Paragraaf 2: Rivieren: natuurlijk systeem
Een stroomstelsel van een rivier bestaat uit drie delen:
- De bovenloop: waar de rivier ontspringt, meestal op de top van een berg. Door het grote hoogteverschil stroomt de rivier heel snel en is de eroderende kracht groot;
- De middenloop: het middelste deel, waar de rivier door een dal loopt. De rivier neemt hier wel stenen mee, maar stroomt niet meer zo wild als in de bovenloop. Er is erosie en sedimentatie.
- De benedenloop: waar de rivier uitloopt in de zee; de stroomsnelheid is laag; er vind sedimentatie plaats.
Het hoogteverschil tussen twee plaatsen noem je het verval. Het verhang is het hoogteverschil per kilometer. Je berekent dat door de lengte (van plaats A naar B) te delen door het verval.
Als de energie van een rivier afneemt neemt de stroomsnelheid ook af. Daardoor gaat de rivier sedimenteren en kronkelen. Dat noem je meanderen.
Het stroomgebied van een rivier is het verzamelgebied waarbinnen alle neerslag en grondwater via de zijrivieren uiteindelijk in de hoofdrivier stroomt. Dat is erg groot per rivier. De waterscheiding is de grens tussen twee of meer stroomgebieden is altijd een gebergte of een andere verhoging.
De vertragingstijd is de tijd die het water nodig heeft om van een regenbui uit de lucht in de rivier te komen. Die snelheid hangt af van de ondergrond, de bodem en de vegetatie. Een waterdruppel zakt heel goed weg in zand, maar absoluut niet goed in beton. Op een kale helling die ontstaan is door ontbossing, krijgt de neerslag niet de tijd om in de bodem te trekken, maar stroomt het direct naar de rivier toe. Als er wel bomen staan, nemen die ook nog water op en hebben de druppels dus veel meer tijd nodig.
Rivieren bestaat uit verschillende soorten water: regenwater, smeltwater of een mengeling daarvan. Het verschil in waterafvoer per jaar noemen we het regiem.
- Een gletsjerrivier bestaat uit smeltwater van de gevallen sneeuw en gletsjers.
- Een regenrivier bestaat alleen maar uit regenwater, het is dus een soort opvangbak voor de regen.
- Een gemengde rivier bestaat uit allebei de soorten water, het meeste komt uit de gletsjer maar wordt onderweg aangevuld door regen.
De totale hoeveelheid water die een rivier afvoert noem je het debiet. Het regiem en het debiet kunnen veranderen per jaar. Als het waterpeil in een korte tijd ernstig stijgt, noem je dat een piekafvoer.
Paragraaf 3: Rivieren: invloed van de mens
In de bovenloop snijden rivieren zich vooral in de diepte (verticale erosie), maar in de benedenloop worden de buitenbochten steeds groter (horizontale erosie) terwijl in de binnenbochten materiaal dat uit de boven- en middenloop is meegenomen, wordt gesedimenteerd, afgezet.
Rivieren hebben aan beiden zijkanten oeverwallen, daar wordt zand afgezet en in de lagere gebieden, de kommen, veel klei. De rivierbedding met zijn oeverwallen heet de stroomrug.
Vanaf 2000 voor Christus woonden de mensen op de hoger gelegen gebieden, vanaf de elfde eeuw begon de dijkbouw. De eerste dijken lagen over de rivier heen, later werden ze parallel aan de rivier gezet. Dat zijn de winterdijken. De dijken braken regelmatig door dus bouwde de mensen hun huizen en boerderijen hoger, op terpen of woerden.
Tussen de rivier en de winterdijk lag een gebied dat bij hoogwater kon overstromen, de uiterwaarden. Als er geen water lag kon het vee daar grazen. Om de gebieden beter te beschermen en langer te gebruiken, werden er zomerdijken aangelegd.
In de laatste honderd jaar zijn er veel ingrijpen gebeurd om de dijken veiliger te maken.
- Om de riviers stroombed te behouden en de bevaarbaarheid te verbeteren zijn er kribben aangelegd, daar kon de rivier zo veel mogelijk in zijn stroomgeul blijven. Ook blijft de geul diep genoeg voor schepen.
- Op verschillende plekken werden de uiterwaarden bebouwd en de zomerdijken moesten hierdoor worden opgehoogd.
- Door de aanleg van dijken vind afzetting van sediment alleen nog in de uiterwaarden en rivierbedding plaats. Daardoor verhoogt de rivier zichzelf en moeten wij onze dijken weer verhogen.
- Grote stukken rivieren zijn gekanaliseerd. Er zijn sluizen aangelegd. Dat heeft als doel om de waterstand te regelen zodat de rivier bevaarbaar blijft.
- Bochten worden afgesneden, zodat het water sneller stroomt.
- Langs de grote rivieren is de verstedelijking toegenomen. Neerslag doet er veel langer over om in de rivier te komen dus worden er riolen aangelegd. Daardoor is de vertragingstijd bijna 0. Dat proces heet verstening. Er is dus ook vaker sprake van een piekafvoer
Paragraaf 4: Rivieren: gevolgen van klimaatverandering
Het IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change, van de VN) komt tot de conclusie dat het klimaat verandert en de zeespiegel zal stijgen. Hier zijn ook mensen op tegen, ze wijzen op fouten in berekeningen. Daarom heeft de Nederlandse regering alles na laten rekenen en is men ervan overtuigd dat wereldwijd de temperatuur stijgt; het neerslagregiem (schommelingen in de neerslag gedurende het jaar) verandert waardoor bepaalde gebieden droger en andere natter worden. Wat voor gevolgen heeft dat voor Nederland en onze rivieren?
Dus ook in Nederland is er sprake van een onregelmatiger neerslagregiem. Heftige, plotselinge regenbuien zorgen voor piekafvoeren en dus voor overstromingen.
Daarnaast worden de winters warmer en natter; het KNMI voorspelt een grote toename in neerslag. Schaatsen wordt zeldzaam en er komen ook periodes waar het extreem warm en droog wordt. Het drinkwater kan in gevaar komen en rivieren komen zo laag te staan dat schepen niet meer kunnen varen.
Door de temperatuurstijging smelten ook gletsjers; er verdampt meer water. Het gaat dus ook meer regenen en er zal meer sneeuw vallen, die vlak daarna alweer smelt.
Het proces van afsmelten wordt door het absorberen van warmte door gletsjers (door de witte kleur) alleen maar versterkt.
Elke graad temperatuurstijging zorgt voor meer neerslag; dat leidt tot een hoger debiet in de rivieren.
Het lozen van water wordt ook moeilijker; bij een hoge zeespiegel zal het water verder het land in worden geduwd en er ontstaan hoge waterstanden in rivieren en verzilting doordat het zoute water de zoete rivieren binnendringt.
De samenvatting gaat verder na deze boodschap.
Verder lezen
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden