Historische context de republiek

Geschiedenis
Republiek der zeven verenigde Nederlanden 1515-1648

Waardoor brak er een opstand uit in de Nederlanden, 1515-1572??
Waardoor resulteerde de opstand in het ontstaan van de Republiek, 1572-1588??
Waardoor ontstond in de Republiek de Gouden Eeuw, 1588-1648??

1.  Opstand in de Nederlanden (1515- 1572)
Karel V: heerst over een groot deel v NL (sinds 1515), katholiek
-> politiek => centralisatie + 3 Collaterale Raden -> ambtenaren krijgen macht ten koste v adel
-> religieus => portestanten vervolging, bloedplakkaten (ketters doodstraf) & ‘wiens gebied, diens religie.’

15e + 16e eeuw = de steden groeien -> ze moeten belasting betalen aan KV, in ruil voor privileges => verdedigingsmuren/ rechtspraak -> sterke positie stedelingen

Ontevredenheid door: hervormingen politiek (belastingen, minder macht) & onrust op religieus gebied

Filips II: volgde KV op (1555) => deed ook aan kettervervolging -> Smeekschrift (1566), maar na de beeldenstorm stuurde FV ‘Hertog van Alva’ naar NL
Hertog van Alva => rechtbank voor de beeldenstormers, raad van beroerten (bloedraad) -> veel mensen vluchten

Willem van Oranje: riep op tot verzet -> zijn veldtochten mislukte, gaf toestemming aan de watergeuzen om een guerrillaoorlog te voeren => vanaf de verovering v Den Briel, sloten steeds meer mensen zich aan bij de opstand => WvO wordt de leider

Religie
-> De reformatie: religieuze opstand, Luther en Calvijn => afsplitising vd katholieke kerk: de protestantse kerken (Calvijn: opstand, Luther: niet in opstand + gematigder)
 

2. Onstaan van de Republiek (1572-1588)
Opstand = Katholiek vs Protestant (radicale Calvinisten)

Hertog Alva: probeerde de opstand neer te slaan met geweld -> lukte niet, hij vertrok

Willem van Oranje: stelt zich gematigd op + voert een propagandaoorlog => Vaderland vs Spaanse tirannie -> bleef trouw aan Filips II.

Partijen in NL proberen zich te verzoenen -> muiterijen (FII-geldnood) => Pacificatie v Gent (1576)
=> calvinisten + katholieken laten elkaar met rust -> mislukt, radicale calvinisten nemen steden in in Brabant/ Vlaanderen & W keurt dit goed 

Unie v Atrecht (1579) = De Zuidelijke NL, katholieken -> sluiten zich aan bij Parma, FII
Unie v Utrecht (1579) = als reactie op Atrecht- > calvinisten spraken af zich samen te verdedigen tegen de Spanjaarden

1568= begin van de 80-jarige oorlog

Plakkaat v Verlantinghe: FII doet WVo in de ban (1580) -> onacceptabel => trouw aan FII wordt opgezegd (1581)

Het gaat slecht met de opstand= WvO vermoord (1584), geen leider => Anjou wil geen koning worden & EN kan ook niet helpen (graaf v Leicester) (1588) -> FII krijgt Z-NL & Antwerpen

NL wordt een Republiek= besluit zelf de soevereiniteit op zich te nemen & Armada (1588) => leidt FII af (+ 30.000 Sp soldaten gaan weg)
1596= FA & EN accepteren de Republiek
1648= de Republiek wordt algemeen erkend (Vrede van Münster) -> FII heeft deze situatie nooit geaccepteerd

Soevereiniteit= De hoogste macht van een staat

3. Ontstaan van de Gouden Eeuw (1588-1648)
Gouden eeuw= een periode van economische bloei => veel werk voor specialistische handelslieden & kunst -> De Gouden eeuw heeft een burgerlijk karakter: regenten/ burgers waren de baas (ze kozen bijv de onderwerpen vd schilderijen)
-> einde 17e eeuw, concurrentie => verliest leidende positie

• Aanvoer graan Oostzeegebied (moedernegotie)
• Zwakke feodale structuren in Holland (vrije boeren)
  => boeren kunnen eigen producten telen (specialisatie) + m slimme manieren geld verdienen
• Val van Antwerpen (1585) => belangrijkste concurrent wordt uitgeschakeld & vluchtelingen namen kapitaal en handelskennis mee naar het Noorden

VOC (1602)= hadden het monopolie op handel met Oost-Azië -> eerste multinational, winst werd direct geïnvesteerd (handelskapitalisme)

Twaalfjarig bestand (1609-1621)= tijdelijke vrede met Spanje

BESTUUR=
Staten-Generaal: vertegenwoordigers namen gezamenlijke besluiten over defensie en buitenlandse politiek -> bestuurde de Generaliteitslanden (niet zelfstandige, katholieke, gewesten)

• Raadspensionaris v Holland, minister v buitenlandse zaken (Oldenbarnevelt)
• Stadhouder, legeraanvoerder (prins Maurits) vh staatsleger (gezamenlijk leger vd 7 gewesten)
  > vaak conflicten over de verdeling vd macht -> Oldenbarnevelt wordt onthoofd 1619

Regenten= bestuurden de steden + in Gewestelijke Staten (1588) => kwamen op voor inkomsten oorlogskast en handelsbelangen

Religieus vrijheid & vrijheid van meningsuiting was opmerkelijk voor die tijd

1648: Spanje erkent de Republiek, verdrag van Münster

Kenmerkende aspecten
‘De opkomst vd stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden’

‘Het begin v staatsvorming en centralisatie’

‘De protestantse Reformatie die splitsing vd christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had’

‘Het streven van vorsten naar absolute macht’

‘Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting ve Nederlands staat’

‘De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht vd Nederlandse Republiek’

‘Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie’