Blok 1

Tekst

Begin van een nieuwe alinea;
- aan het begin van een alinea springt de tekst meestal iets in, de laatste drukregel van een alinea wordt niet vol gemaakt.
- In een gesproken tekst is er een kleine pauze.
- In een lesstof worden alinea's vaak genummerd.

Een goede alinea bestaat uit;
- een hoofdmededeling/hoofdbewering. (kernzin)
- Een uitwerking van de hoofdmededeling/hoofdbewering.

Plaats van de kernzin;
- de eerste zin van een alinea.

- Soms, in langere alinea's wordt hij voorafgegaan door een inleidende zin. (tweede zin)
- De laatste zin van een alinea.

Citeren (=letterlijk overnemen);
- tussen aanhalingstekens
- lange zinnen hoef je alleen maar de eerste twee en de laatste twee woorden over te nemen
- regelnummers vermelden

Onderwerp en hoofdgedachte;
- onderwerp = waar de tekst over gaat (paar woorden)
- hoofdgedachte = mening/uitspraak van de schrijver over het onderwerp (zin)

Opletten bij oriënterend lezen van een tekst ;
- titel
- tussenkopjes
- illustraties
- inleiding
- slot
- cursieve of vette tekst
- schrijver
- bron
(doel = een eerste indruk krijgen van de tekst)

Opletten bij globaal lezen van een tekst;
- kernzinnen
- signaalwoorden/zinnen
(doel = hoofdzaken uit de tekst halen)

Brainstormen;

- wat doe je? Concentreren op een onderwerp en je gedachten de vrije loop laten
- doel? Een onderwerp verkennen, afbakenen of inperken

Onderwerp van je keuze verkennen door;
- vaste vragen stellen (standaardvragen die je over je onderwerp kunt stellen)
- overleggen

Eisen vraagstelling/onderzoeksvraag;
- niet te breed zijn
- realistisch (dat hij beantwoord kan worden
- aansluiten bij je interesse

Nadelen informatie van internet;
- te veel informatie
- onbetrouwbaar

Redenen waarom encyclopedieën handig zijn voor informatie opzoeken;
- beperkt
- verwijzingen (naar bijvoorbeeld boeken)
- betrouwbaar
- gespecialiseerd

Indeling van een formele brief;
- Amerikaans briefmodel

Verschillen tussen gesprek en discussie;
- discussies hebben een doel
- tot een gemeenschappelijk standpunt komen


Bronvermeldingen;
Jongsma, Henk e.a. 2003 'Nieuw Topniveau. Nederlands voor de tweede fase. Informatieboek havo/vwo' ; Zutphen: ThiemeMeulenhoff (Hoofdstuk 2, pagina 32-35 Gedeelte van een boek
List, Gerry van der 2001 'In naam van het dier'; In: Elsevier (17 februari) Artikel uit tijdschrift
Soeting, Monica 2001 'Giph herrezen uit warme koeienvla'; In: de Volkskrant (20 januari) krantenartikel

Vooroordeel (=ongegronde mening niet gebaseerd op feiten)
Generalisering (=overhaaste conclusie getrokken ie voor iedereen of voor alles geldt)

Woordenschat

Woorddeel Betekenis
A(n)- Niet zonder
Anti- tegen
Auto- Zelf
Bio- Leven
Co-,col-,com-,con- Samen, met/mee
Contra- tegen
De- Ont-, weg-
Ex- Uit
Il-,im-,in-,ir- Niet, on-
Inter- Tussen
Mono- Alleen, één
Neo- Nieuw
Pre- Voor
Pseudo- Vals-
Re- Opnieuw, weer
Sym-,syn- Samen
Tele- Ver-, verre-

Woord Betekenis
Analfabetisme - Niet kunnen lezen en schrijven
Anestesist - Arts die ervoor zorgt dat de operatiepatiënt geen pijn voelt
Antibioticum - Geneesmiddel tegen een infectieziekte

Antiglobalist - Degenen die zich verzetten tegen de wereldwijde invloed van de rijke landen die vooral hun eigen belangstelling nastreven
Antisemitisme - Jodenhaat
Apolitiek - Geen belangstelling hebben voor een politieke partij
Asociaal - Zonder gemeenschapszin
Asymmetrisch - Ongelijkvormig
Atheïst - Iemand die niet geloofd in god
Autobiografie - Levensbeschrijving met de schrijver zelf als onderwerp
Automatisme - Iets dat vanzelf gebeurd
Autonomie - Zelfbeschikking
Bioritme - Ritme in de levensverschijnselen
Collectief - Gezamenlijk
Compressor - Toestel dat de lucht samenperst
Condoleren - Medeleven betuigen
Contragewicht - Gewicht om in evengewicht te houden
Coöperatie - Vereniging tot samenwerking
Deodorant - Middel dat de onaangename geur van zweet wegneemt
Derailleren - Ontsporen
Excerpt - Uittreksel
Expansie - Uitbreiding van het grondgebied

Illegaal - Onwettig
Immoreel - Niet in overeenstemming met de goede gewoonten
Incompleet - Onvolledig
Interlandwedstrijd - Wedstrijd tussen 2 landen
Interliner - Snelle comfortabele bus
Irreëel - Onwerkelijk
Irrelevant - Niet ter zaken doende
Monopolie - Alleenrecht
Monotoon - Eentonig
Nasynchroniseren - De tekst die gesproken wordt te vertalen en zodanig te spreken dat de mondbewegingen samenvallen met die van de acteurs
Neonazistisch - Die opnieuw de opvattingen van het nazisme verkondigen
Prepareren - Voorbereiden
Preventief - Ziekte voorkomend
Pseudoniem - Schuilnaam
Reanimeren - Weer tot leven wekken
Reclassering - Instelling die gestraften weer geschikt maakt voor de maatschappij
Renoveren - Weer nieuw maken

Telescoop - sterrenkijker

Woord Gebruikt wanneer
Aansprakelijk
Verantwoordelijk - Bij schade of verlies
- Bij een opdracht of verplichting
Als
Dan - Bij een gelijkheid
- Bij een ongelijkheid (vergrotende trap)
Blijkbaar
Schijnbaar - Zichtbaar zijn
- Niet werkelijk
Daardoor
Zodoende - Door een oorzaak
- Door iets te doen
Te danken
Te wijten
Toe te schrijven - Bij iets positiefs
- Bij iets negatiefs
- Neutraal
Doordat
Omdat - Noemt de oorzaak: het gaat vanzelf
- Noemt de reden: het gebeurt bewust
Hen
Hun - Lijdend voorwerp
- Meewerkend voorwerp (=aan hen)
Hun
Zij - 'hun' is nooit onderwerp
- 'ze' of 'zij' kan onderwerp zijn

Met behulp van
Met de hulp van - Bij gebruikmaking van een werktuig
- Bij personen
Mits
Tenzij - Op voorwaarde dat
- Behalve als
Niet het minst
Niet in 't minst - Vooral
- Helemaal niet
Onderschatten
Overschatten - Te laag schatten
- Te hoog schatten
Rede
Reden - Toespraak
- Argument, verklaring
Twijfelen
Weifelen - Onzeker zijn
- Niet weten wat je zult doen, dubben

Taal-en stijlfouten

Verkeerd woord/verkeerde uitdrukking (voorbeeld);
Met behulp van enkele omstanders slaagde de brugwachter erin de drenkeling op het droge te brengen.
Met de hulp van enkele omstanders slaagde de brugwachter erin de drenkeling op het droge te brengen.

Moeilijk woord/moeilijke uitdrukking/vakterm/abstract woord/abstracte formulering (voorbeeld);

In het ziekenhuis werd vrij snel vastgesteld dat het om een geval van meningitis ging.
In het ziekenhuis werd vrij snel vastgesteld dat het om een geval van nekkramp ging.

Vreemd woord/Barbarisme/Belgicisme;
Barbarismen = woorden of uitdrukkingen die letterlijk uit een andere taal zijn overgenomen en in het Nederlands vertaald zijn en die als fout Nederlands worden beschouwd.
Gallicisme = woord uit het Frans.
Germanisme = woord uit het Duits.
Anglicisme = woord uit het Engels.
Belgicisme = woord uit België.

Vroeger of later ga ik wel een keer met je mee.
Anglicisme, 'sooner or later' Nederlands; vroeg of laat.

Modewoord of uitdrukking/vaag woord/plat of grof woord/archaïsme;
Archaïsmen = verouderde woorden.

Modewoorden;
Ik vind die broek van jou cool man.
Ik vind die broek van jou geweldig, man.

Vage woorden;
Ergens denk ik er ook wel zo over.
Ik denk er grotendeels net zo over.

Platte of grove woorden;

Shit, ik ben mijn boek vergeten.
Verdorie, ik ben mijn boek vergeten.

Archaïsmen;
Hierbij delen wij u mede dat u de reiskosten welke u maakt bij ons kunt declareren.
Hierbij delen wij u mee dat u de reiskosten die u maakt, bij ons kunt declareren.

Storende woordherhaling/foutieve tautologie/foutief pleonasme;
Overbodige woorden;
Een zeer giftig antibioticum dat werkt tegen de ziekenhuisbacterie: vancomycine, sterk maar zeer giftig, met veel bijwerkingen.

Tautologie;
Binnen een zin een bepaald begrip twee keer wordt uitgedrukt met andere woorden, zonder dat het een functie heeft.
Bovendien moeten ook nog de remblokken worden vervangen.

Pleonasme;
Wanneer een gedeelte van een begrip dat al zit opgesloten in een ander woord of andere woorden nog eens genoemd wordt zonder dat het een functie heeft.
De aanwezige toehoorders vonden zijn uiteenzetting boeiend.

Woorden te weinig/telegramstijl;
Telegramstijl; Wilt u meer zon? Kom naar de zonnenbank! Meer informatie? Bel ons!
Woorden te weinig; Het kabinet is verdeeld over wie voor de tekorten moet opdraaien.
Het kabinet is verdeeld over de vraag wie voor de tekorten moet opdraaien.