Hoofdstuk 5 paragraaf 2 & 3

§2 Aardbevingen
Hoe ontstaan aardbevingen?
Aan de westkust van Zuid Amerika schuift de oceaan heel langzaam onder het continent van Zuid Amerika. De oceaanbodem bestaat uit een dikke laag gesteente, die naar beneden schuift en onder Zuid Amerika verdwijnt. Het grootste deel van de tijd zit de oceaanbodem klem onder het continent. Wanneer na een lange tijd de druk te groot word, schiet de oceaanbodem plotseling met een schok onder het continent. De trillingen die hierbij ontstaan, ervaren wij als een aardbeving. Zo'n aardbeving voelt men vaak in een groot gebied. De aardbeving is het krachtigst recht boven de plaats waar de oceaanbodem klem heeft gezeten. Deze plaats word het epicentrum genoemd. Op plaatsen waar de oceaanbodem onder het continent schuift, ontstaat een soort van aflopend stuk aardkorst. Dit noemt men een trog. Op de bodem is het er aardedonker. Als je oren piepen wanneer je 5 meter duikt, dan weet je ook hoeveel druk er daar heerst. Toch hebben sommige vissoorten zich kunnen aanpassen.

De gevolgen van aardbevingen.
De kracht van een aardbeving wordt bepaald aan de hand van de schaal van Richter. De schaal loopt van 1 tot 12. Soms vinden sterke aardbeving plaats op de zee-of oceaanbodem. Zo'n beving van de oceaanbodem kan een vloedgolf 'opstarten'. Als vloedgolven land bereiken, kunnen ze tientallen meters hoog worden en hele kustgebieden met grote snelheid in een keer overspelen. Zulke vloedgolven worden ook wel tsunami's genoemd.

De aardkorst beweegt.
Onze aardkorst beweegt. De aardkorst bestaat uit stukken oceaanbodem en stukken continent. Die stukken aardkorst worden ook wel platen of aardkorstplaten genoemd. Ze verplaatsen zich met de snelheid waarmee je grote teennagel groeit. Het bewegen van aardkorstplaten heet platentektoniek. Deze bewegingen zijn al miljoenen jaren bezig, dus daarom kunnen de continenten ook zo'n grote afstand afleggen. Tweehonderd miljoen jaar geleden lagen alle continenten bij elkaar en vormden een supercontinent. De continenten zijn vervolgens heel langzaam uit elkaar gedreven, waarbij sommige continenten weer tegen stukken oceaanbodem of tegen andere continenten zijn opgebotst. Omdat al deze bewegingen nog steeds doorgaan, gaat het botsen van verschillende platen ook gewoon door. De exacte plekken van die bevingen zijn nauwelijks te voorspellen. In Nederland hoef je niet bang te zijn voor aardbevingen, want dat ligt niet aan een plaat.

§3 Vulkanisme
Hoe ontstaat een vulkaan?
Een vulkaan wordt opgebouwd door een reeks uitbarstingen van lava en as. De lava is afkomstig uit de diepte van de aarde en ontstaat op de plaats waar het gesteente zo warm wordt dat het smelt. De vulkaan barst pas uit als er in de diepte veel magma gevormd is dat onder grote druk staat. Wanneer de druk groot genoeg is, zorgt dat voor een plotselinge uitbarsting van de vulkaan. Het moment waarop dit gebeurt is meestal onvoorspelbaar. Op de afbeelding zie je dat er nog een bijzondere plaats is waar vulkaanuitbarstingen voorkomen. Dit gebeurt in de minder diepe delen van de oceaan. Die worden ook wel oceanische ruggen genoemd. Er worden twee delen oceaan uit elkaar getrokken. Zo ontstaat er een kier in de aardkorst, die direct gevuld wordt met gloeiend hete lava uit de diepte. Zodra de lava in aanraking komt met het water van de oceaan, stolt de lava. Hierdoor ontstaat er een nieuw stukje oceaanbodem.

De gevolgen van een vulkaanuitbarsting.
Bij een vulkaanuitbarsting komen as en gas vrij. Door zware explosies van gas kan het gesteente van de vulkaan verpulveren. Het word dan in kleine stukjes steen de lucht in ingeslingerd. Na elke uitbarsting hopen de lagen as en gas zich op. Op deze manier word een vulkaankegel opgebouwd. Bij sommige uitbarstingen vermengen zich hete gassen met fijne as. Deze gloeiend hete wolken (800 graden) met grote snelheid (meer dan 100 km/uur) langs de helling naar beneden razen. Een vulkaan verraad vaak dat er een grote uitbarsting komt. Van tevoren zijn er dan al kleine aardbevingen op en rond de vulkaan en je ziet de vulkaan al een beetje roken. Hierdoor kan men, in rijke landen, de bevolking tijdig waarschuwen en evacueren.

De aardkorst drijft als een ijsschots.
De aarde is opgebouwd uit 3 delen: De aardkorst, de aardmantel en de aardkern. De dunne aardkorst ligt op de mantel. Doordat de kern van de aarde heel warm is, smelt het gesteente in de mantel. Hierdoor bestaat de mantel uit heel stroperig materiaal, dat heel langzaam stroomt. Zo'n stroom heet convectiestroming. Stroperig gesteente gedraagt zich bij een plotselinge belasting, zoals bij een aardbeving, als hard gesteente en bij een langdurige belasting als zacht gesteente. Op plaatsen waar platen uit elkaar bewegen, ontstaat nieuwe aardkorst en op plaatsen waar platen botsen, verdwijnt aardkorst. In beide gevallen komen vulkanisme en aardbevingen voor.