhouwkunst hield deze nieuwe stroming in, dat de beeldhouwers bij hun werk formele ingehoudenheid en zinnelijkheid vermengden. Het expressieve aspect van beelden kwam in de loop van de tijd ook meer naar boven. Met beelden kon je een emotie weergeven en bij mensen, die het beeld bekijken een emotie oproepen. De bekendste beeldhouwers van die stroming waren ongetwijfeld Lehmbruck, Barlach en Degas. Ook in de literatuur was duidelijk dat het impressionisme een zeer zintuiglijke stroming was. Het impressionisme in de literatuur hanteerde vooral volgende kenmerken: - kwistig gebruik van bijvoeglijke naamwoorden - gebruik van onomatopeeën (=klanknabootsingen) - het voorkomen van synesthesieën - gebruik van neologismen - men sprak dialect - Erlebte Rede (mengvorm van indirecte en directe rede) Herman Gorter- Gij zijt
GIJ zijt een stille witte blinkesneeuw, gij zijt een blinke zee' tintelzee. GIJ zijt een schemerwitte leliemeid, gij zijt een wijde vlinderveluwheid. GIJ zijt het opene, het witte, 't willende, het wachtend, straalvlammend, lichtlillende. 6 Schilders 6.1 Monet Monet werd geboren in Parijs in 1840 verhuisde als klein kind al naar Le Havre werd leerling van Eugène Boudin had een slecht gezichtsvermogen stierf in 1926 op 86-jarige leeftijd
Claude Monet begon in 1856 aan zijn formele opleiding en kreeg zijn liefde voor landschappen, van zijn leraar Boudin. Hij verbleef 2 jaar als dienstplichtige in Algerije, en toen hij daarna terugkeerde naar Parijs, raakte hij bevriend met Sisley, Renoir, Manet en Pissaro. In zijn vroege werk werd hij vooral beïnvloed door een vernieuwende stroming in landschapsschilderkunst: de School van Barbizon. In 1874 schilderde hij in Argenteuil het beroemde werk ‘Impression, soleil levant’, die de stijl eindelijk een naam gaf. In 1883 verhuisde Monet naar Giverny, waar hij in de jaren 1890 zijn beroemde tuinen aanlegde, die zo’n belangrijke inspiratiebron zou worden voor zijn latere werk. In 1899 begint hij aan zijn cyclus van de waterlelies, waaronder de acht grote wandschilderingen die hij aan de Franse staat schonk. Vanaf 1922 begonnen zijn ogen achteruit te gaan, hij kon minder goed zien en dat maakte het schilderen moeilijker. In 1923 kreeg hij zijn zicht terug door twee oogoperaties en zal nog vele schilderijen produceren tot zijn dood in 1926 op 86-jarige leeftijd. Impression, soleil levant
Zoals bekend werd de naam impressionisme bedacht door een Frans criticus die nogal spottend deed over dit eerste doek dat Monet in 1874 tentoonstelde. De Japanse brug

Deze brug is nog altijd te bezichtigen in Monets tuin in Giverny. Er zijn verschillende versies van dit doek gemaakt door Monet. 6.2 Renoir Renoir werd geboren in 1841 in Parijs wordt beschouwd als een kopstuk van het impressionisme beeldde voornamelijk naakte vrouwen af overleed in 1919 te Gagnes
Pierre Auguste Renoir is bekend geworden met zijn stralende, intieme schilderijen. In tegenstelling tot de andere impressionisten was hij geïnteresseerd in zowel de natuur weergeven, als de mens, en dan in het bijzonder naakte vrouwen. Eind jaren `70 vormde Renoir en zijn vrienden een los-vast clubje avant-gardisten, dat tegenwoordige bekend staan als de impressionisten. zich bijna uitsluitend op vrouwelijke modellen, warmere en exotischer kleuren gebruikend. Op het einde van zijn leven had Renoir veel last van reumatische pijnen, waardoor het werken sterk werd bemoeilijkt. De in deze tijd ontstane beeldhouwwerken (na 1913) kwamen meestal met behulp van assistenten tot stand. Renoir heeft een enorme productie in zijn 78-jarig leven tot stand gebracht: meer dan zesduizend schilderijen staan op zijn naam! Pierre Auguste Renoir overleed in 1919 te Gagnes. 6.3 Degas Degas werd in Parijs geboren in 1934 studeerde aan de école des beaux arts had een slecht gezichtsvermogen dat snel achteruit ging stierf, blind, in Parijs in 1917
Edgar Degas was een van de belangrijkste impressionisten, hoewel hij niet enkel als impressionist beschouwd mag worden: daarvoor bleef hij te trouw aan de classicistische tekenlijn van Ingres en te afzijdig van de impressionistische kleurenscheiding. Hij ging vaak naar Italië om daar de kunst te volgen waarbij hij een voorkeur had voor Italiaanse schilders zoals Ghirlandaio en Mantegna en in Italië leerde hij Manet kennen. Degas was nog meer dan Manet een figuurschilder en hij hield zich nauwelijks met landschappen bezig. De open lucht interesseerde hem helemaal niet - het effect van kunstlicht des te meer. Ze werden goede vrienden en trokken samen naar Londen. Hier leerde Degas en nachtelijke muziek- en theaterleven kennen en raakte hij geobsedeerd door ballerina’s net zoals hij jaren voordien geobsedeerd was door paarden en paardenrennen. Hij schilderde ze vooral achter de schermen: oefenend, rustend,… Meer dan de helft van zijn pastel- en olieverfschilderijen zijn van de danseresjes. Zelfs toen hij later in zijn leven, blind wordend, overstapte naar de beeldhouwkunst, kwamen de ballerina’s steeds terug. ‘De repetitie’ Dit schilderij is een van Degas’ laatste werken want het is gemaakt in het jaar dat hij stierf. Het bizarre aan dit werk is dat hij het schilderde toen hij al volledig blind was, en dat het toch zo sterk lijkt op zijn andere werken. Het gaat net als de rest over de vloeiende en gracieuze bewegingen en de harmonie van kleuren. Hij schetste naar levende modellen in zijn studio en combineerde die tot groepsposes, vaak met een eigenaardig perspectief. Om de indruk te wekken dat hij werkelijk een balletopvoering had geschilderd, poseerde hij zijn danseressen schijnbaar willekeurig, alsof het een toevallige foto betrof, inclusief afgehakte benen en door de camera gehalveerde ballerina's. ‘Het glas Absint’ Degas dwingt ons er hier toe het ontgoochelde koppel van deze caféscène te zien alsof we er zelf zaten en we ze vanuit onze ooghoeken zagen. Het schilderij lijkt op het eerste zicht even onbestudeerd als een foto, maar als we goed zien, zien we al de zorgvuldige details: de zigzaglijn van tafels, de afstand tussen ons en het paar. Ook hierdoor onderscheidde Degas zich van de andere impressionisten. 6.4 Seurat Seurat werd geboren in Parijs in 1859 studeerde aan de école des beaux arts stopte met school om te studeren bij een navolger van Ingres richtte in 1844 de Vereniging van Onafhankelijke Kunstenaars op stierf in 1891 plotseling, slechts 32 jaar geworden
Georges Seurat streefde er, net als Cézanne, naar het impressionisme duurzaam en solide te maken. De weg waarlangs hij dit wilde realiseren was echter helemaal anders. Hij geloofde dat kunst op een systeem moet berusten en probeerde in zijn schilderijen kunst met exacte wetenschap te verbroederen. Hij richtte zich hoofdzakelijk op de kleurenleer en ontwikkelde een stijl waarin kleuren zodanig worden aangewend, dat ze zich optisch mengen. Gescheiden kleurdeeltjes zouden in het oog van de beschouwer tot 1 geheel samenvloeien. Deze secure techniek heette pointillisme of divisionisme en verschilde essentieel van de spontane benadering van de impressionisten. Samen met de schilder Signac verdiepte Seurat zich in deze techniek en verbeterde ze. In zijn korte leven wijdde Seurat zich voornamelijk aan enkele grote doeken, die hij uiterst zorgvuldig voorbereidde. Hij maakte vele studies voordat hij aan de eigenlijke definitieve versie begon. In zijn laatste levensjaren onderzocht hij nauwgezet de expressieve mogelijkheden van lijnen en kleuren. Georges Seurat behoorde eigenlijk tot de neo-impressionisten. ‘De baders’ Dit doek was zijn eerste grote compositie. Het is in zijn atelier geschilderd maar er gingen verscheidene studies in de buitenlucht aan vooraf. Het aparte aan dit beeld is dat het verstild is: bijna iedereen kijkt dezelfde richting uit. Niets is aan het toeval overgelaten en de onpersoonlijke penseeltoets versterkt de onbeweeglijkheid. Toch wordt dit doek als tijdloos en universeel beschouwd. Signac zag het werk en toonde het aan Pissaro, die het op zijn beurt aan zijn zoon toonde. Ze waren allen zo onder de indruk dat ze de stijl overnamen en dat hun werken spoedig niet meer van elkaar te onderscheiden waren. Korte bibliografie: http://www.kunstbus.net
http://www.absofacts.com