Het gezicht op Delft: Vermeer

korte biografie van Vermeer: Johannes Vermeer, ook wel Jan van Delft genoemd, leefde van 1632 tot 1675 in Delft. Hij was de zoon van een zijdewerker, zelf was hij schilder en kunsthandelaar. Vermoedelijk was hij zes jaar een leerjongen van Carel Fabritius, want in zijn vroegere werken kunnen we italiaanse invloeden waarnemen. In 1653 werd Vermeer toegelaten tot de gilde van sint Lucas in Delft als meesterschilder, en werd dan ook meerdere malen tot hoofdman verkozen. Hij was vrij bekend bij zijn tijdgenoten, maar na zijn dood werd zijn werk herontdekt, doordat een kunstcriticus een essay publiceerde waarin hij schilderijen van Vermeer toonde. Sindsdien wordt Vermeer tot een van de grootste schilders van de 17de eeuw gerekend. Gedurende zijn hele leven was hij werkzaam in Delft. Dit werd de aanleiding tot het schilderen van zijn werk ‘het gezicht op Delft’. Hij koos bij de voorbereidingen van zijn werk aan dit schilderij een standpunt in een bovenhuis dat gelegen was aan de zuidzijde van de ‘stadskolk’ (gelegen aan het begin van Schie). X op de prent hier links van is het standpunt van waaruit hij dit schilderde. Doorheen zijn leven werd geen enkel schilderij van hem verkocht, maar zijn financiële omstandigheden lagen hem niet nauw aan het hart. het gezicht op Delft bespreking: We zien een glorieuze halfbewolkte hemel, opgeklaard na een flinke plensbui. Daar onder het scherp gestoken silhouet van de stad Delft. We zien het zonlicht van de vroege ochtend dat de daken van woonhuizen langs de Lange Geer en de toren van de Nieuwe Kerk verlicht. Die lichtplekken op de toren en de daken veroorzaken een aantrekkelijk diepte-effect door het contrast met de omgeving. Dit schilderij, het `Gezicht op Delft' van Johannes Vermeer, blijft al vele generaties van kunstliefhebbers fascineren door de verbazend knappe schildertechniek en het bijna trillende innerlijke licht. Dit landschap bevat een horizontale band van de delicaat geschilderde gebouwen, omkaderd door schitterend water en reusachtige wolken. De voorgrond is in schaduw, terwijl donkere wolken over de stad en de gebouwen hangen. Het uurwerk op de portierswoning (midden) toont dat het 7 uur in de morgen is, met de wolken die onvermijdelijk de dageraad binnendrijven. De rode daken links hebben een ruwe bouw, terwijl de zonovergoten daken op de achtergrond geschilderd zijn in een dik, trillend toonbeeld, om gerimpelde tegels te suggereren. Ook zijn de reflecties in het water een belangrijk deel van de compositie. Lange tijd dachten kunstliefhebbers dat Vermeer een exacte weergave geschilderd had van de situatie in Delft zoals die was in 1660, maar hij heeft waarschijnlijk hoogtes en andere afmetingen aangepast aan zijn compositie die hij wenste. Bijvoorbeeld is het zo dat de toren van de Oude kerk nauwelijks opvalt, terwijl de toren van de nieuwe kerk juist twee maal te breed is afgebeeld. Vermeer heeft op de voorgrond mensen en schepen geschilderd, waaronder drie deftig geklede burgers, om het ‘gezicht op delft’ te verlevendigen. Rechts staan twee vrouwen in boerendracht, en met een mand onder de arm. Zij heeft terwijl ook een vierkante doek over haar onderarmen geslagen. Een derde vrouw, die ook zeer sober is gekleed, staat links van de burgers. Op een röntgenfoto van het rechtergedeelte van Vermeers oever is overigens nog een man te herkennen, die bij nader inzien van hem later toch nog is verwijderd. Ver weg, op de kade voor de stadsmuur zijn nog enkele figuren te zien, en liggen enige zeilschepen afgemeerd. Als voorbereiding van dit schilderij heeft Vermeer waarschijnlijk gebruik gemaakt van de camera obscura, te zien aan de fotografische effecten van zijn schilderij. (camera obscura= een kastje met een lens, een spiegel en een plaat van maatglas, een soort vroegere fotocamera). Als de zon direct op de natte huid van het schip schittert, ontstaan bij gebruik van zo’n camera wazige ringen op het maatglas. Vermeer heeft dit effect (vreemd genoeg buiten het directe zonlicht) nagebootst op de zijkant van het schip. Zonder groot gebaar en vertoon van genialiteit, bracht Vermeer met zorg, toewijding, geduld en liefde voor zijn vak, strevend naar de hoogste perfectie, de huiskamers en straatjes van Delft, waar het zonlicht zelden verblindend, doch altijd getemperd is, zijn doeken vol heldere klaarheid in sprankelend blauw, koesterend rood, glanzend goud en schijnend geel tot stand. Het werk werd op doek geschilderd in ca.1660-1661 en heeft afmetingen van 96,5 x 115,7 cm.
geschiedenis van het schilderij: Koning Willem I vond het 'Gezicht op Delft ' een meesterlijk schilderij en reserveerde het voor zichzelf. Toen het schilderij in 1822 op de markt verscheen was het niet hij zelf die op aankoop aandrong maar de toenmalige directeur van (de voorloper van) het Rijksmuseum en diens adviseur. Hoe dan ook kwam het terecht in het Mauritshuis. Achteraf zal Koning Willem I het schilderij zelf zeer hebben geaprecieerd. Rechts op het schilderij schittert immers de toren van de Nieuwe Kerk , met daarin Willem van Oranje's marmeren praalgraf. situering van het schilderij binnen zijn stijl en tijd: - TIJD: Tekeningen en gravures van Nederlandse steden waren inderdaad een veel gevraagd handels-artikel in de 17e en 18e eeuw. Daarom maakten een aantal gespecialiseerde kunstenaars zoals Abraham Rademaker en Cornelis Pronk vele honderden verschillende stadsgezichten. Hoewel het schilderij gemaakt is in volle baroktijd (1600-1750) is daar weinig van te merken. Kenmerken van de barok zijn de draaiende, kolkende bewegingen, de dramatische licht- en donkercontrasten en de theatrale effecten. Barokkunstenaars probeerden met hun werk heftige emoties weer te geven en op te roepen. Vermeer past hier helemaal niet in het plaatje. We kunnen hem beter in het vakje van het realisme duwen omdat zijn schilderijen zo fotografisch zijn gemaakt. - STIJL: vermeers oeuvre is vrij klein , slechts 35 schilderijen zijn bekend. Het gezicht op delft is niet echt vergelijkbaar met een ander werk van hem aangezien Vermeer vooral huiselijke taferelen en portretten schilderde. Hij schilderde dit werk omdat hij leefde in delft,het werd dus een stadszicht. Maar het werk is wel vergelijkbaar binnen de stijl op vlak van de weergave met exacte ruimtelijke verhouding en belicht door zilverachtig daglicht. Hij had een geometrisch gevoel van orde, en een voorliefde voor evenwicht en een zuivere harmonie. Licht, kleur en ruimte zijn heel belanrgijk in zijn werken zoals je ziet in het gezicht van delft. Het gebruik van de camera obscura is ook typisch in Vermeers werken. De manipulatie van licht en schaduw dragen bij tot het benadrukken van de intensiteit van zijn composities. persoonlijke commentaar: We hebben een werk over johannes vermeer gekozen omdat we geïnteresseerd zijn in de kunst van de lage landen.Zijn stijl vinden we zeer mooi. Hij schildert zeer realistisch, dus is hij voor iedereen toegankelijk. Zijn schilderijen zijn niet op verschillende manieren interpreteerbaar, ze zijn er gewoon, zeer expliciet. Het gezicht op Delft en het melkmeisje (een ander werk van hem) vinden we ook prachtige schilderijen, daarom bespraken we 1 van beiden.We hebben het ook gekozen omdat ik (Klara) het mooie werk reeds heb mogen bewonderen tijdens de grote vermeer-tentoonstelling in 1996 in het Haagse Koninklijk kabinet van schilderijen Mauritshuis. Het gezicht op Delft maakt een overweldigende indruk van schoonheid, rust en helderheid. Het schilderij werd echt 1 van onze favorieten van Vermeers tijd, de Barok. In onze bronnen hebben we wel dikwijls tegenstrijdige informatie kunnen lezen, daarom hebben we ze een beetje gecontroleerd in encyclopedieën, want daar is de informatie toch meer betrouwbaar. Vooral over het oeuvre vonden we uiteenlopende informatie. De ene bron zei dat Vermeer 37 schilderijen had geschilderd, de andere 32. Volgens de encyclopedieën zijn het er 35. Ook over zijn leermeester bestond er twijfel. Al deze verschillende informatie is er ook omdat Vermeer geen geschriften nagelaten heeft. Vele dingen kunnen we dus niet met zekerheid beweren. Wat we wel weten is dat we dit werk graag gemaakt hebben. De kunstenaar sprak ons enorm aan en we hebben veel bijgeleerd. Het was een toffe ervaring. Bronnen: > ‘Eén en toch apart’ door Ludo Beheydt. Een boek over kunst en cultuur van de Nederlanden. (uitgeverij Davidsfonds/Leuven) > Encarta ’99 Encyclopedie Winkler Prins Editie > Grote Nederlandse Larousse Encyclopedie > http://www.cacr.caltech.edu/~roy/vermeer/ Op deze site vind je allerlei besprekingen van schilderijen, samen met hun afbeeldingen. Er wordt niet alleen gesproken over de composities maar ook over de indrukken die de schilderijen maken op mensen. > http://www.xs4all.nl/~kalden/ Op deze webpagina kunnen we als het ware een soort wandeling maken door Delft, met behulp van de bespreking van het schilderij ‘het gezicht op Delft’. De site trekt de historische gegevens over het schilderij na. >
http://cgfa.sunsite.dk/vermeer/vermeer_bio.htm
Deze site bevat biografieën over allerlei verschillende kunstenaars. > http://www.xs4all.nl/~kalden/dart/d-a-vermeer3.htm
Deze site toont onder andere een zelfportret van Vermeer en zijn handtekening.