Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2016
• 80 pagina's
• Uitgeverij: Atlas Contact

Flaptekst

Eerste zin

Mijn moeder heeft de woorden gevonden. De tijd heeft haar herinneringen gepolijst, afgesleten moet je misschien zeggen, zodat ze er tekst bij durft te maken. Ik zit tegenover haar, als een interviewer, dat maakt het gemakkelijker. Ik wil feiten, geen emoties; datstelt haar gerust. Emoties hebben de feiten lang genoeg verborgen gehouden: ze is 81. Dit is wat ze zegt.

Samenvatting

Het verhaal is niet erg lang van inhoud.
Zeventig jaar na dato interviewt journalist Bram zijn moeder over een voorval in de oorlog. Zijn moeder was toen 11 jaar en moest brood halen bij een bakker. Dat was op een zaterdagmiddag. Haar broertje  Bram ging een keer mee. Vlak voor ze wegging, vraagt haar vader, de opa van de verteller, of ze even op school wil langs gaan om een vergeten brief op te halen. 
De verteller laat aan de lezer weten dat hij zijn eigen vader niet heeft gekend en dat zijn statige opa, de schoolmeester van het dorp, hem tot zijn 12e jaar heeft opgevoed als een vader. Toen stierf de man. 

Moeder en  Bram gaan na de bakkerij langs school. Moeder haalt de brief uit de la  van opa's kantoor  en ziet dat Brammetje, dat een superslim jongetje was, is weggelopen naar het schoolplein. Als ze naar buiten wil is er een bombardement. Het is "friendly fire", maar de gevolgen zijn groot. Bram wordt weggeblazen. Zus en vader voelen schuld. Waarom langs de school gestuurd?

De dood staat daarna tussen opa en oma in. Nu zou je uit elkaar gaan, maar toen bleven ze bij elkaar. Moeder wordt zwanger maar weigert te vertellen van wie en de journalist Bram groeit dus bij opa op.
Als hij achttien is, vertelt zijn moeder dat hij de zoon is van de zoon van een burgemeester en dat ze afgesproken heeft die naam niet te vertellen. De man wordt later in de politiek bekend. Journalist Bram, die ook slim is en naar zijn oom Bram is vernoemd, heeft vrede met het verhaal.  Hij heeft de hoge verwachtingen van zijn opa niet kunnen waarmaken: hij is maar journalist geworden.
 

Personages

Moeder en opa

In dit heel korte verhaal kun je moeilijk de personages bespreken. Er is geen ontwikkeling. Hier volstaat dat opa en moeder zich schuldig voelen aan de dood van zoontje resp. broertje.

Quotes

"Ze heeft me alleen opgevoed, mijn vader is er nooit geweest. De eerste jaren was mijn opa mijn vader en toen hij overleed was ik twaalf en had ik geen vader meer nodig. Denk ik. Mijn opa was een kleine, tanige man." Bladzijde 9

""Ik wilde naar buiten gaan, en op dat moment klonk er een tweede klap nog veel harder dan de eerste. Het was alsof ik door een sterke hand naar binnen werd geduwd. Alles om me heen schudde, ik dacht dat de hele school in elkaar stortte. Ik denk dat ik even buiten westen ben geweest, want er is een stuk uit mijn herinnering weg." Bladzijde 58

""Hij was de school uitgelopen, het schoolplein op. Ik denk dat hij wilde zien wat er aan de hand was. Hij was nieuwsgierig. De bom moet een meter of tien, vijftien van hem zijn gevallen, hij is tegen de zijmuur aangeblazen. Hij is geïdentificeerd aan de hand van zijn blauwe windjack. Onze dienstbode heeft dat gedaan. " Bladzijde 60

"Toen ik achttien werd, heeft ze me verteld wie mijn vader is. Ze vond dat ik het maar moest weten, maar ik moest wel eerst beloven dat ik nooit contact met hem zou opnemen. Die dure eed had ze mijn verwekker gezworen. Mijn grootvader zou tevreden zijn geweest. Mijn vader was de zoon van de burgemeester van een grotere stad , vijfentwintig kilometer van onze woonplaats." Bladzijde 75

Thematiek

Oorlog: algemeen

De gevolgen van een incident in de Tweede Wereldoorlog worden in dit korte verhaal beschreven. In de oorlog is door een Engelse bom het broertje van de moeder van de verteller om het leven gekomen. Zij en haar vader voelen zich schuldig aan de dood van het jongetje. het beïnvloedt de rest van hun leven: opa in zijn relatie met zijn vrouw en de moeder noemt haar eerste kind Bram naar haar broertje. De vader houdt ze geheim. 70 jaar na de gebeurtenissen zet ze alles op een rijtje in een interview met haar zoon.

Motieven

Dood door schuld

Zowel de moeder als de opa van de verteller voelen zich schuldig aan de dood van broertje respectievelijk zoontje. Opa had gevraagd even langs de school te lopen en daar valt de Engelse bom.

Liefdesrelatie: problemen/echtscheiding

Opa en oma krijgen door de dood van hun zoontje Bram een moeizame relatie. Anno 2016 zou je gaan scheiden, maar toen bleven ze bij elkaar. Maar hun liefde wordt niet meer zoals hij is geweest: de dood van Brammatje staat tussen hen in.

Familiegeheim

Moeder vertelt wat er die zaterdagmiddag is gebeurd. Aan de lezer wordt duidelijk dat Bram geen vader heeft en dat zijn moeder dat geheim heeft gehouden.

Noodlot

Vooral voor de oma geldt dat het noodlot zomaar kan toeslaan in het leven van een mens. Als je toevallig op het verkeerde moment op de verkeerde plaats bent (denk aan de terroristische aanslagen in Parijs en op Zavetem) kan je leven ene dramatische wending krijgen.

Vatersuchmotief

Er staat een indirect vaterzoekmotief in het verhaal. Bram weet niet wie zijn vader is tot zijn moeder het hem vertelt als hij 18 jaar wordt. maar hij mag zijn vader niet opzoeken.

Motto

Geen motto

Opdracht

Voor Adri, mijn moeder.

Trivia

Vanwege de zeer beknopte inhoud is het niet goed mogelijk daar vragen over te stellen wat de inhoud betreft.

Het verhaal wordt geïllustreerd met 13 tekeningen die als een postzegel worden afgebeeld.

Titelverklaring

De dood van het broertje van de moeder van de verteller vond plaats bij een bombardement van Engelsen op een zaterdagmiddag in februari.

Structuur & perspectief

Het verhaal is een verslag van het interview dat de ik-verteller bij zijn moeder afneemt. Omdat zij het verhaal over de gebeurtenis ook weer in de ik-vorm vertelt, heeft de lezer te maken met twee ik-vertellers. De journalist Bram en diens moeder.
Het is één lange opbiechting uit het verleden en het commentaar in retrospectie van de ik-verteller daarop.

Decor

Decor van de oorlog is een dorpje in de Achterhoek waar het broertje van de moeder van de verteller bij een bombardement om het leven komt.

De tijd van het bombardement wordt nauwkeurig aangegeven. Zaterdag 24 februari 1945. De moeder van Bram is dan 11 jaar.
Zeventig jaar later: ze is 81, vertelt ze het familiegeheim aan haar zoon. Het verhaalheden van het interview is dus 2015.

Stijl

Mooie vertellende stijl, geen moeilijke woorden en zinnen.

Slotzin

Ik heb de hoge verwachtingen van mijn opa de schoolmeester niet waargemaakt. Ik ben journalist geworden, en niet eens hoofdredacteur. Maar er worden nu eenmaal meer verwachtingen beschaamd dan er in vervulling gaan, er zijn voor ons arme zielen meer desillusies beschikbaar dan uitgekomen dromen.

Beoordeling

Mooi vertelde novelle van een familiegeheim uit de oorlog. Maar eigenlijk een heel kort verhaal dat ook nog is geïllustreerd. Door de mooie  uitgave, maar met een heel brede bladspiegel lees je het verhaal in een half uurtje uit.  Het niveau is zeker literair, de kwaliteit goed, maar voor een literatuurlijst is het toch te mager in kwantiteit. Het is dunner dan een Boekenweekgeschenk. Daarom denk ik dat een eindexamenkandidaat havo/vwo het niet zal mogen lezen voor zijn literatuurlijst. Misschien een vmbo-leerling. Voor de middenklassen is het verhaal echter een mooie en niet te moeilijke kennismaking met een literair werk.