Hoofdstuk 1: Tijd van Jagers en Boeren > – 3000 v. Chr. > Prehistorie
Kenmerken:
- Levenswijze van jagers-verzamerlaars
- Ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen
- Ontstaan eerste stedelijke gemeenschappen
Agrarisch
betrekking hebbend op landbouw
Cultuur
geheel van voortbrengselen van een gemeenschap
Jagers-verzamelaars
groep mensen zonder vaste woonplaats die leeft van de jacht en het verzamelen van gewassen
Landbouwsamenleving
maatschappij waarin de natuurlijke omgeving wordt gebruikt voor het verbouwen van planten en het houden van dieren
Paleoantropologen
wetenschappers die onderzoek doen naar de oorsprong en ontwikkeling van mens(achtig)en en de men
§1: Een zwervend bestaan
Aan de hand van gevonden skeletten en fossielen proberen paleoantropologen een beeld te krijgen van de menselijke evolutie (ontwikkeling).
Sommige mensen geloven in de evolutietheorie (van Darwin), anderen (creationisten) geloven in het scheppingsverhaal.
New Archeology: opvatting waarin het doel van de archeologie is:
- beschrijven van prehistorische culturen als een verzameling van vondsten
- onderzoeken hoe de natuurlijke omstandigheden
veranderden en op welke wijze de
mensen zich daaraan aanpasten om te overleve
Waarom het Nabije Oosten?
Grote delen van Noord-Europa waren bedekt met ijs, maar in het Nabije Oosten waren steppen, waarop veel graansooren en andere eetbaren gewassen groeiden.
è Wat is er dankzij archeologisch onderzoek bekend over de levenswijze van jagers-verzamelaars in het Nabije Oosten?
- Mensen (de “Ohalo-cultuur”) leefden in ronde
hutten, gemaakt van hout, of in grotten.
Op de vloer van hutten zijn voorwerpen gevonden, waaronder vuurstenen werktuigen, kralen (gemaakt van schelpen uit de zee die dichtbij lag), gras (wat waarschijnlijk als bed diende).
- Sommige groepen bouwden een basiskamp, van waaruit ze dan in de buurt voedsel zochten. Als het voedsel op was, trokken ze verder om ergens anders een basiskamp op te bouwen. Ook bouwden sommige groepen een basiskamp en een aantal subkampen om vanuit daar te gaan jagen.
- Jagers-verzamelaars waren echter geen nomaden: het kamp was het hele jaar bewoond.
- Archeologen zeggen dat jagers-verzamelaars geloofden in het hiernamaals, omdat de overledenen grafgiften (voorwerpen) meekregen in hun graf.
- Archeologen spreken van een non-hiërarchische (egalitaire) samenlevingsvorm
§2: De ontdekking van de landbouw
Rond 11.000 v.Chr. veranderde in het Nabije Oosten de levenswijze van mensen. Jagen en verzamelen ontwikkelden zich tot landbouw. Mensen gingen leven van akkerbouw en veeteelt. Het gebied waarin de landbouw voor het eerst werd ontdekt, wordt de Vruchtbare Halve Maan genoemd. Mensen trokken vanaf nu dus niet meer rond, maar gingen op één vaste plek wonen.
Domesticeren = als mensen zelf gewassen laten groeien, dieren tam maken en fokken
Oase Theorie (Gordon Childe): het einde van de laatste ijstijd zorgt ervoor dat het in het Nabije Oosten zo droog werd, dat mensen en dieren naar plaatsen trokken waar water voorradig was (zoals bij een oase). Hier gingen ze over op domesticeren.
Neolithise Revolutie = de ontdekking van de landbouw zorgt voor grote gevolgen: levenswijze veranderde
Sedentaire Revolutie = na de ontdekking van de landbouw gingen mensen op een vaste plaats wonen. (sedentair = een vaste verblijf- of standplaats hebben)
Voorbeeld van een nederzetting die snel groeide: Jericho (aan de westelijke Jordaanoever). De vruchtbare grond in dit gebied zorgde voor grote landbouwopbrengsten. De jacht was ook minder belangrijk geworden, omdat mensen ontdekten dat ze ook dieren konden houden (zoals wolven, schapen, geiten en varkens). De dieren waren goed voor vlees, melk en wol. Vanaf 4.000 v. Chr. werden dieren ook ingezet op de akkers.
Rond 5.000 v. Chr. verspreidde de Neolitische Revolutie zich via de Balkan naar Europa. Rond 5.300 v. Chr. vestigden zich – tijdelijk – de eerste landbouwers in Nederland (in Zuid-Limburg).
Door veranderingen zoals gebruiksvoorwerpen en andere soorten huizen, ontstond er een nieuwe (landbouw)periode: de Nieuwe Steentijd (Neolithicum).
è Welke verklaring geven archeologen voor het ontstaan van de landbouw in het Nabije Oosten?
- Oase Theorie
- Vruchtbare Halve Maan
§3: Mesopotamië: van grotten tot steden
tussen de rivieren
Gevolgen Neolitische Revolutie:
- Mensen konden zich makkelijker permanent op één plek vestigen
- Het aantal inwoners van een nederzetting groeide door de betere voedselverziening
- Nederzettingen werden dorpen
- Dankzij irrigatie kon er extra veel aan landbouw worden gedaan
- Er ontstonden grote sociale verschillen: boeren met een betere oogst kregen meer aanzien en macht (en werden uiteindelijk leiders van de nederzetting)
De eerste steden in Mesopotamië waren Ur, Eridu, Uruk, Nippur en Lagasj. De steden werden waarschijnlijk geleid door een soort vorst. De inwoners van de steden moesten bijvoorbeeld zorgen voor het irrigatiesysteem of grote publieke gebouwen (zoals tempels/paleizen) bouwen. Ook lieten vorsten stadsmuren bouwen rondom de steden, om eventuele oorlogen (om macht) te voorkomen.
è Welke kenmerken hadden stedelijke gemeenschappen in het Midden Oosten?
4 belangrijkste kenmerken van een stedelijke gemeenschap (rond 3.000 v. Chr.):
- Een hiërarchische opbouw van de samenleving: onderverdeeld o.b.v. sociale klassen (slaven – boeren – ambachtslieden – priesters – vorste en zijn familie).
- Een godsdienstig centrum: bijvoorbeeld een tempel, waarin de goden konden worden geëerd. Ook werd er in de tempel handel gedreven en belasting geïnd (van de boeren aan de vorst). In ruil voor belasting werden boeren beschermd en werd het irrigatiesysteem onderhouden. Ook was er sprake van redistributie (opnieuw een verdeling van het graan/voedsel onder de bewoners).
- De taakverdeling in de samenleving: mensen gingen zich specialiseren.
- ambachtslieden, in bijvoorbeeld aardewerk
- arbeiders, die grote bouwwerken (zoals tempels, paleizen en stadsmuren)
bouwen
- kunstenaars
- priesters
- schrijvers (kregen veel aanzien, omdat zij geschoold waren)
- Het gebruik van het schrift: herkenbare afbeeldingen, gemaakt op kleitabletten, waarmee de belasting werd bijgehouden. Later ontwikkelden de afbeeldingen zich tot klanktekens, waardoor hele woorden en zinnen konden worden geschreven. Het Soemerische schrift wordt ook wel spijkerschrift genoemd, vanwege de vorm van de tekens. Met het spijkerschrift werden boekhouding, regels, wetten, religieuze verhalen en historische gegevens over het bestuur vastgelegd. Om het ingewikkelde schrift te leren, werden scholen opgericht. Met de uitvinding van het schrift kwam er een einde aan de Prehistorie voor het Nabije Oosten.
De samenvatting gaat verder na deze boodschap.
Verder lezen
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden