Het Cultuurstelsel, Nederlands- Indië (1830-1870)

Het Cultuurstelsel, Nederlands- Indië (1830-1870) Tegenwoordig kun je bijna overal in de wereld vrij handelen. 173 jaar geleden was er een plek waar dit niet kon, Nederlands – Indië. Toen werd het zogenaamde cultuurstelsel ingevoerd. Wat houdt het cultuurstelsel eigenlijk in en wat waren de gevolgen van de invoering van het cultuurstelsel? In 1816 kwam de kolonie van Indië weer onder Nederlands gezag. Hiervoor was het van de Britten. De Nederlandse regering had grote verwachtingen van de Kolonie die nu weer Nederlands Indië ging heten. Op den duur bleek alleen dat de kolonie geen winst maakte, integendeel. De Nederlandse regering moest alleen maar investeren in zijn kolonie. De Nederlandse regering moest iets bedenken om de kolonie weer winstgevend te maken. Nederland was namelijk economisch sterk achtergebleven door de oorlogen met de Fransen. Ook kregen ze de financiële schuld van de VOC op hun dak die failliet ging in 1795. Gouverneur- generaal Johannes van den Bosch kwam met het idee van het cultuurstelsel. Hij was landheer geweest op Java en kende Indonesië dus goed. Hij richtte het plan op Java omdat dit eiland veel gemakkelijk te ontginnen grond had. Het cultuurstelsel hield in dat de Javaanse boeren ongeveer een vijfde deel van hun grond moesten gebruiken voor het verbouwen van door de Nederlandse regering voorgeschreven gewassen. Het waren producten die bedoeld waren voor de Europese markt o.a. koffie suiker en indigo. De grondindeling en arbeidsverdeling werden overgelaten aan de dorpshoofden en regenten. De oogst moest worden afgestaan aan de regering in ruil voor een plantloon, dit werd vastgesteld op de hoeveelheid producten. De Nederlandse bestuursambtenaren, dorpshoofden en regenten kregen cultuurproducenten. Een deel van de opbrengst van hun district. De NHM (Nederlandse Handels Maatschappij) moest zorgen voor de distributie van de cultuurproducten. Het cultuurstelsel had verschillende gevolgen voor de Javaanse boeren. Een positief gevolg was dat Java gemoderniseerd en gemonetariseerd werd. Op Java was er altijd een ruileconomie geweest maar door het plantloon werd er een geldeconomie ingevoerd, elk product was nu geld waard en hierdoor werd er op den duur alles in geld uitgedrukt. Wanneer de opbrengst van de cultures goed was, stegen ook de plantlonen. Hier stond weer tegenover dat de plantlonen daalde als de oogst slecht was. De invoering had ook nadelige gevolgen. De werkdruk nam toe doordat naast het verbouwen van verplichte gewassen er ook transport en andere werkzaamheden worden verricht. De eigen sawa’s werden hierdoor verwaarloosd. De suikercultuur putte de grond uit en onttrok water uit de grond wat nodig was voor de bevloeiing van de rijst. Dit kon voedseltekorten veroorzaken. De boeren waren soms gedwongen hun vruchtbaarste stuk grond af te staan voor het cultuurstelsel. Zo kreeg de regent meer cultuurprocenten. Ook hielden de dorpshoofden soms een deel van de plantlonen zelf. Het cultuurstelsel had ook gevolgen voor Nederland. Deze gevolgen waren alleen positief. De NHM verkocht de producten van het cultuurstelsel op veilingen. De Nederlandse regering had door het cultuurstelsel een inkomstenoverschot. Tussen 1850 en 1860 kwam 30% van het Nederlandse staatsinkomen uit de koloniale winsten. De opbrengsten van het cultuurstelsel waren heel erg groot. De inkomsten werden gebruikt voor het aanleggen van nieuwe infrastructuur zoals bruggen en spoorlijnen. Door de vele inkomsten kon de inkomstenbelasting uitgesteld worden en profiteerde de Nederlandse bevolking ook van het cultuurstelsel. De producten van het cultuurstelsel moesten vervoerd worden. Hierdoor werd de scheepsbouw en transportsector gestimuleerd. Primaire tekstbron uit 1870. Multatuli, een Indonesische nationalist schreef het volgende in een brochure en kwam tot de volgende conclusie: ‘’De kwestie over vrijen arbeid is geen kwestie. Besteel den Javaan niet, plunder hem niet, vermoord hem niet… dan zal er over enigen tijd blijken of hij vrijwillig arbeiden wil. Ik geloof; Ja! Waarlijk, dan zal ook de beschaving zich niet laten wachten en haar zou ik – elders niet minder dan op Java – met vreugd verwelkomen, al bracht ze voor Nederland ’t verlies mede van ’t prachtig Insulinde. Want boven Vaderland staat de Mensheid. De Havelaar had geen staatkundige strekking. Mijn klachten waren van zedelijke en administratieve aard. Ik streed tegen misbruik, tegen plichtverzaking, lauwheid, traagheid en egoïsme. Ik had gevorderd dat men de Javaan niet mishandelde, en stond in deze eis geheel en al aan de kant der bepalingen van het Kultuurstelsel, die alom rechtvaardigheid, menslievendheid en achtzinnigheid voorschreven. Welke feilen ook de Havelaar aankleven, er had uit dat werk duidelijk kunnen blijken dat mijn grieven niets met Vrijen Arbeid of Kultuurstelsel te maken hadden’’. Maltatuli wil hiermee zeggen dat hij denkt dat als je de Javaan op een goede manier behandelt hij bereid is om voor de Nederlanders te werken. Maar door het slechte toezicht op de uitvoering van het cultuurstelsel zijn er grote misstanden ontstaan. De bevolking werd uitgebuit. Eigen mening Ik vind dat de Nederlandse regering zijn kolonie niet zo had moeten uitmelken omdat ze zelf in financiële nood zaten.
Conclusie Het cultuurstelsel was het plan dat Javanen een vijfde van hun land moesten gebruiken voor gewassen die de Nederlandse regering hen voorschreef. De gevolgen van het cultuurstelsel voor de boeren waren dat hun grond niet meer gebruikt kon worden voor eigen gewassen waardoor ze te weinig eigen voedsel hadden. Het gevolg voor Nederland was dat ze meer inkomsten kregen.