Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2018
• 181 pagina's
• Uitgeverij: Uitgeverij In de Knipscheer

Flaptekst

Eerste zin

Tevreden bekijkt ze al die hippe meubels. De driezitsbank en de bijpassende tweezitbank hebben een frame van brede, chromen buizen. De zittingen zijn voorzien van dikke kussens met oranje en bruin gestreepte bekleding.

Samenvatting

Sheila verhuist met haar ouders en 3 broers vanuit de drukke binnenstad naar de gloednieuwe wijk de Bijlmer. Ze komen als eersten in hun flat wonen en richten het kleurrijk in. Sheila heeft het gevoel dat ze in de Bijlmer niet meer vreemd naar haar en haar gezin zullen kijken, ze zijn namelijk Chinees-Surinaams en in haar oude buurt keken ze altijd naar ze alsof ze ergens van verdacht werden. Ze fietst dagelijks flink wat kilometers naar de middelbare school, waar ze vrienden is met Sylvia. Maar weinig vrienden wonen bij haar in de buurt, maar komen allemaal uit de binnenstad of andere plaatsen rondom Amsterdam. Sheila heeft te maken met veel racisme, bijvoorbeeld van klasgenoot Guust. Het is een rijkeluismeisje dat absoluut geen zin heeft om met haar samen te werken voor een schoolproject en alleen maar probeert problemen te veroorzaken, bijvoorbeeld tussen Sylvia en haar vriendje Felix.
Sheila beschrijft haar klasgenoten en de verschillende groepen waarin deze mensen zich bevinden. Bijvoorbeeld de populaire activisten waar Guust onderdeel van is, maar ook de punkers zoals Brigitte. Haar ouders vinden haar een verwend nest en vinden haar mentale gezondheidsproblemen onzinnig. Ze pleegt daarom zelfmoord door voor de trein te springen. Sheila en haar klasgenoten wonen de begrafenis bij het liedje Lovin’ you van Minnie Riperton moet iedereen huilen behalve de ouders van Brigitte. Sheila gaat met twee nerds uit de klas, Johan en Sjaak, mee naar een voetbalwedstrijd van Ajax en Feyenoord. Haar broers zijn jaloers dat zij mag gaan, terwijl ze niet zo’n grote voetballiefhebber is als zij zijn. Ze zijn het alweer snel vergeten als ze met het hele gezin in de gloednieuwe metro een gratis ritje mogen maken van de gemeente. Ze zijn allen verbaasd over de snelheid waarmee het voertuig zich richting de stad beweegt en er dus voor zorgt dat ze voortaan nog sneller in het centrum van Amsterdam kunnen zijn dan voorheen.
Sheila moet dealen met een jongen die verliefd op haar is, terwijl zij hem toch niet echt ziet staan. Het is Piet, een fanatieke volleyballer, vraagt haar herhaaldelijk mee uit tot ze eindelijk instemt met een bioscoopbezoek. Het wordt echter niets tussen de twee, want Sheila zegt het toch af. Ondertussen is Sheila veel drukker bezig met ervoor te zorgen dat ze kaartjes krijgen voor het concert van David Bowie in Ahoy Rotterdam. Hoewel het eerst uitverkocht is, weten ze kaartjes te bemachtigen voor de tweede datum. Ze hebben de tijd van hun leven.
Sylvia geeft een feestje en uiteraard is Sheila daar ook bij. Terwijl het huis blauw staat van alle rook van sigaretten en joints, iedereen overmatig veel alcohol drinkt, wordt Sheila lastiggevallen door Clemens. Gelukkig wordt ze gered door Eric, een vriend van haar broer. Het is het begin van een goede vriendschap tussen deze twee, waarin ze veel praten over films die ze samen met Iwan op TV zien.
Omdat ze nu eenmaal mee wil gaan in de mode en indruk wil maken op jongens met een mooie coupe, laat Sheila haar super-steile haar permanenten om een wilderige krullenbos te krijgen. Natuurlijk pakt dit helemaal niet uit zoals ze wil, ze lijkt wel een poedel! Hoewel ze liever haar haar afscheert dan zo naar school te gaan, wordt het kapsel bijzonder goed ontvangen door haar klasgenoten. Dat ze meegaat met de mode is veel belangrijker dan dat het haar werkelijk goed staat. 
Ze neemt zich voor niet weer zo veel te gaan drinken. In de zomer gaat ze werken bij het bedrijf van haar vader, in de postkamer. Ze ontmoet daar Jan, die ook veel weet van boeken, feminisme en politiek en haar daarom wel ziet staan. Ze gaan op een 'date', verhult in 'alleen maar wat drinken'. Aan het eind van de avond zoenen ze, en Jan vraagt haar mee naar huis. Als ze zegt dat ze geen seks wil, loopt hij abrupt weg zonder afscheid te nemen van haar. 
Hoewel het van haar vader niet mag, gaat Sheila met Sylvia mee op vakantie naar Frankrijk. Met z'n tweeën in de trein naar bestemming onbekend. Alleen een rugzak gevuld met spullen en een hoop goede moed. Ze stranden eerst op een camping bij Versailles, maar reizen daarna door verder naar het zuiden waar ze tot het eind van de vakantie blijven. Ze komen erachter dat ze niet goed voorbereid zijn weggegaan, maar met de hulp van behulpzame omstanders (en zeer geïnteresseerde jongens) wordt het toch een geslaagde vakantie. 
Max komt bij Sheila in de klas. Iedereen is zo onder de indruk van zijn charmes en stijl, dat vrijwel geen meisje normaal met hem kan praten. Ook Sheila niet. Tot ze hem tegenkomen als ze in de rij staan voor goedkope kaartjes voor Carré en hij langskomt na een lange nacht uitgaan. Hij zoent Sheila, maar zegt dat hij haar niet wil behandelen zoals alle vrouwen die hij in zijn leven heeft gehad, zij is te bijzonder. Ze blijft beduusd achter. Hoewel iedereen denkt dat ze een stel zijn, bloeit er een goede vriendschap op. Hij jaagt knappe, oudere vrouwen na, zij geniet van zijn gezelschap. Zo ontdekt ze via hem allerlei nieuwe, populaire muziek, zoals the Police.
Het is een koude winter en er ligt op elke sloot en gracht een dikke laag ijs. Ze kunnen amper de school bereiken, er zijn maar een handjevol leerlingen aanwezig. Dat zorgt ervoor dat Sheila opeens in gesprek raakt met twee super-populaire meisjes. Al lijkt het een aardig gesprek, zodra Eric aan Sheila vraagt of ze na school bij hem langskomt, reageren de twee meiden verbaasd. Iemand als Eric is toch niet geïnteresseerd in iemand zoals Sheila, daar is hij toch wel een beetje te goed voor? Sheila laat het over zich heen komen en gaat dan gauw naar Eric. Hoewel Sheila behoorlijk tegenstribbelt moet ze met school per se op de ijzers staan. Vele blauwe plekken later kan ze het toch best aardig en krijgt ze het bloedheet van al deze oefeningen. Ze voelt zich na een middag schaatsen echt 'oer-Hollands', want dit soort dingen heeft ze in haar eigen cultuur thuis nooit meegemaakt. Haar ouders zijn trots op haar foto bij het ijs, een echte Hollandse meid. 
Hoewel Sylvia en Guust eerst ruzie hadden om Felix, zijn de twee nu beste vrienden. Sheila vindt het maar lastig zich een houding te geven en zoekt daarom Guust's vriendin Paula op. Een zweverig, maar zeer intelligent meisje dat ontzettend aardig blijkt. Ze gaan met z'n vieren naar een feministische manifestatie in de Melkweg. Sheila is geïnteresseerd, maar als Guust betweterig gaat doen verliest ze haar geduld en stormt weg. Paula komt achter haar aan en samen lopen ze in de stromende regen richting huis. Dan komt het bericht dat Sylvia gaat verhuizen naar Nieuwegein. Sheila kan er niet over uit, iemand die van het fantastische Amsterdam naar de provincie gaat?! Er zit helaas niets anders op, de ouders van Sylvia kunnen daar een veel betere baan vinden. Samen met Paula gaat ze nog een keer erheen, maar eigenlijk vinden ze het allebei maar een beetje stom daar. Sylvia komt ook nog een keer naar Amsterdam. Sheila wacht uren op haar in een kroeg, en Sylvia komt maar niet. Uiteindelijk blijkt dat Felix het met haar uit heeft gemaakt en ze kan niet stoppen met praten erover. Sheila heeft er eigenlijk helemaal geen zin meer in zo, wat voor vriendschap is het nu nog? 
Het is 5 december en op school wordt 'Het Grote Gebeuren' georganiseerd, een open avond met allerlei acts van leerlingen. Hoewel ze boos was op Eric, omdat hij haar voorloog over het feit dat hij dacht dat Max homoseksueel was en dus totaal niet geïnteresseerd zou zijn in haar, kan ze zijn charmes op deze avond toch echt niet weerstaan. Hij danst in volledige '70-stijl op het podium en zingt Reunited. Hij vraagt Sheila ten dans en op het eind van de act zoenen ze voor de hele school.
Sheila's ouders vertrekken uit de Bijlmer. De wijk is erg achteruit gegaan en ze kunnen veel meer ruimte vinden in een nieuwbouwwijk vlakbij Utrecht. Hoewel de Bijlmer aan het begin een paradijs leek, zien Sheila en haar broers ook wel dat het tijd is om te vertrekken. Ze helpen hun ouders bij het opzetten van het nieuwe huis en ze zien de ruimte en veiligheid die buiten Amsterdam de normaalste zaak van de wereld is. Toch zijn ze opgelucht als de drie weer terug in de hoofdstad zijn, want daar is toch hun thuis. 

Personages

Sheila

Dit is het hoofdpersonage, je volgt haar vanaf ongeveer haar 12e tot haar 17e. Ze heeft ouders uit zowel Suriname als China en heeft drie oudere broers. In tegenstelling tot haar broers met hun krullenbossen heeft Sheila zwart, steil haar, zoals haar vader. Ze houdt ontzettend veel van muziek en luistert dan ook vaak naar elpees op haar kamer. Daarnaast leest ze veel boeken.

Sylvia

Dit is de beste vriendin van Sheila. Ze heeft een vriend Felix en is ook vrienden met Guust en Paula. Ze heeft een moeizame relatie met haar ouders. Uiteindelijk verhuist ze naar Nieuwegein, waarna de vriendschap met Sheila verandert.

Eric

Dit is een klasgenoot en vriend van Sheila’s broer Iwan. Hij redt Sheila van een aanhankelijke jongen op een feestje van Sylvia, en sindsdien zijn de twee vrienden. Aan het eind van het boek zoenen ze tijdens ‘Het Grote Gebeuren’.

Max

Dit is een excentrieke jongen die ervoor zorgt dat alle meisjes knikkende knieën krijgen. Hij is tweemaal blijven zitten op zijn vorige school en is nieuw bij Sheila op het gymnasium. Hoewel ze in eerste instantie heel erg verliefd op hem is, koelt dat wat af als Eric Sheila vertelt dat Max homoseksueel is. Vanaf dat moment kan Sheila opeens met hem praten, zonder dat ze gaat stotteren en ongemakkelijk wordt. Ze worden vrienden en hij neemt haar mee op avontuur, zoals naar concerten van The Police in Paradiso

Quotes

"Als het aan Sheila ligt, sluiten ze het feest af met Fantasy van Earth, Wind & Fire. Wat is er fijner dan met zo’n swingende song in je oren naar huis te gaan? Tot haar verbazing stemmen de anderen het geniale plan weg. Zij vinden die gladde soul waardeloos." Bladzijde 114

"Er kan geen sprake van zijn dat Guust naar de Bijlmer komt. Voor geen prijs. Ze is vastbesloten om later de allerarmsten te gaan helpen in de sloppenwijken van India. De Bijlmer vindt ze te gevaarlijk om te bezoeken." Bladzijde 44

"Eindelijk was de kapster klaar. In de spiegel zag Sheila een vrouwelijke, Chinese uitvoering van Lodewijk XIV die haar verschrikt aan staarde. Waar was die dodelijke seksbom die ze had verwacht? ‘Dit is niet wat ik wil. Verandert u het maar weer terug in mijn oude kapsel.’ De kapster zuchtte en zei: ‘Het zou prettig zijn als jullie meiden eerst bedenken of jullie echt een permanent willen hebben voordat jullie naar ons toekomen om het te laten zetten.’" Bladzijde 84

Thematiek

Coming of age

Coming of age houdt in dat het personage een ontwikkeling doormaakt in zijn jeugd. Soms beslaat een boek en heel leven, soms maar een paar jaar, zoals bij Sheila het geval is. Het verhaal toont een gedeelte van Sheila’s tienerjaren en laat haar ontwikkeling als jonge vrouw in de jaren 70 zien. Zoals de lezer ziet is het is heel anders dan hoe het tegenwoordig gaat, in de 21ste eeuw. Hoe zij omgaat met de verhuizing naar een hele nieuwe buurt, haar multiculturele identiteit en de gewoonlijke worstelingen die een tiener heeft, vormen de kern van het verhaal.

Motieven

Maatschappelijke ongelijkheid

Dat Sheila een Chinees-Surinaamse afkomst heeft, wordt altijd opgemerkt door andere, witte kinderen bij haar op school. Dat zij ook nog in een nieuwe buitenwijk woont, waar niemand graag heen gaat als ze er niet vandaan komen, puur door de verhalen die mensen en de media gemaakt hebben over de Bijlmer. Uiteindelijk, zoals je aan het einde van het boek leest, is de Bijlmer echt compleet verpauperd en wonen er steeds meer drugsverslaafden en wordt de sfeer onguur.

Zelfontplooiing

Dit boek draait vooral op de gebeurtenissen in Sheila’s leven en hoe zij zich daarin ontwikkelt. Het past helemaal bij het thema ‘coming of age’, omdat dit inhoudt dat het personage een ontwikkeling doormaakt in het boek. Je merkt dat ze in het begin veel van de wereld moet ontdekken en zichzelf een plek moet geven in de Bijlmer, terwijl ze aan het eind van het boek beter afstand kan nemen tot de plek, haar vrienden en familie.

Liefde en vriendschap

Sheila is vooral op zoek naar vriendschappen en mogelijke vriendjes, zoals dat bij elke middelbare scholier waarschijnlijk het geval is. De problemen in haar vriendschappen en de bezigheid met bijhouden wie haar allemaal wel of niet aardig vinden, vormen dan ook de grootste lijnen van het boek. De problematiek met Guust en Sylvia, de ontdekking van de aardige kant van Paula en hoe zich te manoeuvreren tussen welke jongens haar leuk vinden. Hoewel het niet het enige is waar Sheila mee bezig is - familie is namelijk ook zeer belangrijk - komt het in elk hoofdstuk terug hoe Sheila zich tot anderen verhoudt.

Opdracht

Voor mijn broer Roberto

Trivia

Diana Tjin is zelf ook van Chinees-Surinaamse afkomst en heeft haar eigen ervaringen en herinneringen gebruikt om het verhaal van Sheila te kunnen vertellen.

In haar nieuwste roman 'De catalograaf' (2020) schrijft Diana Tjin ook over iemand die twee uiteenlopende nationaliteiten heeft, namelijk Joods en Surinaams. Het weerspiegelen van het zoeken naar identiteit, zoals Sheila dat min of meer ook doet, gebruikt ze dus als motief in meerdere romans.

Titelverklaring

Dit boek is opgebouwd aan de hand van liedjes die geliefd waren bij de bewoners op deze specifieke tijd en plaats. Voornamelijk soulliedjes en een verdwaalde Duitse song, ze voerden de boventoon in deze kringen en brengen de herinneringen van het hoofdpersonage terug naar boven. Het concept van een Bijlmerliedje wordt niet precies uitgewerkt, maar in het boek komt naar voren dat in de rest van Amsterdam deze muziek niet of nauwelijks gedraaid wordt. In de Bijlmer heeft Sheila het gevoel zichzelf te kunnen zijn, alle cultuurverschillen maken daar niet uit. En dat reflecteert de soulmuziek ook. Sheila benadrukt vaak dat haar vrienden buiten de Bijlmer andere, vaak ‘witte’ muziek luisteren. Écht een Bijlmerliedje is er niet aan te wijzen, ze zijn het allemaal een beetje. Achterin het boek zijn alle genoemde liedjes opgenomen in een overzicht. 

Structuur & perspectief

Het hele boek is opgebouwd in korte fragmenten, hoofdstukken zijn vaak maar een paar pagina’s lang. In elk fragment komt er een liedje voor, een zogenaamd ‘Bijlmerliedje’. Vaak is het een van de elpees die Sheila op haar kamer luistert, maar soms is het ook gewoon een melodie die iemand op straat fluit of een songtekst die ze zich vaag herinnert. Het verhaal is geschreven in de derde persoon vanuit het perspectief van Sheila. Je volgt haar dagelijkse leven in de Bijlmer en alles wat zij en haar gezin meemaken.  

Decor

Het boek speelt zich af in de jaren 70 van de vorige eeuw. Het decor is erg belangrijk, omdat het ook het thema van omvat. Je ziet het al aan de eerste zin, waarin het typische jaren 70 interieur voor de lezer wordt geschetst. Het hoofdpersonage bevindt zich in de Bijlmer, een gloednieuwe wijk in Amsterdam. Iedereen vraagt zich af hoe deze wijk zich gaat ontwikkelen - en dat houdt Sheila ook bezig, alleen dan met betrekking tot haarzelf. Wie ben ik en wat is mijn plek in de wereld als kind uit een Surinaams gezin? Hoe de wijk daarop reageert, wat zij meemaakt op school is heel bepalend voor het boek. Als het verhaal zich in 2020 had afgespeeld, had het een heel ander boek geworden. Juist het ontwikkeling van de Bijlmer in de jaren 1970 bepalen de verhaallijn. 
Dat er gemakkelijk wordt omgegaan met roken en drinken in het hele boek, ook bij vrij jonge tieners, is typisch een aanwijzing van de tijdsgeest van het boek. In de jaren 70 was de norm daarvoor heel anders en als je het boek nu leest valt je dat meteen op, de 21e-eeuwer vindt het eigenlijk maar vreemd dat dat ooit kon. 

Stijl

Dit boek is geschreven in gemakkelijke taal. Tjin gebruikt korte en overzichtelijke zinnen zonder te veel moeilijke woorden te gebruiken. Soms staat er een wat ouderwets of niet zo passend woord in een zin, zoals desolaat of sedert. Sheila’s belevenissen zijn geloofwaardig en haar perspectief op de samenleving komt sterk naar voren in het plot. Soms wordt er gezegd ‘Haar ogen brandden letterlijk’, of ‘Het was alsof ze haar huid letterlijk voelde branden’, terwijl dat een onjuiste constructie is. Het is juist figuurlijk bedoeld, gezien er later geen notie wordt gegeven van verbrande ogen of huid bij de personages. Ze wilde een gevoel van verlangen uitdrukken, maar in deze zinsconstructie komt het eigenlijk niet goed uit.

Slotzin

Twijfelden ze eerder nog aan de wijsheid van hun besluit, nu geven ze hun ouders gelijk. Die klakkeloos naar beneden gegooide vuilniszak is het laatste saluut, het teken dat het inderdaad tijd is om de Bijlmer te verlaten.

Beoordeling

‘Een Bijlmerliedje’ is een prima boek, niet te dik en het verhaal is leuk genoeg om het snel door te lezen. Door de korte fragmenten lukt dat ook goed. Het onderwerp ‘Een Bijlmerliedje’ had ze wel wat beter kunnen uitwerken, want waarom bepaalde liedjes nu per se toepasselijk zijn voor de Bijlmer en die omgeving. Het is uiteindelijk ook geen echt aanwijsbaar liedje, ze zijn het allemaal een beetje. Alleen over ‘Have you seen her?’ wordt het gezegd, alleen dan wordt het niet uitgelegd door Sheila waarom het precies zo is. Misschien is het de herinnering aan het liefdesverdriet van haar broer in het appartement, of wellicht was het daarvoor voor haar al een typisch liedje - het wordt voor de lezer in elk geval niet duidelijk. Als jonge lezer heb je van lang niet alle liedjes een idee hoe ze klinken, dus vooral voor iemand die jong in de jaren 70 is het noemen van de liedjes een leuke toevoeging. Als ze de muziek wat centraler in het verhaal had gezet en dit aspect beter had uitgewerkt, dan had ze een nog geslaagder boek neergezet. Het is een goed boek om te lezen voor een middelbare scholier en ik zou het dan ook wel aanraden om te lezen voor een leeslijst. Het is namelijk vrij dun, de taal is goed te volgen en het beschrijft het verhaal van een leeftijdsgenoot.

Recensies

"Ze heeft een aangename schrijfstijl en het boek bevat veel herkenbaars voor degenen die in ongeveer dezelfde tijd opgroeiden. Maar de lezer blijft toch met een wat onbevredigd gevoel achter: Sheila wordt volwassen in een soort niemandsland, dat zich in zo’n beetje elke Nederlandse buurt had kunnen voltrekken. Je mist de Bijlmer als, toch niet alledaags, decor." https://deleesclubvanalle...merliedje/

"Een prettig leesbaar verhaal, dat ook een mooi beeld schets van het Amsterdam in die jaren, de eerste metro, de verlatenheid van die grote flatgebouwen in de Bijlmer. In fragmentarische hoofdstukken schetst Tjin de ontwikkeling van een jong meisje waarbij elke ervaring, levensles op speelse wijze gerelateerd worden aan een muzieknummer uit die tijd." https://www.literairneder...week-42-3/