Piazza Navona

Inhoudsopgave Inleiding
Geschiedenis
Fonteinen
Fontana dei Quattro Fiumi
Fontana del Moro
Fontana di Nettuno
Gebouwen
Sant' Agnese in Agone
Palazzo Pamphilj
Reflectie/Evaluatie
Bronvermelding
Handout
Logboek Inleiding Naar aanleiding van de Romereis heb ik dit werkstuk gemaakt als onderdeel van de praktische opdracht KVC. Als onderwerp heb ik het "Piazza Navona" gekozen. Een plein dat vaak een van de mooiste pleinen van Rome wordt genoemd. In het werkstuk wil ik onderzoek doen naar de geschiedenis van dit deel van Rome. Ook zal ik de gebouwen beschrijven en de drie fonteinen die zich er bevinden. Hierbij ben ik ook op zoek gegaan naar anekdotes. Om alles overzichtelijk te presenteren heb ik het verslag ingedeeld in de volgende onderdelen: Geschiedenis
Fonteinen: -Fontana dei Quattro Fiumi -Fontana del Moro -Fontana di Nettuno

Gebouwen: -Sant' Agnese in Agone -Palazzo Pamphilj -Handout over geschiedenis Uitwerking deelonderwerpen Geschiedenis Het wordt gezegd dat Navona een verbastering is van het Oudgriekse woord "agon". En dat zou best eens kunnen kloppen; vanaf het jaar 86 was het tegenwoordige plein namelijk een stadion en "agon" betekende vroeger "wedstrijd". Blijkbaar was het plein vroeger beter bekend als het plein van de wedstrijden. Dat het piazza Navona vroeger als stadion diende is wel terug te zien in de vorm. Het plein is langwerpig, zo konden verschillende snelheidssporten beter beoefend worden. Keizer Domitianus liet het stadion bouwen, in de wijk genaamd Campus Martius. Dit gebeurde in de jaren 82 tot 86 na Christus. Na voltooiing konden maar liefst 33.000 personen tegelijk een bezoek brengen (sommigen bronnen zeggen echter 15.000). Rondom het plein staan nu allerlei gebouwen, maar vroeger was dat de plek van de tribunes. In de middeleeuwen heeft het plein voor de laatste keren als sportplein iets betekend. Er werden nog wel af en toe gevechten tussen ridders georganiseerd. Dit gebeurde tot in de 15e eeuw, daarna kwam het plein in de praktijk onder beheer van de christelijke elite. Paus Innocentius X (Pamphili) heeft er toen voor gezorgd dat het plein onder water gezet kon worden. Dit werd het 'lo spectacolo del lago' genoemd. Bij de 'lo spectacolo del lago' werden ter vermaak zeeoorlogen nagespeeld. Ook is bekend dat er koetsiers in het water te vinden waren, die er kleine uitstapjes maakten. Het meer had echter ook een nadeel, men vreesde dat zo'n grote watervlakte makkelijk ziekten kon veroorzaken. Om die reden werd het een aantal malen niet toegestaan het plein weer in een waterspektakel te veranderen. Men was bang voor malaria. Toch zorgde de Romeinse elite ervoor dat het steeds weer werd geopend. Na de middeleeuwen was het definitief afgelopen met het meer op het piazza Navona. Tijdelijk was het nog een wasplaats voor paarden, maar ook die functie werd opgeheven. Het plein met stenen werd bestraat. Zo kwam het ook meteen een stuk hoger te liggen dan bij de oorspronkelijke aanleg. Door de betegeling was het ook mogelijk geworden meer te bouwen aan verschillende fonteinen die er nu nog staan. Fonteinen: -Fontana dei Quattro Fiumi De Fontana dei (Quattro) Fiumi is een fontein in het midden van het piazza Navona. Over het ontstaan van de fontein is een leuke anekdote bekend. Die gaat zo: In het jaar 1651 vond paus Innocentius X dat het tijd was voor een mooi monument op zijn plein. Alle kunstenaars zouden het een grote eer vinden om zo'n belangrijke fontein te ontwerpen voor een paus. De Paus kon dus kiezen wie hij zou aanstellen voor deze klus. Om hem te helpen kiezen organiseerde de paus een wedstrijd. Op die manier kon Borromini bouwen aan dit kunstwerk. Het zou een minder uitbundig werk worden als dat er nu werkelijk staat, dat komt omdat Bernini voor de paus kwam te werken. Bernini mocht het werk nu maken omdat hij ervoor zorgde dat Olymphia Maidalchini, de schoonzus van Innocentius X een zilveren model van de fontein kreeg. Vervolgens zorgde Bernini dat zij dit aan de paus zou laten zien en het aan hem zou geven. De paus was zo onder de indruk dat hij vanaf dat moment Bernini in staat stelde de centrale fontein af te maken. Dit is een foto van Fontana dei Quattro Fiumi (fontein van de vier rivieren). Hij is gebouwd tussen 1648 en 1651 door Bernini en is geheel gemaakt uit travertijn. Travertijn is een kalkafzetting die erg lijkt op marmer. De fontein heeft zijn naam te danken aan de beelden erop. Die stellen namelijk vier belangrijke wereldrivieren voor. Ten eerste is er de Ganges uit Azië, die wordt verbeeld door een riviergod die een boom in de handen heeft. De Donau wordt afgebeeld met een sterk renpaard. De Rio de la Plata wordt aangegeven door een riviergod met een stapel muntstukken erbij. Dit zou symbool kunnen staan voor bodemschatten in het gebied van de Rio de la Plata (Zuid-Amerika). Over het beeld van de Rio de la Plata is een verhaal bekend dat door Bernini zelf zou zijn verteld. Zoals links op de foto te zien is strekt de god zijn hand uit en lijkt hij weg te duiken uit angst dat de Santa Maria in Agone op hem valt. Bernini zou dit gedaan hebben omdat die kerk door zijn concurrent Borimi is gebouwd. Het laatste figuur is ook een boomgod, hij staat voor de Nijl, over zijn hoofd is een doek gemaakt, ook zijn een leeuw en een palmboom te zien. Bovenop de fontein is nog een Egyptische obelisk aangebracht. Erop is het wapen van
paus Innocentius X te zien; de duif met olijftak. Het kunstwerk is verder nog versierd
met verschillende dieren, zoals een slang, twee dolfijnen en een armadillo. -Fontana del Moro Een andere fontein op het piazza Navona is de Fontana Del Moro. Het origineel is gebouwd in 1576. Het ontwerp is van Giacomo della Porta. Er zijn later nog veranderingen aangebracht. De beelden die nu te zien zijn, zijn niet de oorspronkelijke maar ze zijn zoals wel meer kunstwerken rond Rome (en verder) vervangen door een kopie. Dit gebeurde in 1874. De Fontana Del Moro, oftewel de fontein van de Moor heeft zijn naam te danken aan een Moor die te zien is in het midden van de fontein. De Moor is de man die hieronder in het midden van de fontein staat. Innocentius X, paus, gaf opdracht tot een ander ontwerp, ooit stonden er twee dolfijnen met een zeeschelp. Nu staat er een Moor die heeft Bernini ontworpen in 1653. De beelden liggen in een groot waterbassin
Bij deze fontein zijn ook nog een aantal kleinere watergoden te zien. En daarom wordt deze fontein vaak verward met een derde fontein op het plein:
-De Fontana del Nettuno De laatste fontein op het plein is de Fontana Del/Di Nettuno (Neptunus fontein)De bouw van deze fontein is begonnen in 1574, maar eigenlijk is de fontein pas voltooid in 1878. Bernini heeft een klein beeld toegevoegd maar Della Porta heeft het werk ontworpen Het beeld heeft nooit symmetrie gekend met het de fontein aan de andere kant van het plein, de fontein van de moor. Om dit op te lossen is in de 19e eeuw (1878) De Neptnussculptuur neergezet. Ook zijn de Nereïden pas in de 19e eeuw erbij gekomen. De fontein werd vroeger ook wel eens Fontana Dei Calderari genoemd, dat is een verwijzing naar een werkplaats/metaalsmederij die daar vlakbij lag. (fontein bij de smid) Op deze figuur is de Fontana Di Nettuno te zien, op deze recente foto is het beeld voltooid. Het beeld is gemaakt van Travertijn. Vanaf je uit op een oude kerk: Gebouwen -Sant' Agnese in Agone De Sant' Agnese in Agone is een kerk op het piazza Navona. De bouw is begonnen in 1652 in opdracht van Innocentius X. Hij gaf deze opdracht aan zijn zoon Carlo en liet hem begeleiden door Girolamo Rainaldi. De paus wilde hier een mooie kerk laten bouwen omdat hij een oud eerbetoon aan de martelares Agnes dat er al stond wilder verbeteren. Over dat kleine tempeltje wat er in de oudheid al stond is een verhaal bekend, dat ook de naam van de kerk verklaart. Het verhaal gaat zo; "Volgens Decimus Junius Juvenalis (ca. 60-140 n. Chr.), een Romeins dichter die op brutale brutale manier zijn pessimistische kijk op het Rome onder de keizers Nero en Domitianus heeft beschreven, was op de plaats waar op dit moment de Sant' Agnese in Agone zich bevindt, een bordeel. Deze zou zelfs door de 'onverzadigbare Valeria Messalina', de derde echtgenote van keizer Claudius die berucht was om haar onzedelijke levenswijze, in vermomming zijn bezocht. De heilige die in de Sant' Agnese vereerd wordt is de Romeinse martelares Agnes. Het is onduidelijk hoe de dertienjarige Agnes in het bordeel terecht kwam, maar toen ze op het punt stond verkracht te worden door een of andere woesteling, werd de engerd door een engel gedood. Plotseling groeiden de haren van de naakte Agnes tot aan haar voeten, zodat niemand van het volk haar blote lichaam zag. Zij werd naar de executieplaats gebracht waar ze, zelfs nadat ze haar verkrachter uit de dood had gehaald, op de brandstapel werd verbrand. Fantasie of niet? In een van de kelders kun je nu nog een hal bekijken die volgens de traditie een deel uitmaakte van het bordeel." In het jaar 1653 heeft opdrachtgever Innocentius X Rainaldis van het project gehaald. In zijn plaats moest Borromini meehelpen aan de bouw van de kerk. Borromini had andere ideeën voor de bouw ervan. Voorheen was er een vlakke, saaie muur, maar Borromini liet de voorgevel vervangen door een mooiere muur die meer ruimtelijk was. Ook de inrichting maakt hij tot wat die nu is, het werd meer open. Binnen in bevindt zou zich het volgende kunstwerk hebben bevonden, het is inmiddels overgebracht naar een museum
Lion, door Melchiore Caffa gemaakt in 1660-1661
De kerk die voor een groot deel uit marmer is gemaakt ziet er zo uit: De S. Agnese in Agone, zoals hij er na Borromini's werk nog steeds uit ziet, hij is niet meer veranderd, behalve dan dat er kunst uit gehaald is om in een museum te plaatsen. Er bevindt zich nog een ander belangrijk gebouw op het piazza Navona plein. - Het Palazzo Phamphilj. Dit paleis bevindt zich op het piazza Navona, het heeft meerdere jaren geduurd voordat dit gebouw af was. (1644-1650) Het is ontworpen dezelfde Rainaldi die ook aan de S. Agnese in Agone meehielp. Palazzo Pamphili was oorspronkelijk gemaakt als woon plaats voor Olimpia Maidalchini Pamphili, (donna). Zij was de schoonzus van Innocentius X. Da Cortona heeft binnenin een fresco gemaakt, maar hier zijn helaas geen beelden van. De meeste fresco's mogen tegenwoordig namelijk niet meer gefotografeerd worden uit vrees voor beschadiging. Verder heeft Borromini de Galleria di Pietro da Cartona gemaakt waar nog meer werk van Da Cartona ligt. G. Dughet en Tassi hebben er ook veel fresco's achtergelaten. Ook zijn er beelden gemaakt door A. Algardi. In latere tijden hebben er verschillende kunstgenootschappen gezeten, zoals accademia filarmonica romana en societa musicale romana. Tegenwoordig (sinds 1961) is het Paleis in eigendom van de Braziliaanse staat. Zij maken er nu gebruik van als hun ambassade in Rome. Eigenlijk maakten zij er al in 1920 gebruik van. Zij noemden het "Casa do Brasil". Het was toen echter nog niet officieel erkend. Het gebouw is bijna helemaal opgebouwd uit marmer en kalkafzettingen. Het heeft een statige indruk. Dat komt door de strakke lijnen, maar er zit ook plasticiteit in door het gebruik van verspringingen in de gevel. -Reflectie en Evaluatie Ik voor dit onderwerp gekozen, omdat het mij interessant leek te kijken naar een mooi plein, dat vroeger een groot stadion was. De opdracht verliep over het algemeen goed, toch waren er een aantal problemen. Zo was het selecteren van informatiebronnen lastig. Ik heb een paar sites er bijvoorbeeld op betrapt fouten te presenteren. (Jaartallen verschillen, grootte van stadion, door elkaar halen van fontana moor en fontana nettuno ) Ook was het lastig dat ik over het pallazo paphilj minder informatie kon vinden dan over andere deelonderwerpen. Ik heb wel wat van de opdracht geleerd; Inhoudelijk heb ik geleerd over het leven van paus Innocentius X, die het grootste deel van het plein heeft laten maken. Ik heb geleerd over gebruik en ontstaan van de gebouwen en fonteinen en ben ik over het hele plein allerlei details te weten gekomen, waar je normaal niet aan zo denken. Qua aanpak heb ik vooral geleerd over het zoeken van informatiebronnen. Ik ben namelijk grondig wezen zoeken in de bibliotheek en op internet. Ook in Rome heb ik materiaal verzameld, maar dat betreft een heel boek, dat ik niet kan bijvoegen. Wel zijn de foto's die ik gemaakt heb in het verslag verwerkt. Wat de samenwerking betreft ben ik ook tevreden; er zijn duidelijke afspraken gemaakt over de verdeling van onderweroen, en ook de docent heeft in een gesprek met mij en degene met wie ik samenwerk bij elkaar uitleg gegeven over hoe het zit met de taakverdeling bij het presenteren.
Bronvermelding ANWB Redactie toerisme, 1989, 6e druk. Rome en omgeving. Den Haag Offset bv, Rijswijk
CASA EDITRICE PERSEUS-PLURIGRAF, 2001, nieuwe uitgave. Rome en
Vaticaanstad. Cinzia Valigi, Gasline
Prof. Dr. E.H. ter Kuile, De bouwkunst van Hellas tot heden, 1961, De Haan N.V. Zeist
Dr. L van Egeraat, Rome, z.J, Allert De Lange bv, Amsterdam
Pierre Lephron, Rome, 1977, Minerva Genéve, Italië Curtis publishing, holiday guide to rome, z.J. Random House, New york -http://ist-socrates.berkeley.edu/~cls180/ -http://images.google.nl/images?hl=nl&ie=UTF-8&oe=UTF- 8&q=piazza+navona&sa=N&tab=wi&lr= -http://www.grundel.nl/ -http://www.steveengelhardt.com/rome.htm -http://web.infinito.it/utenti/s/sisomen/piazza-navona.jpg -http://eee.web.tiscali.it/no-redirect-tiscali/romaonlineguide/pages/eng -http://utenti.romascuola.net/bramarte/600/img/ber7.jpg -www.romeartlover.it/ Vasi26na.html -
http://www.virtualtourist.com/ - http://www.wrightangle.org/photos/2001-05-14-31-honeymoon/dscn1959.jpg - http://www.philamuseum.org/exhibitions/exhibits/hermitage.shtml -www.1000plus.com/Italia/ nettuno.htm -http://www.italycyberguide.com Logboek Foto's maken + leesmateriaal inkopen in Rome 1 slu
Internet materiaal zoeken en in les lezen Periode 2 in de les 4 slu
Gevonden materiaal uitwisselen met groep Periode 2,3 in de les 3 slu
Overleg met docent over verdeling presentatie Les in begin periode 1 slu
Deelonderwerp geschiedenis Week 9/10 5 slu
Deelonderwerp fonteinen Week 11/12 4 slu
Deelonderwerp gebouwen Week 13/15 3 slu
Voorlopige versie bespreken in groep Week 10 in les 1 slu

Handout schetsen en maken In les week 13, thuis 2 slu
Presentatie voorbereiden Thuis en school 1,5 slu