Anorexia Nervosa

Voorwoord Toen we de opdracht kregen om een praktische opdracht te doen voor het vak ANW hebben we er een tijdje over nagedacht wat we zouden doen en over welk onderwerp. Het was al snel duidelijk dat we een scriptie wilden maken, maar we wisten wel een paar verschillende leuke onderwerpen. Uiteindelijk is het onderwerp anorexia geworden. De voornaamste reden was, dat er heel veel informatie over te vinden was op internet. De meeste mensen weten wel dat de ziekte anorexia bestaat en weten ook wel wat het ziektebeeld ongeveer inhoudt, maar daar blijft het ook bij. Bij ons was dat ook het geval en daarom wilden we wat meer over deze ziekte te weten komen. Inhoudsopgave 1. Inleiding

2. Wat is anorexia? 3. Wat zijn de oorzaken van anorexia? 4. Wat zijn de gevolgen van anorexia? 5. Hoe kan anorexia behandeld worden? 6. Anorexia bij mannen
7. Zijn er nog andere eetstoornissen bekend? 8. Verhaal van een patiënt
9. Bronvermelding en instanties
10. Nawoord Inleiding Dit werkstuk gaat over de ziekte anorexia nervosa. Met dit werkstuk moet duidelijk worden hoe je anorexia kunt herkennen, wat de gevolgen van anorexia zijn en hoe het behandeld kan worden. Ook is er in het werkstuk te vinden welke eetstoornissen er nog meer zijn. Wat is anorexia? Anorexia Nervosa (vaak afgekort tot anorexia) betekent letterlijk ‘gebrek aan eetlust door nerveuze oorzaken’. De naam is eigenlijk een beetje misleidend, want de anorexia-patiënten hebben geen gebrek aan eetlust, maar ze proberen hun eetlust en hongergevoel juist te onderdrukken. Daarom kan anorexia eigenlijk beter ‘magerzucht’ of ‘lijnziekte’ genoemd worden. De patiënten zijn als het ware verslaafd aan lijnen en gaan er, ondanks dat ze vaak sterk vermagerd zijn, mee door. Alles dat met eten, gewicht en lichaamsomvang te maken heeft is een obsessie voor anorexia-patiënten. Ze bepalen voor zichzelf hoeveel calorieën ze maximaal mogen. Vetten en suikers worden sowieso niet gegeten. Iedere afwijking van hun vaste eetpatroon leidt tot enorme paniek en wordt dus vermeden. Veel anorexia-patiënten kunnen dit niet volhouden en hebben vaak last van eetbuien. Ze eten dan enorm veel en meestal ook vet. Na zo’n eetbui voelen ze zich heel wanhopig en willen ze het eten zo snel mogelijk weer kwijt. Dat doen ze dan door zelf-opgewekt braken of door gebruik van laxeermiddelen. Ookal zijn de meeste anorexia-patiënten (extreem) vermagerd, ze blijven zich te dik voelen. Er is dus sprake van een ernstig vertekend lichaamsbeeld. Anorexia komt voornamelijk voor bij vrouwen. Slechts 5% van alle patiënten is man. Iets meer dan 1 op de 1000 vrouwen lijdt aan anorexia. De ziekte duurt gemiddeld ongeveer 7,5 jaar. Maar er zijn zelfs gevallen bekend van vrouwen die meer dan 30 jaar anorexia hebben gehad! Wat zijn de oorzaken van anorexia? Anorexia wordt vaak veroorzaakt door lijnen. Tweederde van alle vrouwen wil graag afvallen. Daarom doet ongeveer 50% van alle vrouwen aan de lijn. Dit betekent niet dat tweederde van alle vrouwen ook werkelijk te dik is. Het merendeel heeft een gezond gewicht, maar voelt zich wel te dik. Dat veel vrouwen zich te dik voelen heeft te maken met het gewenste beeld van de vrouw. Dat plaatje wordt ons elke dag voorgehouden door de media. 30 Jaar geleden woog een fotomodel 8% minder dan de gemiddelde vrouw, tegenwoordig weegt een fotomodel 23% minder. Doordat men tegenwoordig meer geld kan besteden aan betere en luxere voeding (en daarbij vaak ook vettere voeding) wordt men steeds zwaarder, maar het ideale gewicht komt steeds lager te liggen.
Wat zijn de gevolgen van anorexia? Anorexiapatiënten ondervinden van de ziekte zowel lichamelijke als sociale gevolgen. De lichamelijke gevolgen Anorexiapatiënten vermageren heel erg door hun eetgedrag. Door ondervoeding en vermagering kunnen heel veel lichamelijke klachten ontstaan. Bij vrouwen stopt de menstruatie, want de hormonen die voor de menstruatiecyclus zorgen, nemen af tot het niveau van voor de puberteit. Het uitblijven van de menstruatie zorgt ervoor dat anorexiapatiënten tijdelijk onvruchtbaar zijn. De ademhaling en de hartslag worden tragen en daardoor daalt de bloeddruk. Bij dalend gewicht schakelt het lichaam over op besparing in de stofwisseling. Anorexiapatiënten voelen zich daardoor meestal erg moe, duizelig, lusteloos en depressief. Doordat er weinig eten te verbranden valt, daalt de lichaamstemperatuur en hebben patiënten last van blauwe handen en voeten. Door daling van de lichaamstemperatuur ontstaat er vaak een donsachtige beharing over het hele lichaam. Het gebit en de haren worden slechter. Er kan haaruitval ontstaan. De huid wordt droog, schilferig en verslapt. Bij extreme vermagering ontstaat er oedeem in de onderbenen. Oedeem is vochtophoping. Bij patiënten die heel erg vermageren wordt spierweefsel afgebroken. Het honger- en verzadigingssysteem raakt heel erg verstoord. Daardoor voelen patiënten op den duur geen hongergevoel meer. Anorexiapatiënten slapen slecht. Ze komen niet in slaap door een hongergevoel of ze zijn al vroeg weer wakker. Dat probleem lossen ze op door ’s ochtends vroeg alweer te beginnen met activiteiten als werk of studie. Door het eenzijdige dieet kunnen tekorten ontstaan aan mineralen en vitamines. Bij patiënten die laxeermiddelen gebruiken of regelmatig braken kan een ernstig tekort aan kalium optreden. Dat kan leiden tot leverbeschadigingen, nierbeschadigingen, spierkrampen, hartritmestoornissen en op den duur zelfs hartstilstanden! Alle symptomen verdwijnen zodra de patiënt weer op een normaal gewicht is en blijft. Als de ziekte jaren duurt kan wel onherstelbare schade worden aangericht. Bij vrouwen die langdurig niet menstrueren kan ook osteoporose (botafbraak) ontstaan, waardoor er sneller kans is op botosteoporose (botafbraak) ontstaan, waardoor er sneller kans is op botbreuken. De sociale gevolgen Anorexiapatiënten voelen zich vaak buitengesloten en verlaten. Vermagering en abnormaal eetgedrag roept veel bezorgdheid op bij familieleden en vrienden. Anorexiapatiënten doen er dan ook alles aan om hun eetstoornis te verbergen. Ze zijn voortdurend bezig met het geheimhouden en plannen van hun eetgedrag. Dat veroorzaakt veel stress. Stemmingswisselingen zijn daarvan het gevolg. Anorexiapatiënten gaan zich steeds meer afzonderen van de mensen om hen heen. Ze zijn uiteindelijk alleen nog maar bezig met hun lichaam: wel of niet eten en te dik of te dun zijn. Ze proberen om rekening te houden met iedereen, maar ze zijn enorm door hun ziekte geobsedeerd. Hoe kan anorexia behandeld worden? Het is heel moeilijk om van anorexia te genezen. Het is een ernstige ziekte. Hoe langer de ziekte duurt, hoe moeilijker het wordt om er helemaal van te genezen. De moeilijkste stap is hulp zoeken, want patiënten geven maar moeilijk toe dat ze een eetprobleem hebben. Het belangrijkste is dat de patiënt vertrouwen heeft in de hulpverlener. Meestal is de eerste hulpverlener de huisarts. Hij kan de patiënt doorverwijzen naar bijvoorbeeld een psycholoog of psychiater, het RIAGG, de psychiatrische afdeling van een algemeen ziekenhuis of naar een speciaal behandelcentrum voor eetstoornissen. In Nederland zijn een aantal behandelcentra in Nederland, met de mogelijkheid om ambulant, poliklinisch of klinisch behandeld te worden. Helaas hebben deze centra vaak lange wachtlijsten. Omdat anorexia steeds meer voorkomt, zal het aantal centra in de toekomst worden uitgebreid. Er zijn verschillende methoden van therapie mogelijk tegen anorexia. Individuele psychotherapie Het eetprobleem zelf wordt niet direct aangepakt, maar er wordt gekeken naar de onderliggende oorzaken. Met behulp van gesprekken wordt geprobeerd de patiënt meer te laten eten en meer zelfvertrouwen te geven.
Groepstherapie Patiënten kunnen met groepsgesprekken onder begeleiding veel van elkaar leren en hun problemen en angsten delen. Gedragstherapie Het eetprobleem wordt direct aangepakt. Goed eten en aankomen wordt beloond, maar bij slecht eten en laxeren/braken wordt de beloning niet gegeven. Deze methode wordt vaak toegepast in combinatie met cognitieve gedragstherapie. Cognitieve gedragstherapie Het verkeerde lichaamsbeeld en verkeerde gedachten over voedsel en prestaties worden aangepakt. Bepaalde ideeën over het lichaam worden afgeleerd door middel van gesprekken en beloningen. Er is geen werkzaam medicijn tegen de ziekte anorexia zelf. Wel worden er vaak kalmeringsmiddelen en antidepressiva voorgeschreven. In de behandelingcentra lopen vaak ook nazorgprojecten. Deze zijn ervoor bedoeld om ex-patiënten met elkaar in contact te laten komen, zodat ze elkaar kunnen steunen en ervaringen kunnen uitwisselen. Anorexia bij mannen Over anorexia en eetstoornissen in het algemeen bij mannen is weinig bekend. Eetstoornissen bij mannen komen tien tot twintig keer minder voor bij mannen dan bij vrouwen. De oorzaak van dit verschil is feitelijk nog onbekend. Waarschijnlijk wordt bij vrouwen een soort ideaalbeeld opgelegd en bij mannen vaak niet. De onderliggende oorzaken van anorexia bij mannen verschillen niet van die bij vrouwen. Er zijn dus geen aparte behandelingsmethoden voor mannen nodig. Mannen met anorexia worden vaak anders bekeken, want anorexia staat bekend als een typisch vrouwen-probleem. Dit zorgt ervoor dat anorexia bij mannen vaak veel later wordt ontdekt. Schaamte over het gedrag speelt ook vaak een grote rol. Zijn er nog andere eetstoornissen bekend? Boulimia nervosa Boulimia is een eetstoornis waarbij er sprake is van enorme eetbuien die worden afgewisseld met periodes van bijzonder weinig eten. Bij boulimia gaat het om de verslaving aan eten, niet om het stillen van de honger.
BED Het Binge Eating Disorder verschilt niet veel van anorexia of boulimia. De lichamelijke kenmerken kunnen verschillen, de sociale en psychische kenmerken komen overeen. BED is meer dan alleen ‘frustraties wegeten’. Bij BED is er sprake van intense afkeer van het lichaam, overgewicht en patiënten denken dag en nacht aan eten, lichaam en gewicht. NAO Kenmerken van een eetstoornis kunnen overeenkomen met die van anorexia, boulimia en BED, maar patiënten hebben soms een combinatie of afwisseling van kenmerken van deze drie eetstoornissen. Daarom wordt er dan ook wel gesproken van een NAO: Niet Anderszins Omschreven. Eigen verhaal Van internet hebben we het verhaal van een patiënt gehaald. Het is het verhaal van het 17jarige meisje Martine. Bijna 5 jaar geleden begon ik te 'knoeien' met eten. Ik was erg onzeker over mezelf. Op school gebeurde veel dat jaar. De Cito-toets, de eindmusical en ik moest een keuze maken naar welke middelbare school ik wilde. Dat vond ik heel moeilijk, want ik wilde graag naar dezelfde school als mijn vriendinnen en ik zag de middelbare school gewoon niet zo zitten. Thuis ging het ook niet zo geweldig, al heel lang niet, maar rond mijn elfde begon alles wat meer tot me door te dringen en begon ik ook op meer dingen te letten. Bij elke stemverheffing spitste ik mijn oren, omdat ik bang was voor een ruzie tussen mijn ouders. En daarnaast kwam ook nog dat ik bezig was te ontwikkelen, ik liep wat voor op mijn vriendinnen en dat maakte mij heel onzeker, dat uitdijen aan alle kanten vond ik niet zo nodig. Ik werd stiller en zat vaker alleen op mijn kamer, dan zat ik soms uren na te denken. Ik gaf mezelf de schuld van de problemen die er tussen mijn ouders speelden en ik werd minderwaardig over mezelf omdat ik er 'anders' uitzag dan mijn vriendinnen. Ik besloot in een soort van 'hongerstaking' te gaan en veranderde mijn eetpatroon drastisch. In die periode liep mijn menstruatie ook niet goed, ik had een hormoon geslikt om een maand niet ongesteld te worden, maar ik werd 5 maanden niet meer ongesteld! Daardoor kreeg ik maagklachten en dat gebruikte ik als smoes om niet te hoeven eten. Toen kreeg ik ook nog eens een slotjesbeugel, nog een smoes om niet te kunnen eten, want 'mijn tanden deden zeer', dus kreeg ik alleen vloeibaar eten, wat niet veel was. Ik viel af, in een vrij hoog tempo. Maar niemand stond er bij stil dat ik een eetstoornis aan het ontwikkelen was, ik zelf natuurlijk ook niet, ik had zelfs nog nooit van anorexia of boulimia gehoord! Na een paar maanden op een ondergewicht te hebben gezeten, ging ik uit mezelf weer wat meer eten, maar dit ging ook gepaard met vreetbuien en vervolgens braken. Hoe ik ontdekt heb dat je kan braken, weet ik niet meer, maar ik weet nog wel dat ik dolblij was dat ik een 'oplossing' had gevonden om wel te kunnen eten zonder aan te komen. Maar uiteindelijk kwam ik wel aan, en ik bleef staan op een voor mij normaal gewicht. Maar vrede kon ik er niet mee krijgen. Een jaar vol eetbuien en braken ging voorbij. Elke maand deed ik wel weer een poging om af vallen, maar meestal eindigde het weer in een eetbui. Tot een maand voor de zomervakantie. Ik had inmiddels een vriendje en ik wist al dat ik ruim over zou gaan naar de 2e. Ik had van internet een dieet gehaald en was daar diezelfde dag nog mee begonnen. Vanaf toen ging het razendsnel, ik viel weer heel snel af, dit keer meer dan het jaar daarvoor. De bezorgde blikken van mensen om me heen begonnen toe te nemen en zelf stond ik ook wel te kijken van mijn resultaten! Mijn ouders vertrouwden het niet, ik moest naar de huisarts en die verwees me door naar een psycholoog, want ik had volgens hem anorexia. Dat jaar, in de 2e, was erg zwaar voor me, ik was dag en nacht met eten bezig, slapen was moeilijk en soms was ik zelfs in mijn slaap bezig met eten, dan droomde ik dat ik in een dag tijd wel 30 kilo aankwam en dan schrok ik wakker en keek ik opgelucht naar mijn lichaam dat niet dikker was geworden. Op school ging alles maar een beetje langs me heen, het leek wel alsof ik de hele dag met mijn hoofd in de wolken was. Ik weet zelf niet hoe het voelt om high te zijn, maar men zegt wel eens dat je het daarmee kunt vergelijken en dat geloof ik ook wel, ik voelde me soms heel licht in mijn hoofd en af en toe werd ik dan draaierig, heel raar. Na 3 kwart jaar ben ik gestopt met school, maar ik zou wel over gaan. Ook de therapie werd beëindigd, ik moest worden opgenomen. De wachtlijst was niet lang, na het eerste intake gesprek duurde het nog een week en toen werd ik opgenomen. Ik vond het doodeng, ook omdat het niet een kliniek was die speciaal voor eetstoornissen bedoeld was, het was een algemene jeugdpsychiatrische afdeling. Na 7 weken ging ik met ontslag, ik was niet aangekomen, ik woog zelfs iets minder, maar geestelijk was ik er wel sterker door geworden. Ik gaf eindelijk toe dat ik ziek was. Ik ging naar de dagbehandeling, maar na 2 weken stortte ik in, het was te zwaar voor me, ik had nog te veel ondergewicht. Ik kreeg weer poliklinische gesprekken en moest om de 2 weken naar de kinderarts voor controle. Zo gingen er 4 maanden voorbij. Tot we een nieuwe psycholoog vonden die echt gespecialiseerd was in eetstoornissen. Hij had een heel andere aanpak dan dat ik gewend was. Hij was harder, realistischer en hield me een spiegel voor. Achteraf gezien, kan ik zeggen dat dat was wat ik nodig had, ik had daar mee door moeten gaan, want ik weet bijna zeker dat ik dan een heel eind gekomen was, maar helaas, ik was koppig, of misschien beter gezegd, de anorexia was sterker en daardoor koppig en dus haakte ik af. Hij zei dat als ik niet mee wilde werken, dat ie me dan niet kon behandelen, en dat gebeurde uiteindelijk ook niet. Hij verwees me door naar een andere kliniek, daar was de wachtlijst 6 maanden... In die 6 maanden gebeurde er iets waar ik nu nog steeds van sta te kijken. En ik kan nog steeds boos op mezelf worden dat ik die laatste behandeling toen niet heb doorgezet. Want ik kreeg eetbuien, geen kleintjes, maar echt hele grote eetbuien en soms lukte het me gewoon niet om die er weer uit te kotsen, waardoor ik in no-time heel veel aankwam. Ik schrok elke dag weer van de weegschaal, ik werd gek, kwam niet meer van mijn kamer af. Ik isoleerde mezelf van de buitenwereld en was als de dood dat mensen me zouden zien. Ik kwam niet meer buiten. Ik zat op mijn kamer en werd depressief. Toch werd ik nog opgenomen, om mijn eetgedrag en gewicht te stabiliseren (ik was inmiddels boven mijn normale gewicht gaan zitten). Die opname heeft een halfjaar geduurd, tijdens die opname ben ik ook weer naar school gegaan en heb ik geleerd hoe ik met mijn eetstoornis om moet gaan. De eerste maanden op school waren niet makkelijk. Allemaal vragende blikken: 'Is dat Martine? Is ze weer terug dan? Hoe kan dat? En wat is ze aangekomen?', ze zeiden het niet met die woorden en misschien dachten ze dat ook wel helemaal niet, maar ik ging er voor mezelf al vanuit dat ze dat dachten, want ik dacht het zelf ook. Ik was nog absoluut niet tevreden met mezelf, ik was van een klein botterig lichaampje, naar een volle vlezige vrouw gegaan. Geloof me, dat accepteer je niet zomaar, zeker niet als je een eetstoornis hebt. Ik had nog steeds eetbuien, maar ik kotste ze nu wel weer uit. Ik had dus weer boulimia. Contacten maken vond ik erg moeilijk, ik ging er bij voorbaat al vanuit dat mensen mij niet aardig zouden vinden 'vanwege mijn uiterlijk'. Ik zag alleen maar mooie figuurtjes om me heen, heel benauwend. Zo wilde ik ook weer zijn. Ik was nog steeds heel erg bezig met eten, calorieën tellen, enz. Ik deed steps, maar viel niet af. Ik vroeg me af hoe dat kwam, maar ik kon er geen 'echte verklaring' voor vinden. Ik dacht dat het met hormonen te maken had en dat mijn lichaam nog heel erg moest wennen aan alles. Ik denk dat dat ook zeker een oorzaak is geweest, maar toen ik het 'eetgebeuren' echt helemaal los ging laten en geen calorieën meer telden en niet meer elke dag bezig was met 'goh, wat ben ik toch lelijk en dik', toen merkte ik dat ik langzaam ging afvallen. Ik weet niet hoeveel, want ik weeg mezelf niet, maar ik denk dat het zeker wel 4 kilo is. Ik merk het aan me kleding en ik kreeg reacties van mensen. Dat gaf me een heel goed gevoel. Nog steeds val ik af, maar ik een rustig tempo. Toen ik naar school ging heb ik gezegd dat ik me zelf 2 jaar geef voor dat ik weer op mijn normale gewicht terug ben. En daar hou ik me nog steeds aan. Er is nu ruim een jaar voorbij, dus wie weet hoe het over een jaar gaat. Ik voel me goed, ik ben gelukkig! Ik ben bijna klaar met de havo (nog een jaar) en ik kijk nu al uit naar een vervolgopleiding, een eigen woning en nog veel meer. Ik zie de toekomst heel positief in. Het verleden zal altijd bij me blijven en een deel van mij zijn, maar er in blijven zitten is iets heel anders dat er mee om leren gaan en verder leven. En voor dat laatste heb ik gekozen en tot op de dag van vandaag sta ik achter die keuze. Ik ben benieuwd wat je van mijn verhaal vind en of je er misschien iets aan hebt! Ik wens iedereen die met een eetstoornis kampt heel veel sterkte en ik heb voor jullie allemaal heel veel bewondering! Jullie zijn het leven waard, echt waar! Bronvermelding en instanties Onze informatie komt van de volgende sites
www.sabn.nl
www.eetstoornis.be
www.ziekenhuis.nl
www.eetstoornis.org
www.opvoedadvies.nl
Andere informatie hebben we gehaald uit
De knipselkrant van de bibliotheek
Handreiking aan docenten – Eetstoornissen bij leerlingen, wat kun je doen? – Marina Moerkens, Ellen Spanjers, Judith Wagter Instanties Stichting Anorexia Nervosa en Boulimia Nervosa
Postbus 67
6880 AB Velp
0900 8212433

info@sabn.nl
www.sabn.nl
ZieZo – Zelfhulp Informatie Eetstoornissen, Zelfhulporganisatie
Postbus 4121
7200 BC Zutphen
0575 503437
info@ziezozelfhulp.nl
www.ziezozelfhulp.nl
Landelijk Centrum voor eetstoornissen ‘De Ursula’ Veursestraatweg 185
2264 EG Leidschendam
070 4441351 Nawoord Het was erg interessant om dit werkstuk te maken. We zijn meer te weten gekomen over de eetstoornis anorexia en weten ook welke eetstoornissen er nog meer zijn en wat die ongeveer inhouden. Het verhaal van de anorexia-patiënt was indrukwekkend om te lezen. Ook de plaatjes van anorexia-patiënten die we op internet tegenkwamen maakten veel indruk op ons. We zijn tevreden over het resultaat en raden dit onderwerp zeker aan aan andere leerlingen die een po moeten maken voor ANW of een ander vaak, omdat het heel interessant is.