Alsof het voorbij is - Julian Barnes

 In het tweede deel wordt er vanuit het heden verteld door middel van een gedachtenstroom die de gebeurtenissen beetje per beetje aanvult. Er wordt verteld vanuit een personele verteller.

(p.116) 'Ik sloeg een oud fotoalbum open en bekeek de foto zie ze me op Trafalgar Square had gevraagd e maken. 'Eentje met je vrienden.' Alex en Colin trekken nogal overdreven dit-is-voor-het-historisch-archiefgezichten. Adrian kijkt normaal ernstig, terwijl Veronica zich – zoals me nog nooit eerder was opgevallen – enigszins hem toe keert.' Spanning

De sterkte van het verhaal ligt hem erin dat de spanning er niet is zoals je hem verwacht. Het hele boek lang worden verschillende feiten gereconstrueerd. Hier word een goeie aanloop voor genomen, door verschillende vragen die bij de ik-persoon als bij de lezer aan bod komen. vb. (p.75) -over het dagboek- ''Heeft Veronica Ford een reden gegeven waarom ze het achterhoudt?' 'Ze zei dat ze er nog niet aan toe was om er afstand van te doen.''

Pas op het einde valt alles samen en word de rust waarin het boek zat als het ware overrompelt door de plot. De spanning zorgt voor een race door de laatste pagina's die het hele boek omsmijt en hiermee ook helder maakt. De gevoelens en ervaringen van de personages zijn abstracte beschrijvingen die niet meteen te doorgronden zijn, net zoals in de realiteit. Het is een interessant gegeven om door het boek heen de spanning vanuit de verschillende personages te beleven. Hoe gaan zij ermee om en komt alles bij elkaar.

Thema en motieven

'Zijn onze herinneringen de waarheid?', -Julian Barnes houd je met deze vraag en alle mogelijke bedenkingen erbij vast in het boek. Door het spinnenweb van waarheid en confrontatie weeft hij ook subtiel de grote thema's van het leven erdoor. Vriendschap, verandering en de waarde van herinneringen worden overtuigend vanuit het hoofdpersonage zijn leven beschreven. Door dit op deze manier te doen houdt hij de personages en de lezers van het boek in een hardnekkige greep die hen verplicht om zichzelf in vraag te stellen.

Hoe eerlijk is het verhaal dat we allemaal van ons leven hebben gemaakt en dat we – waarschijnlijk zelfs voor onszelf – voor waar vertellen. Want wat je herinnert is niet wat je uiteindelijk hebt meegemaakt.

 In het verhaal word gebruik gemaakt van verschillende motieven.

De dynamische motieven zijn zeer goed in het verhaal geplaatst. Dit blijkt onder andere uit het dagboek van Adrian, het duid op het eeuwige mysterie -waarom heeft hij zelfmoord gepleegd,...- maar geeft de leidraad van het verhaal om het mysterie op te lossen. Volgend fragment is een duidelijk voorbeeld hoe het dagboek een gevoel meegeeft om de waarheid en feiten de reconstrueren; leidmotief.

(p.79) 'Twee jaar! Zo lang ging ik niet op dat dagboek wachten. 'Je handelt eerst de belangrijkste zaken af, maar er zijn altijd dingen die eindeloos duren. Zoekgeraakte certificaten van aandelen. Overeenstemming met de belastingdienst. En brieven raken wel eens zoek.' '...

Als ook de brief die hij schreef naar Veronica wanneer zij en Adrian samen waren. Hij word in het begin vermeld maar later word pas duidelijk wat er in stond en welke impact het had op de feiten toen.

 Statische motieven zijn verschillende herinneringen die worden opgehaald en uitgebreid beschreven. Zij geven zo de sfeer en bijkomende gevoelens mee van de zoektocht. De vraagstelling van feit en eigen beleving. Vertelperspectief

Het verhaal wordt in deel 1 verteld vanuit de vertellende-ik. De verteller is niet alwetend, het verhaal is als een terugblik. Het is een vertelling over de herinneringen van het verleden.

Dit word ook op de eerste pagina duidelijk gemaakt;

'Ik herinner mij, in een willekeurige volgorde:

- de glimmende binnenkant van een pols;

- stoom die opstijgt uit een natte gootsteen als er lachend een hete koekepan in wordt gekieperd;

- spermaklodders die rond een afvoerputje cirkelen om vervolgens een heel huis door te worden gespoeld;

- een rivier die op een absurde manier terugstroomt, haar schuimende golven beschenen door een zestal elkaar achtervolgende zaklantaarns;

- nog een rivier, breed en grijs, haar stroomrichting verhuld door een straffe wind die het oppervlak beroert;

- badwater, allang afgekoeld achter een afgesloten deur.

Dat laatste is niet iets wat ik werkelijk heb gezien, maar wat je uiteindelijk herinnert is niet altijd hetzelfde als wat je hebt meegemaakt.'

Deel 2 wordt verteld vanuit een handelende/bevelende-ik, de ik-persoon die op het moment zelf de dingen beleeft. Het heden met flashbacks naar momenten van deel 1.

(p.109)

'Ze zette haar koffiekopje met een zacht klikje weer op het schoteltje. 'Je bent niet meer verliefd op de Malloot.'

'Dat denk ik niet, nee.'

'Dat was geen vraag, Tony. Dat was een vaststelling.'

Ik keek haar over de tafel heen teder aan. Ze kende me beter dan wie ook. En wilde toch nog met me lunchen. En me maar laten doorratelen over mezelf. Ik lachte naar haar, op een manier die ze ongetwijfeld ook maar al te goed kende.'

Personages

Alle personages in het boek zijn impliciet. Door de vertelling vanuit de ik-persoon word ieder personage door de ogen van het hoofdpersonage voorgesteld.

(p.10) 'We waren met zijn drieën, en was hij er als vierde bij gekomen.' .... 'Hij heette Adrian Finn, een lange verlegen jongen die in het begin zijn ogen neergeslagen en zijn ideeën voor zich hield.'

Tony Webster: hoofdpersonage van het boek, geen opvallend figuur, Een man die de simpelheid van een oude man kan voorstellen. In het boek leer je hem kennen door zijn eigen vertellingen en de opvattingen van anderen over hem. Een dynamisch personage, hij beleeft iedere wending en gedachte. De round character van het boek.

Colin & Alex: Tony's jeugdvrienden. Zij staan centraal als een bevestiging van de feiten. Betrouwbaar opgesteld. Ze zijn als medespelers in het verhaal. Adrian Finn: Het buitenbeentje dat later bij het vriendengroepje aansluit, een zeer intrigerend persoon die niet laat uitschijnen wie hij echt is. Hij draagt alle mysteries. Speelt een belangrijke rol. Een moeilijk karakter om hoogte van te krijgen. Zijn handelingen en gedachten zijn moeilijk in te schatten. Enkel zijn zelfmoord heeft hem getekend als een doordacht en zelfgekozen levens'genieter'.

Colin & Alex: Tony's jeugdvrienden. Zij staan centraal als een bevestiging van de feiten. Betrouwbaar opgesteld. Ze zijn als medespelers in het verhaal. Adrian Finn: Het buitenbeentje dat later bij het vriendengroepje aansluit, een zeer intrigerend persoon die niet laat uitschijnen wie hij echt is. Hij draagt alle mysteries. Speelt een belangrijke rol. Een moeilijk karakter om hoogte van te krijgen. Zijn handelingen en gedachten zijn moeilijk in te schatten. Enkel zijn zelfmoord heeft hem getekend als een doordacht en zelfgekozen levens'genieter'.

Veronica: Tony's jeugdliefde, een zeer ambigu persoon die moeilijk te lezen valt. (p.80) 'Ik lachte. Een idee omtrent Vernica's gemoedstoestand hebben was veertig jaar geleden al een van mijn problemen geweest.'

Tegenover Tony is zij de vrouw geweest -en nog steeds- in zijn leven als groot keerpunt. Hij keert naar haar terug om de feiten van het verleden te reconstrueren. In het heden brengt ze vervreemdende signalen naar hem over. De feiten die gebeurt zijn liggen bij haar ook zwaar. We leren haar kennen vanuit verschillende invalshoeken; Adrian, haar familie, Tony,... Op zoek naar een houvast.

Magaret: Tony's ex-vrouw. Een kordate vrouw die voor Tony nog steeds het punt is om terug wat zekerheid te vinden. Ze is rechtuit en weet meteen waar ze de vinger op de zere plek hoeft te leggen. Ze is een duidelijk persoon met een klare kijk op de dingen. Zo doorziet ze Tony ook zonder moeite. In enkele flashbacks wordt over haar verteld, een ongenuanceerd persoon doordat je haar enkel leert kennen vanuit het opzicht van Tony.

Jack: De broer van Veronica. Hij heeft een arrogante en onaangename indruk op Tony achtergelaten. Om contactgegevens van Veronica terug te vinden vraagt hij het via hem. Hij krijgt de gegevens maar met botte en korte antwoorden. Ook bij Jack komt de vraag tussen feit en verzinsel terug, tijdens een mailwisseling met Tony word hij vaak in vraag gesteld of de waarheid wel klopt.

Tijd

Het heden speelt zich af in de 21ste eeuw. Deze kalendertijd is te herkennen door verschillende elementen zoals het vele gebruik van computer, gsm, ...

De flashbacks verwijzen naar de tijd toen Tony jonger was -ongeveer 40 jaar geleden-. De vertelde tijd volstrekt zich van het begin van zijn pubertijd tot het heden, het verhaal tussen Veronica en Adrian wordt uitgebreid verteld terwijl er delen uit het leven zijn die maar enkele lijntjes vullen.

We spreken over een snel vertelritme, een tijdsperiode van 40 jaar wordt beschreven in 158 pagina's.

Ruimte

De geografische ruimte van het verhaal is zeer herkenbaar. De schrijver heeft bestaande plaatsen en gebouwen gebruikt om het verhaal voor de lezer realistischer en herkenbaarder te maken. (p.45) “In de tweede week van de zomervakantie kwam er een brief met een poststempel van Chislehurst” , (p.60) “Op de sterfdag van Adrian spraken we af in het Charing Cross Hotel om iets te drinken,...” Dit is dan ook één van de belangrijkste punten die erop duid dat iedere zestigjarige man dit kan doormaken. De beleving van tijd en ruimte hebben een zeer belangrijke invloed aangezien dit allemaal met Westerse invloeden -tijdbeleving, vluchtige maatschappij, plaatsherkenning,...- is geschreven. Sommige plaatsen keren terug als symboliek van de herinnering en herhaling.

Stijl

Julian Barnes schrijft zeer minimalistisch. Ieder woord is belangrijk in het boek, er zal geen onnodige informatie worden meegegeven. Alles wat vermeld word is nodig voor het verhaal en plot. De eenvoud en rust die door het boek sluimert is een zeer sterk gegeven aangezien de spanning er ook in zit. Barnes' speelt met de invulling van narratie en reflectie.

De herinneringen worden verteld vanuit een nostalgische blik met een neerslag van het heden. Het geeft iets mee dat medelijden kan opwekken bij de lezer. De manier waarop Barnes' zijn personages laat leven tussen de woorden wordt op een zeer subtiele wijze gedaan. Simpelheid van de mens verwerkt met de kennis uit de filosofie en levenswijsheid. Hij gebruikt hierbij een literaire vorm maar op een eigenwijze manier. Soms worden regeltjes van het schrijven aan de laars gelapt. De zinnen zijn soms zeer simpel op zichzelf of kunnen ellenlang met vele komma's zijn.

Het woordgebruik vergt soms opzoekingswerk.

Besluit

Het boek heeft eerst en vooral een slag in het gezicht gegeven door de plot die je stiekem van achter een onverwachte hoek aanvalt. Zo liet het me versteld staan van de manier waarop Julian Barnes zijn boek kan opstellen. Verwondering voor zijn vakmanschap. Op het eerste zicht lijkt dit boek iets waar je rap door bent, maar beleving bedriegt met feit -zoals altijd-. Ik heb er erg van genoten om het te lezen, de filosofische input en de vraagstelling over het leven hebben me mijn eigen gedachten verrijkt over verschillende onderwerpen. Terecht dat Julian Barnes de 'Man Booker Prize' heeft gewonnen. Hij bedenkt en doordenkt en dat is de charme die het compleet maakt.

'Ik heb het idee dat dit wel eens een van de verschillen zou kunnen zijn tussen jeugd en ouderdom: als we jong zijn verzinnen we verschillende toekomsten voor onszelf; en als we oud zijn verzinnen we verschillende verledens voor anderen.'

 Lijst met geraadpleegde werken (bronnen)

De Vries, J, Booker Prize – Listig spel, in De Groene Amsterdammer, 13 okt. 2011, p.62.

Mathys, K, De hoektand van de tijd, De Standaard – Letteren, 14 okt. 2011, p.9.

?,?, Monumentje voor de verstrijkende tijd, HP De Tijd, 18 nov. 2011, p.52 en 53.