Samenvatting maatschappijleer hoofdstuk 5.1-5.3 Verzorgingsstaat
5.1 Wat is een verzorgingsstaat?
Verzorgingsstaat = de overheid bemoeit zich actief met de welvaart (voldoende inkomen) en het welzijn van haar inwoners.
Solidariteit = de bereidheid in een groep of samenleving om risico’s met elkaar te delen. Dit is de kern van onze verzorgingsstaat (bijv. wij betalen ook voor uitkeringen voor andere mensen)
De verzorgingsstaat steunt op 3 belangrijke pijlers:
- Goed onderwijs = een goede opleiding kan je talenten ontplooien, en vergroot je je kans op arbeidsmarkt. Ook om te concurreren zijn er hoogopgeleide nodig, en omdat ze meer belasting en premies kunnen betalen.
- Goede gezondheidszorg = zorgverzekeraar betaalt huisarts of zorgverzekeraar
- Sociale zekerheid = we betalen sociale premies, voor het geval van ziekte, werkeloos. Ook betalen we belasting voor de AOW en kinderbijslag. Dit alles is het
Socialezekerheidsstelsel = dat mensen verzekert van een inkomen bij werkloosheid, ziekte, ouderdom of arbeidsongeschiktheid.
De belangrijkste sociale grondrechten zijn:
- Voldoende werkgelegenheid
- Bestaanszekerheid en welvaart
- Een goed leefmilieu
- Volksgezondheid en voldoende woongelegenheid
- Goed onderwijs
Ook zijn er plichten, zoals de sollicitatieplicht. In ruil voor hulp van de overheid moeten wij ons best doen om een baan te vinden, anders heb je geen recht po een uitkering.
Een andere plicht is het betalen van premies voor verzekeringen als de AOW en WW.
In een verzorgingsstaat spelen 3 partijen een grote rol:
- Burgers = je bent zelf verantwoordelijk voor het hebben van werk, een huis en een school voor je kinderen. De overheid moet ervoor zorgen dat het er is. De rol van de burgers is ook dat zij een deel van de kosten voor de verzorgingsstaat betalen in vorm van belasting en premies
- Overheid = de overheid:
- is verantwoordelijk voor collectieve voorzieningen zoals onderwijs, gezondheidszorg en huisvesting.
- garandeert een inkomen aan mensen die daar zelf niet in kunnen voorzien, zoals zieken, werklozen etc.
- stimuleert werkgelegenheid voor bijv. bepaalde groepen mensen als allochtonen etc.
- zet zich in voor goede arbeidsomstandigheden, bijv. door de Arbowet
- helpt om goede arbeidsvoorwaarden te scheppen
- bevordert het welzijn van mensen, bijv. subsidiëren van sportverenigingen en biebs.
- Werknemers- en werkgeversorganisaties = de grootste kosten van de verzorgingsstaat wordt betaald door de werknemers en werkgevers. Daarom hebben ze zich georganiseerd.
- Vakbonden = organisaties die de collectieve en individuele belangen van werknemers behartigen. Als vakbonden samenwerken heet het een vakcentrale.
- Werkgevers hebben zich georganiseerd in werkgeversorganisaties zoals het VNO-NWC.
Werkgeversorganisaties en vakcentrales noemen we samen sociale partners. Zij maken afspraken die voor werknemers als werkgevers gelden. Ook stellen ze een collectieve arbeidsovereenkomst (cao) op.
Voorbeelden van andere landen:
- De Sovjet-Unie was lange tijd een communistische planeconomie waarin de productiemiddelen in handen waren van de overheid, iedereen evenveel loon. Gelijkheid was heel belangrijk maar mensen werden vaak gedwongen bepaald werk te doen.
- In Amerika staat het model met vrijemarktmechanisme. Hierin staat de waarde vrijheid centraal en de overheid bemoeit zich nauwelijks met de economie. Belastingen laag, maar iedereen moet zichzelf goed verzekeren
- In de meeste Scandinavische landen kennen ze hoge belastingen en uitgebreide voorzieningen. Dit sociaaldemocratische model kent uitgebreide verlofregelingen voor ouders met kleine kinderen.
Nederland koos een tussenweg.
5.2 Ontstaan verzorgingsstaat
In de 19e eeuw was er sprake van een nachtwakersstaat = een staat waarin de overheid zich vooral beperkt tot het handhaven van de rechtsorde.
Vanuit verschillende overwegingen ontstond de opvatting dat de staat moest ingrijpen in de vrije markt.
- Christenen wilden de zwakkeren een betere bescherming bieden
- Sociaaldemocraten streefden naar een sterkere rechtspositie van de arbeiders
- De liberalen waren voorstander van een vermindering van de criminaliteit, die een onvermijdelijk gevolg was van de grote armoede
In de tweede helft van de 19e eeuw besloot de overheid de vrijemarkteconomie te beperken door een aantal sociale wetten aan te nemen.
In de eerste helft van de 20e eeuw werden de taken van de overheid geleidelijk verder uitgebreid. Er ontstond behoefte aan verzekeringen om inkomensverlies bij invaliditeit, ziekte en werkloosheid te compenseren. Deze verzekeringen waren vrijwillig.
In deze tijd heerste het rooms/rode kabinet. De socialistische PvdA wilde inkomstenzekerheid. De katholieke KVP wilde samenwerking tussen werkgever en werknemer.
Allebei kregen ze een beetje hun zin:
- Stichting van de arbeid: samenwerking (dus christendemocratische visie)
- AOW: ouderen hoefden vanaf hun 65e niet meer te werken en waren niet meer afhankelijk van kinderen en de kerk
Verschillende politieke visies op de verzorginsstaat:
- Liberale visie: zijn voor vrijemarkteconomie en willen de collectieve uitgaven voor de gezondheidszorg en socialezekerheidsstelsel zo laag mogelijk houden. Ze vinden eigen verantwoordelijkheid belangrijk, maar vinden wel dat er niet op onderwijs bezuinigt moet worden.
- Sociaaldemocratische visie: zij willen een sturende rol van de overheid en een gemengde economie waarin er samen wordt gezorgd voor werkgelegenheid. Ze willen een goed stelsel van zorg en uitkeringen om sociale ongelijkheid te verminderen. Er moet flink worden geïnvesteerd in het onderwijs.
- Christendemocratische visie: zij willen een aanvullende rol van de overheid, maar dit kan alleen met een sterk maatschappelijk middenveld. Ook vinden ze voor de zorg dat er mantelzorg moet worden verleend: hulp vanuit de directe omgeving door
5.3 Verzorgingsstaat, de praktijk
Twee belangrijke doelen van de overheid op het gebied van onderwijs zijn:
1. Iedereen de kans geven zijn of haar talenten te ontwikkelen. Het vergroot kansen en positie van vrouwen en allochtonen is beter.
De samenvatting gaat verder na deze boodschap.
Verder lezen
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden