Hoofdstuk 3 Reformatie en Renovatie

Samenvatting Hoofdstuk 3 Levensbeschouwing Reformatie en Renovatie 1 De kerk • Proteststemmen haalden niets uit, kerk = hetzelfde tot 16e eeuw. Paus + bisschoppen leefden als vorsten, stilzwijgend geaccepteerd. • Lage geestelijken = voornamelijk bezig met 5 belangrijkste taken; uitvoeren van heilige, kerkelijke rituelen, wekelijks mis dragen bij viering van eucharistie, soms biechten aanhoren van mensen die zonden wilden belijden, doop van baby’s en kinderen en begraven van overleden gelovigen. • Belangrijkste voor geloof = sacramenten voltrekken, noodzakelijk voor redding van zielen. Deelnemen van eucharistie = sleutel tot vergeving zonden. • Verering van heilige = grote rol voor christenen. Maria = meest aangeroepen heilige. • Geloof veranderde langzaam in de 14e + 15e eeuw door politiek, economie, kunst + wetenschap. • Enkele oorzaken van ↑ verandering = ontdekking ‘nieuwe wereld’ + boekdrukkunst. • Door opkomst wetenschap, velen overtuigd ieder mens grote mogelijkheden had om te ontplooien, voelde als renaissance ( vernieuwing ). • Middeleeuwen vooral gericht op hiernamaals, tijdens renaissance belang schoonheid van wereld, leven en eigen bestaan. Kerk verkondigde de ‘goddelijke wereldorde’. Maakte plaats voor nieuw denkbeeld, mens kwam centraal te staan. Grote invloed op maatschappij, bv; nieuw denkbeeld op politiek, literatuur, beeldende kunst + godsdienst. • Kerk + Renaissance = grote conflicten. Geleerde in klooster + universiteit onderzoeken teksten N.T.. Wilde vaststellen welke Griekse tekst basis vormt van christendom + of gebruikte kerkelijke vertaling ( Latijnse Vulgaat ) gebaseerd is op oud Griekse teksten. Hierbij vonden ze niets over verering van heiligen, houden processies, maken van bedevaart of overdreven vasten. Erasmus • Erasmus = 1 van geleerden die door ↑ onderziek in conflict kwam met kerk. • Desiderius Erasmus – 1469 / 1536 – geboren Rotterdam, studeerde Latijn + Grieks in steden Europa. Legde zich toe op bestudering bijbel, kwam tot ontdekking: echt geloof = meer dan aanvaarden officiële geloofsuitspraken + meedoen met rituelen. • Volgens Erasmus: rituelen op zich niet zonder waarde, maar brengen niet tot leven navolging Jezus. Teveel waarde kan leiden tot bijgeloof. Kern geloof = praktisch, persoonlijke navolging Jezus op basis van wat in Evangelie staat. • Erasmus = deel v leven gewijd bijbel. Teksten Evangelie moest door ieder gelezen kunnen worden. 1516 verscheen uitgave Grieks N.T.. Werd gebruikt basis veel vertalingen in Europese landen. Statenvertaling N.T. in Nederland gebaseerd hierop. • Erasmus: “Alleen door lezen bijbel kan de mens ware leer van Jezus opnemen + volgen Jezus”. Vaak zag hij angst + domheid oorzaak waren dat mensen geloofden. In boek “Lof der Zotheid” neemt Erasmus domheid + bijgeloof op de korrel. 2 De reformatie Aflaat: Een aflaat kan je kopen als je kwijtschelding of vermindering van straf wilden. Vagevuur: voorstadium van hemel + hel. Hierin verbleven gestoven tot hun oordeel was geveld. In vagevuur moesten zij nog laatste straffen ondergaan voordat ze tot de hemel werden toegelaten. • In middeleeuwen waren mensen bang voor dood + oordeel wat uitgesproken werd. Wie goed leefde kwam in hemel. Wie zich niet aan geboden = regels van kerk hield in de hel. • Aflaathandel was bron inkomsten plaatselijke bisschoppen + paus in Rome. Beroemde aflaatverkoper die actief was in Duitsland was Tetzel. Maarten Luther • Geboren 1483 Eisleben. Vader = kopermijn + behoorde tot Gegoede Burgerij. Maarten kon studeren; filosofie + rechten. • Tijdens zwaar onweer sloeg bliksem vlak bij hem in. Hij werd bang + beloofde God om monnik te worden als zijn leven gespaard werd. Hij werd Luther monnik in Augustijnerklooster in Erfurt, waar hij na priesterwijding theologie ging studeren. Mentor spoorde in klooster aan om naast bijbel middeleeuwse filosofen te lezen. Zo kwam Luther met ideeën humanisten + klassieke schrijvers in aanraking. • Luther gaf les universiteit Wittenberg. Door bestuderen bijbel kwam Luther er achter dat aflaten in strijd was met bijbel + ontdekte in evangelie dat genade van God eeuwig leven niet zelf kon verdienen. • Luther: “Niemand kan de genade van God verdienen, alleen door geloof in Jezus Christus zal iemand behouden worden“. Voor mensen was deze gedachten bevrijdend. God schenkt je eeuwig leven gratis, je hoeft alleen te geloven. • Met kritiek aflaten tastte hij economische belangen + gezag van kerk aan. Hij schreef brief met 95 stellingen tegen aflaathandel. Hij wilde discussie in kerk uitlokken. • Verhaal gaat dat Luther stellingen op 31 oktober 1517 op deur Slotkerk in Wittenberg heeft gespijkerd. Sindsdien wordt die dag gezien als begin Reformatie. In vele kerken wordt deze dag ‘Hervormingsdag’ genoemd. Humanistische geleerden waren enthousiast over Luthers standpunt, van kerk kwamen zware kritiek. • In 1518 werd hij als ketter aangeklaagd + door paus in ban gedaan. Hij mocht geen Priester meer zijn + niet kerkelijke activiteiten deelnemen. Luther reageerde hierop door openbaar pauselijk wetboek + de banbrief – op grond waarvan hij ketter verklaard - in vuur te gooien. • In 1521 word Luther vrijgesproken, door paus + keizer Karel V. Frederik de wijze bood hem bescherming + onderdak in het slot de Wartburg in Eisenach. 10 maanden Luther hier + vertaalde N.T. Duits. Door Luther complete Duitstalige bijbel ‘Lutherbibel’. • Hij overleed in 1546 in Eisleben – geboorteplaats -. • Mensen Duitsland aangetrokken tot luthers denkbeeld, ontstond ‘evangelische’ of ‘lutherse’ kerk. Bijbels gezag staat centraal + NIET uitspraken concilie. 2 sacramenten werden erkend. Doop + Avondmaal. Protestantse voorganger of predikant = niet verplicht aan celibaat, hij mag een gezin stichten • In 100 was boekdrukkunst zo ver dat geschriften van Luther + Calvijn + bijbel in verschillende vertalingen, in grote aantallen + over groot gebied verspreid werd. Calvijn • Protesten + denkbeelden Luther werden door geestelijken verschillende landen gesteund. Johannes Calvijn was een van hen. Hij werd geboren in 1509 in Noyon. • Als jurist + theoloog was hij tijdens studie onder indruk van Erasmus. Rond 1530 kennis gemaakt met gedachten Luther. Dit werd gedaan in geheim omdat Protestanten in Frankrijk vervolgd werden. • Calvijn vond dat als een kerk geen ruimte gaf voor Luthers denkbeeld, die kerk niet deugde. Door de steun die hij gaf aan ‘evangelische’ ideeën moest hij Parijs ontvluchtte. Uiteindelijk kwam hij in Genève, dat snel een bolwerk van protestantse beweging werd. • Calvijn had laten in Nederland grotere invloed dan Luther. Oorzaken - Calvijns boek: de institutie. Dit boek werd veel vertaald. - De opgerichte academie voor predikantenopleiding in Genève. Studenten uit Nederland kwamen naar Genève. - Calvijns houding tegenover overheid. Hij vond dat een kerk zich mocht verzetten tegen overheid die zich niet aan gezag bijbel hield. • Deze Laatste ‘revolutionaire’ gedachten sloten goed aan bij overtuiging inwoners noordelijk Nederland. Ze konden zich met een beroep op Calvijn blijven verzetten tegen Filips 2 van Spanje (de Nederlandse opstand ). Toen Nederland onafhankelijk was geworden van Spanje kregen Calvijn aanhangers meer invloed. Hun ‘gereformeerd protestantisme’ werd de heersende religie.
3 Katholieke Reformatie • Door de Reformatie kwam in de Katholieke kerk tegenbeweging, die katholieke reformatie of Contrareformatie wordt genoemd. In 1545 werd in Trentre – Italië concilie bijeengeroepen. Doel = geloofskwesties aan orde stellen + eenheid te herstellen. Na ontberingen werd dit concilie in 1563 beëindigd. Belangrijk resultaat = gezag paus in kerk en gezag van kerk in geloofszaken werd opnieuw vastgesteld. Aflaathandel beperkt + opleiding priesters verbeterd.