Congruentiefout
Tussen het onderwerp en de persoonsvorm van een zin bestaat congruentie. Soms kan er twijfel over bestaan of jee en enkelvoudige of meervoudige persoonsvorm moet gebruiken, maar de regel is simpel: bij een enkelvoudig onderwerp hoort een enkelvoudige persoonsvorm en bij een meervoudig onderwerp hoort een meervoudige persoonsvorm.
VB congruentiefout: De lading boomstammen werden naar de werkplaats getransporteerd.
Moet zijn: ... werd ...
Want: 'De lading' is enkelvoud.
VB congruentiefout: De Vikingen was een oorlogszuchtig volkje. -> waren (de Vikingen is meervoud
[108] Gebruik van de lijdende vorm
De meeste zinnen staan in de bedrijvende vorm. Dat wil zeggen dat in deze zinnen het onderwerp de handeling verricht die in het gezegde wordt genoemd. Bij zinnen in de lijdende vorm ondergaat het onderwerp de handeling die in het gezegde wordt genoemd. Zinnen in de lijdende vorm zijn minder direct dan zinnen in de bedrijvende vorm, daarom heeft de bedrijvende vorm meestal de voorkeur.
Voorbeeld
Door Bas wordt wekelijks de auto van de buurman gewassen. Hij wordt er voor betaald. -> Bas wast wekelijks de auto van de buurman. Die betaalt hem er goed voor.
[110] Tangconstructie
Een zin wordt onoverzichtelijk, wanneer tussen woorden die bij elkaar horen, te veel andere woorden of bijzinnen zijn gezet. Een dergelijke zinsconstructie noemen we ook wel tangconstructie.
[111] Verkeerd aansluitende beknopte bijzin
Beknopte bijzinnen verschillen van volledige bijzinnen, doordat ze geen onderwerp bevatten. Je kunt beknopte bijzinnen ook herkennen aan het feit dat er geen pv in voorkomt, maar een constructie met te + infinitief of met een voltooid- of onvoltooid deelwoord.
Voorbeelden
Luid zingend liep ze naar de les.
Zonder te aarzelen liep hij op de hond af.
In de hoofdzin staat het onderwerp waar de beknopte bijzin betrekking op heeft. Dit onderwerp is het ‘verborgen onderwerp’ van de bijzin. In zin 1 is dat ‘ze’ en in zin 2 ‘hij’. Als het verborgen onderwerp niet hetzelfde is als het ond in de hoofdzin, is er sprake van een verkeerd aansluitende beknopte bijzin.
Je kunt dit soort zinnen op twee manieren verbeteren:
Maak van de beknopte bijzin een gewone bijzin (dus met ond en pv.)
Verander de hoofdzin zodanig dat het verborgen ond uit de beknopte bijzin hetzelfde is als in de hoofdzin.
Voorbeeld
Na uren in de file gestaan te hebben, vertrok de boot voor de overtocht eerder dan gepland.
Het ond van de hoofdzin is ‘boot’. Dit is het verborgen ond in de bijzin, dus de zin is fout. Verbeteringen;
Nadat we uren in de file hadden gestaan, vertrok de boot voor de overtocht eerder dan gepland.
Na uren in de file gestaan te hebben, zagen we de boot voor de overtocht eerder vertrekken dan gepland.
[112] Losstaand zinsgedeelte
Soms wordt een deel van een samengestelde zin ten onrechte behandeld als een aparte zin, die met een hoofdletter begint en met een punt eindigt. De bijzin komt dan los te staan van de hoofdzin. Vermijd het gebruik van zulke losstaande zinsgedeelten.
Voorbeeld
De gemeente heeft het parkeerbeleid behoorlijk aangescherpt. Waardoor alle autobezitters in de binnenstad 80,- moeten betalen voor een parkeervergunning.
-> De gemeente heeft het parkeerbeleid behoorlijk aangescherpt, waardoor alle autobezitters in de binnenstad 80,- moeten betalen voor een parkeervergunning.
[113] Foutieve samentrekking
Bij een samentrekking laat je een eerder genoemd woord of een eerder genoemde woordgroep weg. Door samentrekking voorkom je overbodige herhalingen in zinnen. Een juiste samentrekking kan alleen voorkomen bij een nevenschikking.
Voorbeelden
Ze ging naar de stad en kocht twee paar nieuwe schoenen.
Inne ging naar de stad om schoenen te kopen en Ella ook.
In drie gevallen mag je NIET samentrekken:
bij verschil in grammaticale functie;
bij verschil in getal (bij pv en ond);
bij verschil in betekenis
Voorbeelden
De saxofoniste stond op het podium en werd een bos bloemen overhandigd.
De saxofoniste stond op het podium en haar werd een bos bloemen overhandigd. (Eerste gedeelte ond, tweede gedeelte mw)
Hier wordt vaak ingebroken en diverse auto’s vernield.
Hier wordt vaak ingebroken en er worden diverse auto’s vernield. (Eerste wordt enkelvoud, tweede mv)
Doutzen hield vissen in een kom, maar vooral van haar konijn.
Doutzen hield vissen in een kom, maar hield vooral van haar konijn. (Vissen houden - houden van)
[114] Foutieve inversie
Er is sprake van foutieve inversie wanneer in een zin het ond achter de pv staat. Dat doet zich bijvoorbeeld voor in een zin die met een bepaling begint. Wanneer de zin wordt vervolgt met en of maar houd je soms onterecht deze volgorde aan.
Voorbeeld
Mijn wiskunde heb ik al gemaakt en begin ik nu aan maatschappijleer -> … en ik begin…
[116] Dat/als constructie
Een bijwoordelijke bijzin van voorwaarde noemt de voorwaarde waaraan datgene wat in de hoofdzin staat, moet voldoen. De bijzin van voorwaarde die met het voegwoord als begint, kun je vaak beter achteraan zetten. Dit gaat zeker op als de bijzin lang is. Je doet dus eerde de hoofdmededeling en zet daar de (bijzin van) voorwaarde achter.
Voorbeeld
Ik denk dat als je wilt slagen in het leven, je eerst een diploma moet halen. -> Ik denk dat je eerst een diploma moet behalen, als je wilt slagen in het leven.
[117] Verwijsfouten
in de taal onderscheiden we noemende en verwijzende woorden. Zo bevat de zin ‘Hij heeft het bestudeerd’ twee woorden die verwijzen naar personen of zaken die al eerder zijn genoemd, bijvoorbeeld ‘de student’ en ‘het artikel over windenergie’. In zakelijke teksten mag je pas verwijzende woorden gebruiken wanneer de daar noemende woorden aan vooraf zijn gegaan. De regels voor het gebruik van verwijswoorden zijn lastig en er worden dan ook veel fouten mee gemaakt. Er zijn regels voor onzijdige woorden (het-woorden), mannelijke en vrouwelijke woorden (de-woorden), woorden in het meervoud, betrekkelijke voornaamwoorden en woorden die naar personen of zaken verwijzen met een voorzetsel erbij.
Onzijdige woorden: het-woorden
Je verwijst naar het-woorden met het persoonlijk voornaamwoord het, de aanwijzende voornaamwoorden dit en dat en het bezittelijk voornaamwoord zijn. Let op: in plaats van dat wordt soms ten onrechte die gebruikt.
Let op: een veelgemaakte fout is het gebruik van haar in plaats van zijn en die in plaats van dat.
Paul heeft het huis geschilderd. Het (Dit/Dat) is nu groen.
Hij gaat het volgend jaar waarschijnlijk weer schilderen.
*In de aangereden auto zat ook het zoontje. Die was erg geschrokken.
*Het muziekkorps heeft haar repertoire vernieuwd.
*Het aannemingsbedrijf laat haar medewerkers computercursussen volgen.
2
Namen van landen en steden zijn bijna altijd het-woorden. Veel taalgebruikers weten dit niet en verwijzen daardoor verkeerd.
Frankrijk heeft toegezegd zijn tarieven te zullen aanpassen aan die van de andere EU-landen. Het zal daar binnenkort toe overgaan.
Het eeuwenoude Delft met zijn karakteristieke binnenstad trekt veel buitenlandse toeristen. Het heeft prachtige grachten en bezienswaardige kerken.
3
Alle verklein woorden zijn het-woorden.
Het zakdoekje (maar: de zakdoek) is vuil. Het moet worden gewassen. Doe het maar in de wasmand.
Mannelijke en vrouwelijke woorden: de-woorden (enkelvoud)
1
Bij mannelijke de-woorden gebruik je de persoonlijke voornaamwoorden hij en hem, de aanwijzende voornaamwoorden deze en die, en het bezittelijk voornaamwoord zijn.
De leraar werd erg boos op zijn leerlingen. Hij haalde dan ook behoorlijk naar ze uit.
2
Bij vrouwelijke de-woorden die een vrouwelijke persoon noemen, gebruik je de persoonlijke voornaamwoorden ze/zij, de aanwijzende voornaamwoorden deze en die en het bezittelijk voornaamwoord haar.
De koningin pakte haar blaadje, waarna ze de troonrede voorlas.
3
Bij veel abstracte de-woorden gebruik je het persoonlijk voornaamwoord ze en het bezittelijk voornaamwoord haar.
De waarde van een huis is van de belang, omdat ze de basis vormt voor diverse soorten belasting.
De Amerikaanse marine heeft moeten toegeven dat ze in een gebied aanwezig was met twee van haar onderzeeërs.
4
Woorden als minister en verpleegkundige noem je gemeenslachtige de-woorden. Je gebruikt ze zowel voor mannelijke als voor vrouwelijke personen. De keuze van het verwijzende woord hangt hier samen met het feit of naar een mannelijk dan wel vrouwelijk persoon wordt verwezen.
De minister reageerde laconiek op de vraag of hij/ze (zij) zijn/haar begroting niet te ver had overschreden.
Meervoudige woorden: de-woorden
Bij zaken gebruik je altijd ze.
Hij had de computers al aangezet, zodat ze direct gebruikt konden worden.
2
Bij personen gebruik je zij of ze als het om een onderwerp gaat en hen of ze als het een lijdend voorwerp betreft.
De gasten liepen het restaurant binnen. De serveerster zag hen/ze en bracht hen/ze naar een tafeltje. Daar vroegen zij/ze om de menukaart.
3
Het persoonlijk voornaamwoord hun mag je alleen gebruiken bij een meewerkend voorwerp. Deze woorden ze of aan hen zijn ook goed.
De fans wachtten op de zanger van de band. Hij deelde hun (ze/aan hen) handtekeningen uit.
4
Hun kan nooit onderwerp zijn!
*Hun zijn daar allemaal geweest!
-> Zij zijn daar allemaal geweest!
Betrekkelijke voornaamwoorden dat en wat
1
Als de persoon of zaak waarnaar je verwijst een het-woord is, gebruik je dat; als het een hele zin is, het woordje wat.
Het koffiezetapparaat dat ik al jaren heb.
Zonnen in de felle zon is heerlijk maar ongezond, wat heel jammer is!
2
Ook na een overtreffende trap gebruik je het woordje wat.
Jou ontmoeten is het beste wat me ooit is overkomen!
3
Na een onbepaald voornaamwoord gebruik je het woordje wat.
Het enige wat ik wil zien is…..
Alles wat de docent zegt is waar.
Enkelvoudige woorden en verzamelnamen
1
Bij deze woorden hoort een enkelvoudig verwijzend woord (en een enkelvoudige persoonsvorm).
De warme bakker is gewoonlijk een emotioneel iemand met liefde voor het vak. Daardoor neemt hij (niet: nemen ze) zakelijk gezien geregeld verkeerde beslissingen en heeft hij (niet: hebben ze) zo zijn (niet: hun) financiële problemen.
Door goede voorlichting te geven wil de organisatie het publiek leren hoe het (niet: ze) zich in het natuurgebied moet (niet: moeten) gedragen.
2
Wanneer je vindt dat het enkelvoud nogal onnatuurlijk aandoet, kun je dikwijls kiezen voor een meervoudig antwoord.
De parkeerpolitie heeft tijdens de koopzondag streng gecontroleerd op foutparkeren, want ze schreef 175 parkeerbonnen uit.
De parkeerwachters hebben op de koopzondag streng gecontroleerd op foutparkeren, want ze schreven 175 parkeerbonnen uit.
Naar personen en zaken verwijzen: aan wie, voor wie, waaraan, waarvoor, enzovoort.
1
Om naar personen te verwijzen, gebruik je aan wie, voor wie, enzovoort.
De jongen met wie ik fiets, is getroffen door een griep
De trainer van wie ik les krijg, is geblesseerd.
2
Om naar zaken te verwijzen, gebruik je de voornaamwoordelijke bijwoorden waaraan, waarvoor, enzovoort.
Het goede doel waarvoor hij collecteert, is de Dierenbescherming
Spelling
[151] Schema werkwoordspelling
Je moet eerst vaststellen wat voor (werkwoords)vorm het werkwoord heeft: persoonsvorm, een voltooid deelwoord of infinitief.
Voor alle drie de werkwoordsvormen gelden andere regels
JA
JA
JA
NEE
NEE
Voltooid deelwoord?
Infinitief?
Persoonsvorm?
JA
Verleden tijd?
NEE
Regel infinitief
Je schrijft het werkwoord zoals het in het woordenboek staat.
Tegenwoordige tijd?
JA
Regels voltooid deelwoord
Als je in de verleden tijd –te(n) schrijft of hoort, is de laatste letter een –t
Als je in de verleden tijd –de(n) schrijft of hoort, is de laatste letter een –d
Voorbeelden:
Zij stuntte. Zij heeft gestunt.
Hij wiste. Hij heeft gewist.
Zij vertelde. Zij heeft verteld.
Zij kruidde. Zij heeft gekruid.
Hij beloofde. Hij heeft beloofd.
Zij verbaasde. Zij heeft verbaasd.
Regels pv tegenwoordige tijd
Enkelvoud:
Ik-vorm bij ik
Bij jij/je achter de pv
Bij gebiedende wijs
Ik-vorm+t bij jij (je), u, hij, zij (ze), het
Meervoud:
Het hele werkwoord
Voorbeelden:
Ik vertel / vertel jij? / vertel!
Jij vertelt / hij vertelt / vertelt zij?
Jullie vertellen
Regels pv verleden tijd
Als je niet kunt horen hoe je de verleden tijd schrijft, pas je de regel van ’t ex kofschip toe:
Stam eindigt op
t,x,k,s,ch,p: ik-vorm + te(n)
Stam eindigt niet op
t,x,k,s,ch,p: ik-vorm + de(n)
[152] Werkwoorden met lastige spelling
Met de werkwoorden die over komen vanuit het Engels, hanteer je gewoon dezelfde regels als in het Nederlands. Voorbeeld:
Werkwoord
Persoonsvorm tegenwoordige tijd
Persoonsvorm verleden tijd
Voltooid deelwoord
Gebiedende wijs
faxen
ik
fax
faxte
gefaxt
fax
jij
faxt
faxte
hij/zij
faxt
faxte
[153] Spelling van samenstellingen
De basisregels
1
Schrijf alle samenstellingen zo veel mogelijk aan elkaar. Alleen als het woord moeilijk te lezen is, zet je een streepje.
gekkekoeienziekte, alineaovergang,
lila-achtig
a
Samengestelde zelfstandige naamwoorden schrijf je zo veel mogelijk aaneen, omdat ze een betekeniseenheid vormen.
Dit geldt ook voor drieledige samenstellingen
asielzoekerscentrum, milieueffectrapportage, sciencefiction, operatieassistent, longfunctieonderzoek, antiblokkeersysteem, minimuminkomen, terbeschikkingstelling, totstandkoming
hogesnelheidstrein, derdewereldland, witteboordencriminaliteit
b
Veel samengestelde bijvoeglijke naamwoorden schrijf je aaneen.
alcoholvrij, koolzuurhoudend, veelbesproken, energiezuinig, radioactief
c
Veel samengestelde werkwoorden schrijf je aaneen.
gebruikmaken, achteromkijken, koffiezetten, televisiekijken, aaneenschakelen, vioolspelen
d
Voornaamwoordelijke bijwoorden (woorden met er, daar, hier en waar) schrijf je aaneen.
erin, daarvoor, hiervoor, waartegenover
e
Getallen tot duizend (in letters) schrijf je aaneen. Na het woord duizend volgt een spatie. De woorden miljoen, miljard enz. schrijf je los
tweeëntwintig, tweehonderd, tweehonderdzesendertig, zesduizend vierhonderdzeventien, drie miljoen
2
Schrijf op wat je hoort.
hogesnelheidstrein, huiswerkbegeleiding
Samenstellingen met een tussen -n
3
Schrijf –en- wanneer her eerste deel van de samenstelling een zelfstandig naamwoord is dat een meervoud op –en heeft.
pannenkoek, paardenbloem, krantenlezer, huizenhoog
4
Schrijf alleen een –n- wanneer het eerste deel van de samenstelling een zelfstandig naamwoord is dat in het enkelvoud eindigt op een toonloze e (zoals in de) en alleen een meervoud op –n heeft. Er zijn maar weinig van zulke.
invalidenparkeerplaats
(invalide-invaliden)
beklaagdenbank
(beklaagde-beklaagden)
Samenstellingen zonder tussen –n
5
Het eerste deel van de samenstelling heeft geen meervoud
tarwebrood
6
Het eerste deel van de samenstelling heeft alleen een meervoud op –s
aspergeteler, scorekaart
7
Het eerste deel van de samenstelling heeft een meervoud op –s en op –n
groentesoep, keuzemogelijkheid, gedachtewisseling
8
Het eerste deel van de samenstelling is geen zelfstandignaamwoord, maar een werkwoordsvorm of een versterkend woord
huilebalk, beresterk
9
Het woord is niet goed meer herkenbaar als samenstelling óf het is van oorsprong geen samenstelling
ruggespraak, papegaai, bolleboos
10
Het eerste deel van de samenstelling noemt een persoon of zaak waar er maar één van is,. Het betreft een gering aantal samenstellingen
koniginnedag, maneschijn, zonnebrand
Samenstellingen met tussen –s
11
Je schrijft een –s- wanneer je hem hoort. Als het tweede deel van de samenstelling begint met een sisklank (l, ch, s, sch, z of j), kun je deze tussen –s niet horen. Vervang het tweede deel van de samenstelling dan door een ander woord, zodat je de s wel kunt horen.
Personeelsfunctionaris -> personeelschef
Vissersboot -> vissersschuit
Stadsmuur -> stadscentrum
[154] Meervoud van zelfstandige naamwoorden
1
Sommige woorden zijn lastig leesbaar als je er een meervouds-s achter zet. Plaats dan een apostrof
Collega - collega’s
Party - party’s
2
Bij sommige meervoudsvormen moet je een trema zetten
Strategie - strategieën
Lelie - leliën
3
Soms bestaat er een dubbel meervoud met -(e)n of -s waaruit je kunt kiezen
Gedachte - gedachten/gedachtes
Gewoonte - gewoonten/gewoontes
4
Sommige woorden komen alleen in het enkelvoud of het meervoud voor
Hardhout, drinkwater, financiën cosmetica
5
Woorden die uit het Latijn komen, hebben soms nog de Latijnse meervoudsvorm
Laboratorium - laboratoriums/laboratoria
Historicus - historici
[155] Verkleinwoorden
1
Je verdubbelt de klinker bij -a, -é, -o en -u; -i wordt -ie-
Drama - dramaatje, coupé - coupeetje, radio - radiootje; taxi - taxietje
Bij woordafbreking wordt er niet verdubbeld
Saté-tje, demo-tje
2
Bij woorden op -y (met medeklinker ervoor) en bij afkortingen en letters schrijf je een apostrof
Baby - baby’tje, cv - cv’tje, c - c’tje
3
Sommige verkleinwoorden hebben een lastige spelling
Chocola(de)- chocolaatje
Karbonade - karbonaadje
Machine - machientje
Diner - dinertje
[156] Bijvoeglijke naamwoorden
Een bijvoeglijk naamwoord staat meestal direct voor een zelfstandig naamwoord en noemt daar een eigenschap van. Het kan echter ook op een andere plaats staan.
Voorbeeld
De verbaasde timmerman legde zijn hamer neer.
De timmerman was verbaasd.
Verbaasd keek de timmerman naar het raam.
1
Bijvoeglijke naamwoorden die zijn afgeleid van een voltooid deelwoord, schrijf je meestal met één medeklinker
het geslachte schaap, de vergrote foto’s, aangebrande aardappels
Soms moet de medeklinker verdubbeld worden (vanwege een andere spellingsregel)
de geknotte wilt, de geredde skiër
Sommige woorden zijn afgeleid van een voltooid deelwoord dat op -en eindigt. Die -en blijft staan als je het voltooid deelwoord bijvoeglijk gebruikt.
gezouten filet, gemalen koffie
2
Stoffelijke bijvoeglijke naamwoorden schrijf je meestal met -(e)n
een kartonnen verpakking, een zijden das
Veel moderne woorden hebben geen uitgang
polyester bekers, een aluminium kozijn
Soms worden bijvoeglijke naamwoord en zelfstandig naamwoord (ook) aaneengeschreven
Een betonnen vloer / betonvloer
3
Na het woord te schrijf je het hele werkwoord
de te verwachten drukte, te verloten prijzen
4
Bijvoeglijke naamwoorden met het achtervoegsel -loos worden vaak verkeerd gespeld. Het zijn geen samenstellingen, dus je schrijft geen tussen-n.
belangeloos, gedachteloos, grenzeloos, ideeëloos, kosteloos, zedeloos
[158] Hoofdletters
Begin van de zin
Eigennaam
Namen van bedrijven, instellingen, verenigingen, sporthallen etc.
Merknamen
Namen van God en heilige personen en zaken
Feest- en gedenkdagen
Aardrijkskundige namen en afgeleiden daarvan
Namen van boeken, films, programma’s
[159] Kleine letters
Woorden die zijn afgeleid van namen van feestdagen -> tweede kerstdag, kerstfeest, kerstvakantie
Namen voor geloven en hun aanhangers, politieke partijen-> het christendom, een hervormde
Duits - wiskunde
Het Westen - westerse regeringen
[160] Overzicht apostrof
1
Bij het meervoud van woorden op een a,i,o,u en y voorkomt de ‘ verkeerd lezen
Cavia’s, ski’s, paraplu’s
Dit geldt ook bij afkortingen en letters.
Gsm’s, twee k’s
Ontstaan er geen leesproblemen, dan schrijf je de meervouds-s aan het woord vast.
Douches, dominees, reparaties, shapoos
2
Bij verkleinen van woorden op -y (met medeklinker ervoor) schrijf je een apostrof
Lolly’tje, baby’tje
Bij verkleinwoorden na een afkorting
Sms’je, dvd’tje
3
Voor een achtervoegsel staat een apostrof
CDA’er, mbo’er
Bij samenstellingen zet je geen apostrof, maar een liggend streepje
CDA-fractie, mbo-docente
4
Bij bezitsrelaties staat een apostrof, wanneer het woord eindigt op een a,i,o,u en y (met medeklinker ervoor)
Anja’s, Toni’s
Wanneer verkeerd lezen uitgesloten is, staat de s aan het woord vast.
Bens, Sofies
Zet bij een sisklank alleen een apostrof
Loes’ eigenwijsheid.
5
Wanneer letters zijn weggelaten, gebruik je een apostrof
’s winters, jus d’orange
[161] Overzicht trema
1
Het trema geeft aan waar de nieuwe lettergreep begint.
Beëindigen, reünie, financiële
2
Bij sommige meervoudsvormen schrijf je een trema
Fantasieën, zeeën
3
Bij -iee- en -ii- is een trema overbodig
Financieel, dieet, lawaaiig
4
Samengestelde telwoorden en afgeleide woorden krijgen geen liggend streepje maar een trema
Tweeëntachtig, tweeënhalf
5
Let op de spelling van de volgende woorden zonder trema
Elektricien, opticien, petroleum, fonduen
[162] Overzicht liggend streepje
1
Bij twee gelijke klinkers
Massa-artikel, mede-erfgenaam
2
Ook bij andere letters
Reclame-industrie, ski-jack
Overbodig bij
Massaontslag, functieaanduiding
3
Gelijkwaardige delen
Minister-president, woon-werkverkeer
Gehuwde mensen
mevrouw Mirjam Rademaker-van Dorp
4
Samenstellingen met letters, afkortingen, cijfers, ST.
A-merk, Sint-Nicolaas, breedbeeld-tv
5
Samengestelde aardrijkskundige namen
Breda-Noord, Amsterdam-Centrum
6
Samenstellingen met persoonsnaam achteraan
De regering-Kok, de zaak-Verstappen
7
Samenstellingen met adjunct, aspirant, assistent, chef, co, collega, ex, interim, kandidaat, leerling, meester, niet, non, oud, vice etc
Aspirant-koper, assistent-trainer
Samenstellingen met anti krijgen alleen een streepje wanneer het tweede deel met een hoofdletter begint of met een i
Anti-Duits, anti-intellectueel
8
Sommige woorden hebben twee of drie
Kop-en-schotel, laag-bij-de-gronds
9
Let goed op
Ik-tijdperk, vitamine C-tekort, drive-inwoning, hightechbedrijf
[163] Weglatingsstreepje
Een deel van het woord is weggelaten. Het streepje zit ‘vast’ aan het andere deel
Zomer- en winterseizoen
Bloeddrukverhogend of -verlagend
Je plaatst geen weglatingsstreepje als een heel woord is weggelaten
Hoge en lage cijfers = hoge cijfers en lage cijfers
[164] Overzicht aaneenschrijven
1
Samengestelde zelfstandige naamwoorden schrijf je zoveel mogelijk aaneen, omdat ze een betekeniseenheid vormen.
Asielzoekerscentrum, longfunctieonderzoek, minimuminkomen
Dit geldt ook voor driedelige samenstellingen
Hogesnelheidstrein, derdewereldland
2
Veel samengestelde bijvoeglijke naamwoorden schrijf je aaneen. Er is geen waterdichte regel te geven
Alcoholvrij, koolzuurhoudend, veelbesproken, energiezuinig, radioactief
3
Veel samengestelde werkwoorden schrijf je aaneen
Gebruikmaken, achteromkijken, koffiezetten, gevangennemen
4
Voornaamwoordelijke bijwoorden (woorden met er, daar, hier en waar) schrijf je aaneen.
Erin, daarvoor, hierdoor, waartegenover
5
Getallen tot duizend (in letters) schrijf je aaneen. Na het woord duizend volgt een spatie. De woorden miljoen, miljard enz. schrijf je los
Tweeëntwintig, tweehonderd, tweehonderdzesendertig, zesduizend vierhonderdzeventien, drie miljoen
6
Enkele woorden hebben aan elkaar een andere betekenis dan wanneer ze los geschreven zijn.
Teveel/te veel
Tenminste/ ten minste
Tenslotte/ten slotte
Tekort/te kort
[165] Bijvoeglijk en zelfstandig gebruik van woorden als alle(n), beide(n), deze(n), sommige(n) en vele(n)
1
Wanneer het woord zelfstandig is gebruikt én betrekking heeft op personen, komt er een n achter.
De makelaars verwachten allen een daling.
De vrouwen keken naar elkaar. Beiden lachten.
De dieren liepen op elkaar af. Beide gromden.
Als je het eerder genoemde zelfstandige naamwoord erachter kunt zetten, zet je géén n.
De meeste kinderen kijken geregeld naar het Jeugdjournaal; slechts enkele (kinderen) weten niet dat er zo’n journaal is.
2
Je schrijft geen n als het woord bijvoeglijk is gebruikt, dat wil zeggen als het voor een zelfstandig naamwoord staat.
Alle medewerkers waren aanwezig.
Beide gemeenten willen uitbreiden.
[166] Getallen en cijfers
[166] Getallen en cijfers
Voor de spelling van getallen en cijfers bestaan geen harde regels, maar wel richtlijnen. Kleine en ronde getallen (tot twintig) schrijf je meestal voluit. Verder schrijf je tientallen, honderdtallen en duizendtallen ook voluit. Hetzelfde geldt voor de woorden miljoen en miljard. Ander getallen schrijf je bij voorkeur in cijfers.
Voorbeelden
zeven, negen, dertig, vijftig, zevenhonderd, elfduizend
acht miljoen, honderachtentwintig miljoen, 7,2 miljard
zevende, twintigste, elfduizendste, 86ste
Rangtelwoorden schrijf je allemaal aan elkaar. Een combinatie van letters en cijfers kan ook.
Voorbeelden
honderdvierentwintigste, zevenmiljoenste
124ste, 85.988ste
[167] Afkortingen
(lees blz. 331 een keertje door)
1
Veel afkortingen schrijf je met kleine letters en punten.
enz., mevr., m.b.t., jl., a.s., z.g.a.n.
2
Afkortingen van veelgebruikte zaken en begrippen uit het dagelijks leven schrijf je met een kleine letter zonder punten.
wc, or, aids, dvd, apk, havo, heao, airco, info
3
Afgekorte bedrijfsnamen en namen van instellingen schrijf je met hoofdletters en zonder punten
KLM, AMC, EU, ME, VVD
4
Afgekorte wetenschappelijke titels krijgen een kleine letter
mr. P. de Bok; prof. dr. J. P. Petersen
5
Er zijn allerlei uitzonderingen, waarvoor geen regels te geven zijn.
Akzo, PvdA, AutoRai, AOW, PS, VVD
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden