Cursus 10: 1900-1940
1.1: Eerste Wereldoorlog
Aan het begin van de 20ste eeuw leidden nationalisme en imperialisme tot spanningen in Europa. In 1914 begon de Eerste Wereldoorlog; dit veroorzaakte ontreddering (chaos). Sommige intellectuelen, schrijvers en kunstenaars waren negatief over de opkomende massacultuur.
1.2: Totalitaire steden
Door de Eerste Wereldoorlog ontstonden er totalitaire staten, bijv. de Sovjet-Unie, Duitsland en Italië. Totalitair wil zeggen orde en tucht, het antidemocratische karakter en het onderdrukken van het individu.
Rusland werd communistisch in 1917 en er ontstond een Russische Revolutie. In Italië kwam Mussolini aan de macht met zijn fascistische beweging, hij had alle macht. In Duitsland was Adolf Hitler de leider van het nationaal-socialisme, de beweging steunde op een grote groep ontevreden burgers. Nederland bleef neutraal in de Eerste Wereldoorlog. In 1917 werd een belangrijke grondwetswijziging doorgevoerd. Er kwam algemeen mannenkiesrecht en in 1919 ook voor vrouwen.
De spanningen en ontwikkelingen in Europa leidden uiteindelijk tot de Tweede Wereldoorlog (1939-1945).
2: hoeft niet
3.1: schrijver en publiek
In de tijd van het interbellum kwamen nieuwe lezersgroepen uit de opgenomen middengroepen, waaronder veel vrouwen. Boekenbedrijven werden groter en er ontstonden bestsellers: boeken waarvan meer dan 10.000 werden gedrukt en verkocht.
In de periode 1900-1940 maakte men onderscheid tussen twee typen schrijvers: de publieksschrijvers en de eliteschrijvers. Ina Boudier-Bakker (1875-1966) was een van de populairste publieksschrijvers. Eliteschrijvers als Menno ter Braak (1902-1940) en E. du Perron (1899-1940) zetten zich af tegen de romans van de publieksschrijvers. Die romans werden uitgemaakt voor ouderwets of geen echte kunst/literatuur. Romans hadden echter wel veel lezers. In de Nederlandse literatuur uit de periode 1900-1940 stonden traditie en vernieuwing naast elkaar.
3.2 Doorwerking traditie: Slauerhoff en Van Schendel
Slauerhoff (1898-1936) en Van Schendel (1874-1946) waren in staat de traditie van het romantische levensgevoel en romantische onderwerpen voort te zetten. Slauerhoff schreef over verlangen en het romantische lijden aan het leven. Van Schendel schreef historische romans. Van Schendel schreef een aantal historische romans. Het werk van Van Schendel wordt neoromantiek genoemd. Neoromantiek is dat de werkelijkheid als onbevredigend wordt ervaren, de hoofdpersonen worden gedreven door een bijna niet te vervullen verlangen.
3.3: vernieuwende dichtkunst: Van Ostaijen en Marsman
In Nederland en Vlaanderen waren Hendrik Marsman (1899-1940) en Paul van Ostaijen (1896-1928) dichters die hun gedichten niet (zoals in de romantische traditie) opvatten als directe expressie van hun gevoel. Zij beschouwden hun gedichten als een op zichzelf staand taalbouwsel en niet als weergave van een individueel gevoel of van de werkelijkheid. Een gedicht was een taalbouwsel.
Gedichten van Hendrik Marsman waren duidelijk vitalistisch, een verheerlijking van het leven, andere daarentegen somber of pessimistisch. Ook schreef Marsman in geconcentreerde vorm, dat wil zeggen dat leestekens ontbreken en de nadruk op de kernwoorden wordt gelegd.
3.4: traditie en vernieuwing: Martinus Nijhoff
De gedichten van Martinus Nijhoff (1894-1953) brengen je als lezer in verwarring. Deze gedichten lijken eenvoudig, maar zijn meerduidig en raadselachtig. Nijhoff streefde naar een autonoom gedicht. Bij een autonoom gedicht worden dingen herhaald. Hij zocht naar vernieuwing (de autonomie), zonder de band met de traditie (de vorm) te verbreken.
3.5: Bordewijk en de romanvernieuwing
In de periode 1900-1940 was de psychologische roman populair. Schrijvers van psychologische romans schonken veel aandacht aan de drijfveren van hun personages. Een psychologische roman gaat uitvoerig over gedrag, gevoelens en verlangens van de verhaalfiguren. Niet iedereen was enthousiast over de (dikke) realistische en psychologische roman. Een roman mocht niet in de ik-vorm geschreven worden en vooral geen gepsychologiseer bevatten. Een populaire roman van F. Bordewijk (1884-1965) is Karakter (1938).
3.6: rondom Forum
Van 1932 tot 1935 leidden Menno ter Braak en E. du Perron het tijdschrift Forum. In Forum werd het belang van het individualisme benadrukt, het keerde zich tegen de autonomieopvatting in de literatuur. Ook vonden ze dat de persoonlijkheid van de maker uit het werk moest spreken.
In de jaren '30 kwamen het fascisme en het nationaal-socialisme op. In de daardoor ontstane sfeer van dreiging en onzekerheid werd er in de kunst en literatuur meer gezocht naar engagement en maatschappelijke betrokkenheid. Ter Braak en Du Perron waren tegen het nationaal-socialisme. Forum had een voorkeur voor psychologische romans.
Forum zorgde voor de herwaardering van het werk van Willem Elsschot (1882-1960). Elsschot debuteerde in het begin van de 20ste eeuw, maar had geen succes. Maar door de steun van Forum begon hij weer te schrijven en is zijn werk niet meer weg te denken uit de Nederlandse literatuur. Kenmerkend van Elsschot was persoonlijkheid (vent) en levenshouding, sobere en eenvoudige stijl.
Personen
- Ina Boudier-Bakker (1875-1966);
- Menno ter Braak (1902-1940);
- E. du Perron (1899-1940);
- Slauerhoff (1898-1936);
- Van Schendel (1874-1946);
- Hendrik Marsman (1899-1940);
- Paul van Ostaijen (1896-1928);
- Martinus Nijhoff (1894-1953);
- F. Bordewijk (1884-1965);
- Willem Elsschot (1882-1960).
Belangrijke begrippen
Nationalisme
Sterke voorkeur voor alles van het eigen land.
Ontreddering
Chaos.
Publieksschrijvers
Schrijvers van bestsellers (Gericht op de middengroep en vrouwen).
Eliteschrijvers
Schrijver die zich afzet tegen een publieksschrijver, maar toch veel lezers heeft.
Neoromantiek
Kunststroming met als kenmerk dat de werkelijkheid als onbevredigend wordt ervaren. De hoofdpersonen worden gedreven door een bijna niet te vervullen verlangen.
Vitalistisch
Een verheerlijking van het leven.
Pessimistisch
Somber, negatief.
Geconcentreerde vorm
Leestekens ontbreken en de nadruk wordt op de kernwoorden gelegd.
Autonoom
Gedicht als op zichzelf staand taalbouwsel; geen weergave van een individueel gevoel of de werkelijkheid.
Psychologische roman
Roman waarin de drijfveren van de personages centraal staan. Een psychologische roman gaat uitvoerig over gedrag, gevoelens en verlangens van de verhaalfiguren.
Forum
Literair tijdschrift, opgericht in 1932, dat stond voor de persoonlijkheid van de maker (vent) en niet voor de autonomie (vorm) in een tekst.
Fascisme
Politiek systeem met autoritaire leider, zonder democratie.
Nationaal-Socialisme
De Duitse vorm van fascisme.
De samenvatting gaat verder na deze boodschap.
Verder lezen
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden