Dyslexie

Wat is dyslexie? In ieder geval is dyslexie geen woordblindheid, zoals het in de volksmond genoemd wordt. Mensen met dyslexie zien de woorden prima. Het probleem is dat ze de woorden niet kunnen verwerken. De oorzaak van dyslexie ligt in de hersenen. Normaal gesproken gebruik je voor taal, dus lezen, schrijven en spellen, je linkerhersenhelft. Maar bij mensen met dyslexie wordt informatie doorgegeven aan de rechter hersenhelft. Deze is veel minder goed in het leggen van verbanden tussen letters, woorden en zinnen. De rechter hersenhelft heeft wel het vermogen om plaatjes te verwerken. Een dyslectisch persoon kan daarom wel goed in beelden denken. Iemand die dyslexie heeft is echt niet dom. Dit wordt wel eens gedacht door de grote hoeveelheid spelfouten en moeilijkheid met hardop lezen die kinderen en volwassenen met dyslexie hebben. Hun intelligentieniveau is volkomen normaal. Dyslexie belemmert je niet om bijvoorbeeld een belangrijk wetenschapper te worden. Want er zijn best veel bekende mensen met dislexie bijvoorbeeld: Leonardo da Vinci, Albert Einstein, Walt Disney en Jacques Vriens. Dyslexie komt vaker voor dan je denkt, 5 tot 10 % van de schoolgaande jeugd zou er mee te kampen hebben. Dyslexie is erfelijk, dus als jij dyslexie hebt is er een grote kans dat er meerdere in je familie zijn die dyslexie hebben. Men beweert dat het probleem of men dyslexie heeft op te lossen is met een simpele oefening: achtjes draaien op papier. Pak een pen en teken elke keer een achtje op elkaar. Probeer dit constant op dezelfde plaats te doen. U zult zien als het een kind betreft waarbij de hersenhelften niet goed samenwerken hij/zij daar veel moeite mee zal hebben. Ook is deze methode geschikt om bij kinderen die zeer slecht schrijven toe te passen. Vaak wordt op deze manier de pols en zo losser gemaakt, waardoor het schrijven een stuk makkelijker afgaat, en het ook aangenamer wordt om te schrijven Wanneer de hersenhelften getraind worden om samen te werken, kan er een stuk van de dyslexie overgaan of vergemakkelijken. 2. De kenmerken van dyslexie Moeilijkheden met gesproken taal. • Laat met praten begonnen. • Moeilijkheden met de uitspraak van woorden • Moeilijkheden met de verwerven van de woordenschat en het spraakgebruik is niet passend bij de leeftijd. • Moeite met het volgen van richting • Begrippen als voor / achter, links / rechts enz. worden door elkaar gehaald. • Het aanleren van het alfabet, kinderrijmpjes en liedjes gaat moeizaam of zelfs niet. • Moeite met het onthouden van namen. Moeilijkheden met lezen. • Moeite met het leren lezen. • Moeite met het onthouden van de klank van letters. • Draait letters, of de volgorde van letters om tijdens het

lezen. • kleine woordjes fout of slaat deze over. • Hakkelt bij het lezen van langere woorden. Moeilijkheden met geschreven teksten. • Moeite met het op schrijven van ideeën. • Onzeker over links- of rechtshandigheid. • Slecht en/of traag handschrift. • Rommeligen ongeorganiseerd schoolwerk. • Moeite met overschrijven. • Veel spellingfouten. • Tijdens overhoringen of toetsen weinig fouten maar in het dagelijks werk veel spellingfouten. • Moeite met het zelf corrigeren van teksten. Moeilijkheden met rekenen. • Soms worden getallen omgedraaid. • Moeite met het onthouden van reken regels. • Moeite met het overschrijven van rekensommen. • Moeite met het begrijpen van verhaal sommen. • Het automatiseren van de tafels gaat erg moeizaam. • Moeite met klok kijken en soms weinig begrip van tijd. 3. WELKE SOORTEN DYSLEXIE ZIJN ER ? Er zijn twee soorten dyslexie te onderscheiden: P-type dyslexie of perceptuele dyslexie
Bij kinderen met dit type van dyslexie gaat de overstap van de rechter hemisfeer naar de linkerhemisfeer vertraagd en onvoldoende. Ze hebben een goede start gemaakt met het lezen, maar ze zijn in de eerste fase blijven steken. Er is sprake van een over ontwikkelde rechter lees hemisfeer en een onderontwikkelde linker lees hemisfeer. Kinderen met het p-type dyslexie lezen vaak erg nauwkeurig, maar ze lezen wel traag, spellend en haperend. Door dat het kind zo traag, haperend en spellend leest ontstaan er tijdconsumerende fouten. Tijdconsumerende fouten zijn: woorden spellend lezen, woorden stotterend lezen, woorden of delen ervan een of meerde malen herhalen, woorden met een verkeerde intonatie lezen en ten slotte wel tijdrovend, maar naar mijn idee niet zo zeer fout, alle woorden die fout gelezen zijn verbeteren. Kinderen met dit type dyslexie zijn vooral op de perceptuele/uiterlijke kenmerken van een tekst gericht en niet zo zeer op de betekenis er van. L-type dyslexie of linguïstische dyslexie
Bij kinderen met deze vorm van dyslexie is de overstap van de rechterhemisfeer naar de linkerhemisfeer te vroegtijdig gebeurd. Dit heeft tot gevolg dat bij deze kinderen de linkerhemisfeer relatief over ontwikkeld is wat betreft het lezen en de rechterhemisfeer onderontwikkeld. De overstap is te snel gemaakt en bij sommige kinderen is de eerste fase zelfs overgeslagen. Kinderen met l-type dyslexie lezen snel en maken daarbij erg veel fouten, ze laten woorden of delen van woorden weg en voegen woorden en woorddelen toe, over het algemeen is hun leesstijl radend. De fouten die kinderen met dit type dyslexie maken worden substantieve fouten genoemd (weglaten en toevoegen). Substantieve fouten zijn: woorden overslaan of niet lezen, letters en lettergrepen niet lezen, niet gedrukte woorden invoegen, letters of lettergrepen in woorden omkeren, woorden in de zin omdraaien, een fout gelezen woord lijkt soms op het woord en is daarom soms goed, woorden worden vervangen door redelijk in de context passende woorden en de uitspraak is fout door een verkeerde lettergreepverdeling. Kinderen met L-type dyslexie hebben weinig oog voor de perceptuele kenmerken van een tekst, ze letten vooral op de linguale (talige/semantische) aspecten van een tekst. Ze lezen bijna alleen met de linkerhersenhelft. Tussen deze twee typen dyslexie en de daarbijbehorende fouten is een heel belangrijk verschil, tijdconsumerende fouten worden namelijk uiteindelijk altijd verbeterd; de uiteindelijke respons is dus goed. Een substantieve fout is altijd een foute respons. Deze indeling in typen is natuurlijk maar relatief, niet elk kind past precies in een type en de daarbij horende fouten en het heeft dan ook vooral te maken met de manier waarop kinderen zich redden bij het lezen. Waarschijnlijk zijn kinderen dyslectisch ten gevolge van een en dezelfde oorzaak, namelijk een verstoord recoderingsmechanisme, wat ik eerder ook al beschreef bij hoe de hersenen van iemand met dyslexie functioneren. De manier waarop kinderen toch nog proberen te lezen, wordt beïnvloed door het type dat zij al vóór het aanvankelijk lezen waren: een meer of minder visueel type. Visualiteit wordt in verschillende mate aangetroffen. Er is dus uiteindelijk slechts één type dyslectici en dat type is meer of minder visueel begaafd. 4. Wat kunnen de oorzaken zijn van dyslexie? Erfelijke oorzaken
Dyslexie heeft zeker erfelijke oorzaken, maar ook de omgeving waarin het kind opgroeit kan een belangrijke invloed uitoefenen. Voor wat het neurobiologisch component betreft, heeft men kunnen vaststellen dat kinderen van dyslectische ouders meer risico lopen om zelf ook dyslexie te ontwikkelen. Wetenschappers hebben ook de chromosomen kunnen lokaliseren die een rol zouden spelen in het ontstaan van leesmoeilijkheden. Bovendien hebben studies aangetoond dat deze chromosomen eveneens verantwoordelijk zijn voor auto-immuunziekten zoals astma en allergie. Dat beide aandoeningen vaak samengaan, had men al vroeger opgemerkt. De dyslexie werd echter meestal uitgelegd als een gevolg van de gezondheidsproblemen van het kind, waardoor het verzwakt zou zijn. Vandaag weet men dat het geen kwestie is van oorzaak en gevolg, maar dat er tussen beide aandoeningen wel degelijk een biologisch verband bestaat. Een stoornis
Waaruit bestaat nu precies de neurobiologische stoornis die dyslexie heet? Eerst en vooral moet worden benadrukt dat het gaat om een slecht functioneren, en niet om een soort hersenletsel. Meer bepaald zouden er teveel zenuwcellen aanwezig zijn, omdat ze niet -zoals normaal het geval is- onder invloed van de testosteronproductie werden geëlimineerd tijdens de vijfde of zesde maand van de zwangerschap. Waarom niet? Men vermoedt dat het te maken heeft met een sterke stress waaraan de moeder precies in die periode zou zijn blootgesteld. Het gevolg voor de baby is dat er geen asymmetrie bestaat tussen beide hersenhelften, wat normaal wel het geval is. Hierdoor zou de correcte doorgang van sensoriele prikkels (gehoor, gezicht...) belemmerd worden. Het "alfabetisch principe" Toch heeft dyslexie niet alleen te maken met aangeboren factoren. Onderzoekers zijn het erover eens dat de centrale knoop bij dyslexie een probleem is met één van de basiselementen van de taal, namelijk de fonologische module die een rol speelt bij de productie van de klanken waaruit de taal is opgebouwd. "Om te lezen, moeten we twee basisopdrachten vervullen," zo stelt Française Estienne, verbonden aan een gespecialiseerd dyslexiecentrum aan de Franstalige universiteit UCL. "Ten eerste moeten we kunnen ontcijferen op welke manier de letters zijn samengevoegd zodat ze een betekenis krijgen." ‘Au - to -bus’ wordt bijvoorbeeld: autobus. Hierbij komen ook meer cultureelgebonden elementen kijken, zoals het feit dat in onze taal a+u als één klank au wordt uitgesproken. "De tweede opdracht, die een logisch gevolg is van de eerste, bestaat erin om woorden te herkennen zonder ze telkens eerst helemaal te moeten ontcijferen. Een "normale" lezer voert beide opdrachten vrijwel onbewust uit, behalve wanneer hij geconfronteerd wordt met hem onbekende, b.v. zeer technische of wetenschappelijke termen: dan gaat hij eerst bewust het woord "ontrafelen" om de betekenis, uitspraak of schrijfwijze te achterhalen." Van zodra een kind begrepen heeft dat woorden samengesteld zijn uit klanken, dat deze klanken worden voorgesteld door letters, en dat de woorden die hij op een blad geschreven ziet evenveel klanken en sequenties hebben dan wat hij hoort, op dat moment heeft een kind het ‘principe van het alfabet’ ontdekt, en heeft hij de sleutel tot de kunst van het lezen in handen. "In het geval van dyslexie loopt het vaak van bij de eerste activiteit al mis: het kind slaagt er niet in om de letters samen te voegen tot woorden," aldus Estienne. Het kan ook zijn dat deze eerste kaap toch wordt overwonnen, maar dat het kind er nooit in slaagt om de verworven kennis te globaliseren. Het zal met andere woorden elk woord dat het leest telkens weer als een nieuw woord beschouwen, en opnieuw moet ontcijferen." Het praktische gevolg is dat een dyslectisch kind zeer traag leest, stotterend en stamelend, waardoor het ook geen aandacht kan besteden aan de betekenis van de tekst. Wanneer het kind schrijft, splitst het woorden en woordengroepen op totaal verkeerde plaatsen, b.v. een auto bus, i.p.v. een autobus, wat duidelijk aantoont dat het groeperen van letters tot aparte woorden niet lukt.