De NSB

De NSB, wat veroorzaakte de radicalisering van de NSB? -Inleiding Voor het vak Geschiedenis maken we een Praktische Opdracht over de Tweede Wereld Oorlog. Mijn onderwerp is de NSB. Ik heb voor dit onderwerp gekozen omdat ik benieuwd was waarom er Nederlanders waren die met de vijand samenwerkten en ik vroeg me af hoe het kwam dat de NSB steeds radicaler werd. Mijn hoofdvraag is dan ook: Wat veroorzaakte de radicalisering van de NSB? Hierbij heb ik de volgende deelvragen: -Wat voor invloed hadden Duitsland en Italië op de radicalisering? -Wat was de rol van Mussert en andere personen van de NSB bij de radicalisering? -Hoe uitte de radicalisering zich? Voordat ik de antwoorden op de deelvragen probeer te geven hier eerst de geschiedenis van de beweging in een notendop. De NSB werd op 14 december 1931 opgericht door Anton Mussert in samenwerking met Cees van Geelkerken. NSB staat voor Nationaal-Socialistische Beweging, het was een goed georganiseerde partij. Ze wilden verzuild Nederland veranderen in één natie met sterke leider, ook wilden ze de democratie afschaffen. Ze namen een voorbeeld aan het fascistische Duitsland en Italië. Bij de verkiezingen in 1935 behaalde de partij 8% van de stemmen, wat veel was voor een nieuwkomer, hierna gingen de linkse partijen en de overheid hevig tegenwerken. De beweging werd steeds rechtser en steeds meer antisemitisch en het werd een taboe om lid te zijn van de NSB. De partij kreeg een eigen knokploeg en een jeugdbeweging. Tijdens de bezetting van de Duitsers was de NSB de enige toegestane partij in ons land. Ze werkten openlijk samen met de bezetters. Door de rest van Nederland werden ze gezien als landverraders. Na de bevrijding, in 1945, vluchtten veel leden naar Duitsland en werden er veel NSB’ers veroordeeld. Enkele hoofdrolspelers werden vermoord, waaronder Mussert. Het eind van de oorlog betekende ook het eind van de Nationaal-Socialistische Beweging, de partij werd verboden. Alle woorden met een sterretje erboven staan uitgelegd in de begrippenlijst. -De invloed van Duitsland en Italië ten opzichte van de radicalisering In Italië heerste het fascisme, vormgegeven door de ‘Duce’ Mussolini. En in Duitsland het nationaal-socialisme onder leiding van Hitler. De Nationaal-Socialistische Beweging bewonderde het Italiaanse en Duitse regime wat betreft de bestrijding van armoede en hervorming in het land. Ze zagen wel wat in het fascistische van Italië en het socialistische van Duitsland. ‘ Veel aanhangers van de beweging, vooral de arbeiders, hadden grote bewondering voor de machtige Duitse ‘Führer’ en zijn bewind. Hitler had namelijk voor verbeteringen gezorgd voor de arbeiders in Duitsland. Zo verminderde hij de werkloosheid door fabrieken te openen. En hij liet asfaltwegen aanleggen wat ook voor werk zorgde. Toen Hitler veel macht had ging hij over tot zijn eigenlijke doel: het zuiveren van het Duitse ras. Hij gaf de joden de schuld van alle negatieve dingen in het land en hierdoor ging men geloven dat het slechte mensen waren, zowel in Duitsland als hier in Nederland. In Duitsland heerste het Völkisch-nationalisme*, dit begrip betrof een oorlogsverklaring aan de joden en tegelijkertijd een verbond tussen de Duitsers en één groot Duits rijk. Het ‘Derde Rijk’. In de loop van 1935 ontstond er binnen de NSB een groep die zich aangetrokken voelde tot het Völkische en zij introduceerde het begrip ‘Volks’ in Nederland. NSB nam dit op in haar standpunten. Dit was een grote stap richting de radicalisering. Maar er was meer aan vooraf gegaan. Zo waren er al eerder regels ingevoerd die bepaalde dat de joden geen gelijke rechten hadden ten opzichte van niet-joden. Of die ervoor zorgden dat ze geen hoge functies konden bekleden in de partij, of zelfs toegelaten werden tot de Beweging. Al deze antisemitische* ideeën kwamen overgewaaid uit Duitsland. Sommige mensen in Nederland geloofden erin, omdat het in Duitsland beter ging sinds Hitler aan de macht was. De NSB dwarsboomde de joden zo veel als zij kon. Je kunt dus wel zeggen dat Duitsland een heel grote rol heeft gespeeld bij de radicalisering van de NSB. Maar ook Italië heeft dit gedaan. Het fascistische aspect van de Beweging kwam uit Italië, neem bijvoorbeeld de knokploeg en de jeugdafdeling van de NSB.
-De rol die Mussert en andere personen van de NSB speelde bij de radicalisering De NSB is opgericht als een fatsoenlijke Nederlandse partij, de oprichters Mussert en Van Geelkerken waren wel zeer rechts, maar niet antisemitisch. Ze waren het oneens met de rassenleer. Maar binnen de beweging was er een groep die daar anders over dacht. Mussert wilde geen stemmen verliezen, dus schaafde hij zijn principes bij. Zo gaf hij zijn goedkeuring aan de regel die de joden belemmerd hoge functies binnen de partij te bekleden. Met deze goedkeuring verwierp de NSB haar standpunt om uit principe joden en niet-joden gelijk te behandelen. Dit was een stap richting de radicalisering. De extremere NSDAP* uit Duitsland had deze stap al eerder genomen, dit was daarvoor dan ook het grootste verschil tussen de partijen. Mussert was een zeer slappe, meegaande leider. Er zijn veel voorbeelden te noemen waarbij Mussert eigenlijk tegen een wet was, maar de wet toch goedkeurde uit angst stemmen of macht
te verliezen. Hij liet zich beïnvloeden door brieven van Kameraden* en stromingen binnen zijn partij. Een goed voorbeeld hiervan is de Volkse stroming, zoals je in het vorige hoofdstuk hebt kunnen lezen kwam deze stroming uit Duitsland. Mussert en plaatsvervangend leider Van Geelkerken waren tegen deze rassenleer. Maar ze konden het niet tegenhouden. Roskam, de redacteur van Nieuw Nederland, was een voorvechter van de Volkse gedachte en dat uitte hij in de krant. Dit betekende een doorbraak voor de stroming, veel mensen waren er enthousiast over. De leider besefte dat als hij tegen deze gedachte zou werken hij minder populair zou zijn dus schaafde zijn principes weer bij en gaf toe aan de Volkse gedachte. Dit leidde tot teleurstelling bij een andere groep, de Bollandianen, binnen de partij. Zij zagen meer in de het Italiaanse fascisme waar de Volkse gedachte niet in paste. Om die groep tegemoet te komen hield Mussert een toespraak waarin hij zijn goedkeuring over de Italiaanse verovering op Abessynië uitsprak. Hij hoopte met deze pro-Italiaanse toespraak het Volkse in te dammen en die Bollandianen tevreden te stellen. Helaas voor Mussert pakte deze toespraak totaal verkeerd uit. Veel Nederlanders ervaarden het als oorlogzuchtig en keerden zich pontificaal tegen de NSB. Veel leden gaven hun lidmaatschap op en de Nederlandse overheid keerden zich tegen de Beweging. Het werd een taboe om lid te zijn van de NSB. De partij raakte in een isolement, dit versterkte de radicalisering hevig. De volgelingen van de Volkse stroming vonden zijn toespraak geweldig en Mussert had het tegenovergestelde van zijn doel bereikt: hij versterkte de invloed van de Volkse stroming. Meinhout Rost van Tonningen werd in 1936 lid van de NSB. Dankzij zijn vader had hij veel contacten met grote Duitse Nazi’s, waardoor hij veel aanzien verkreeg. Mede hierdoor werd hij hoofdredacteur van ‘Het Nationaal-Dagblad’* waarin hij zijn radicale ideeën toonde. Door zijn prestige kon hij ook, tegen de wil van Mussert, samen met Feldmeijer een Nederlandse SS* oprichten. Mensen als Meinhout in de beweging maakten de leden enthousiast voor radicale, antisemitische ideeën, met als gevolg de radicalisering van de partij. Anton Mussert probeerde de radicalisering tegen te gaan, maar hij was niet sterk genoeg om op te komen voor zijn principes. Ook probeerde hij een balans te vinden tussen fascisme en nationalisme. De partij radicaliseerde en daardoor Mussert ook, niet andersom. -Hoe uitte de radicalisering zich? De radicalisering van de Beweging uitte zich op vele manieren. De eerste uitspattingen waren merkbaar in de NSB kranten. Het begon al in 1934, teksten in onder andere ‘Volk en Vaderland’* werden steeds meer antisemitisch. Ook waren ze gericht aan joodse personen. Een gevolg hiervan waren relletjes tussen NSB’ers en andere Nederlanders, op straat en in de politiek. Over de knokpartijen werd trots verteld door de leden, dit is een kenmerk van het fascisme. De Beweging veranderde van een politiek correcte partij in een politiek incorrecte partij. Ze waren ook niet langer welkom bij de rest van Nederland. Doordat de partij racistischer werd, veranderde hun denkbeelden. Zo was er bijvoorbeeld een regel binnen de partij die er voor zorgde dat Joden niet benoemd konden worden tot een leidende functie, dit was de eerste opmerkelijke verandering. En na de goedkeuring van de Neurenbergerwetten* in 1935 maakte de NSB en nog grotere stap richting de radicalisering en het nadoen van de NSDAP. Deze wetten ontnamen de joden hun staatsburgerschap, ze waren niet gelijk meer met andere mensen. Zo accepteerde de Beweging de wet in Nederland: het verbod op gemende huwelijken tussen joden en niet-joden. Deze on-Nederlandse wetten en gedachtes stonden in strijd met de eigenlijke standpunten van de partij. De NSB kon geen wetten maken zoals Mussolini en Hitler dat deden omdat zij geen meerderheid in de partij hadden, maar binnen de Beweging leefden ze wel hun antisemitische denkbeelden na. Doordat de Volkse gedachte een rol ging spelen in de Nationaal-Socialistische Beweging verschoof de aandacht van het staatse gevoel naar het volkse gevoel. Waar de partij eerst het verzuilde Nederland weer tot één natie met sterke leiding wilde vormen, wilde het daarna één Dietsland* vormen. Dit wil zeggen dat alle mensen met Germaans bloed een nieuwe staat vormen en niet meer het Nederland van vroeger. -Conclusie: wat veroorzaakte de radicalisering van de NSB? De radicalisering werd door een aantal factoren veroorzaakt. De grootste rol speelden Duitsland en Italië. Als Mussolini en Hitler er niet waren geweest, was de NSB nooit veranderd in een partij die werd gezien als landverrader. Misschien had de partij dan niet eens bestaan. Hitler heeft het nationaal-socialisme grootgebracht. Door de verschillende NSB-kranten en de spreekbuizen van de Beweging is het antisemitische en het Volkse doorgedrongen tot in Nederland. Zonder personen als Roskam en Van Tonningen was de partij niet uitgegroeid tot een racistische, rassendenkende partij. Maar we moeten niet vergeten dat ze enkel een opzet hebben gegeven. Aan het feit dat er relatief zoveel NSB’ers waren blijkt dat er vraag was naar een nieuw Nederland. Het verlangen om het verzuilde Nederland samen te voegen tot één natie. De NSB is echter te ver doorgeslagen voor velen. Maar de Beweging had tot het einde volgelingen, dus was het on-Nederlandse misschien Nederlandscher dan je in eerste instantie verwacht. Anton Mussert en Cees van Geelkerken zijn in ieder geval niet de aanleiding van de radicalisering geweest. Ze richtten een extreem rechtse partij op. Deze partij is uitgegroeid tot iets wat ze vooraf niet voorzien en zeker niet bedoeld hadden. Met een sterke leider was de Beweging misschien wel minder ‘Duits’ en radicaal geweest. Maar voor hetzelfde geld was de partij niet zo groot geworden, er was echter vraag naar verandering. De radicalisering is vooral ontstaan uit onvrede van een groep Nederlanders en de grote veranderingen in Duitsland en Italië. -Begrippenlijst Völkische nationalisme: het voortbestaan van het Duitse volk wordt bedreigd door zogenaamde niet-Duitsers, onder wie alle buitenlanders, maar ook Duitse joden en zigeuners
Antisemitisch: anti joods, tegen het jodendom
NSDAP: Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei
Kameraden: zo noemde de NSB’ers elkaar, ze groetten elkaar met: Houzee
Het Nationaal Dagblad: een NSB krant
De SS: afkorting voor Schutzstaffel, groep politieke soldaten die o.a. diende als Hitlers lijfwacht
Volk en Vaderland: NSB krant, spreekbuis van Mussert

Neurenbergerwetten: in Duitsland afgekondigde wetten waardoor joden het Duitse staatsburgerschap werd ontnomen en zij ook verder gediscrimineerd werden
Dietsland: alle Nederlandssprekende volken in 1 gemeenschap (Nederlands talige Nederlanders, Vlamingen, Zuid-Afrikanen) Nazi: nationaal-socialist -Bronvermelding ‘De NSB tussen nationalisme en ‘volkse’solidariteit’- R. Havenaar
Staatsuitgeverij, ’s Gravenhage 1983, Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie
Begrippen: http://memo.malmberg.nl/secure/leerling/begrippen
Encyclopedie: nl.wikipedia.org/wiki/NSB
Enkele interessante links m.b.t. dit onderwerp: http://www.waffen-ss.nl/ http://home.versatel.nl/hagespraak/ http://www.home.zonnet.nl/gijsen5/ http://www.go2war2.nl/