Feitelijke gegevens

• 1e druk, 2021
• 430 pagina's
• Uitgeverij: De Arbeiderspers

Flaptekst

Eerste zin

Dat we misschien maar moesten trouwen, had Bor gezegd, nu we toch in New York waren. Alsof hij me ging trakteren, op een uitje naar de dierentuin of zo.

Samenvatting

Proloog
De roman begint met een knaller. Zelda Wagschal (veertiger) wordt door haar partner Bor in New York ten huwelijk gevraagd in september 2001. Zelda is psychotherapeute en Bor een bekende advocaat. Zelda heeft haar eerste man Herman door zelfmoord verloren.
Met haar puberzoon Philip uit haar eerste huwelijk en haar twee kleine kinderen van Bor (Sam en Pol) gaan ze naar de rabbijn die hun huwelijk wil inzegenen. Maar ineens wordt de dag (9/11) verpest door de aanslagen op de Twin Towers. Tussen de lijken en de hulpverleners proberen de Wagschals zich in veiligheid te brengen. 

Deel 1 (Hoofdstuk 1-47)
2021: Bij de inauguratie van de nieuwe Amerikaanse presidente (!) zien de familieleden van Zelda een zwarte zangeres optreden die ze herkennen. Het is de vrouw die vijftien jaar geleden het gezin Wagschal in beroering bracht.

2005: Zelda woont met haar man Bor en haar kinderen in een luxe villa. Op een dag komt een mooie, zwarte vrouw, de Somalische en islamitische Amal, Sylayeen tijdens een sneeuwbui haar straat binnen wandelen. De migrante maakt indruk op de kinderen. Ze verblijft in een armoedig azc in de buurt, waar ook een vijandige sfeer heerst. Ze wordt later de oppas van de familie. Ze spreekt al vlug goed  Nederlands, is intelligent en zelfs wel wat brutaal. Ze vormt met de negenjarige Sam (die een talent op gebied van de muziek is) een goed duo. Hij speelt op de piano, zij zingt.

Amal wordt door de familie aangemeld bij het populaire tv-programma "De stem". Tijdens haar eerste tv-optreden met het liedje "Hallelujah"  is iedereen enthousiast. Maar nog meer indruk op het grote tv-publiek maakt Amal, als ze tijdens haar optreden haar hoofddoek en verdere kleding aflegt. Ze legt een statement af over de strenge islam als alles bepalende godsdienst . De gidsdienst valt negatief uit voor de positie van de vrouw (o.a. de vrouwenbesnijdenis). Meteen wordt ze door een aantal aanhangers van de islam in Nederland bedreigd. Ze wordt  naar de villa van Zelda gebracht, waar in de achtertuin een huisje voor haar in orde wordt gemaakt. ("Onze nieuwe  Anne Frank")  Ze wordt ook meteen beveiligd. Advocaat Bor kan dat via een bevriende relatie snel regelen.  De kinderen mogen niet weten dat Amal in de achtertuin woont. Niet al te lang daarna blijkt dat  Philip,  Sam en Pol dat wel weten.

Philip heeft een vriendin, Karina, die op een avond door een moslimjongen Kevin wordt verkracht. Philip neemt wraak door de schooljongen te gijzelen en af te tuigen. Diens vader Samir doet aangifte bij de politie en dan moet Zelda het voor haar eigen zoon opnemen en in contact treden met de vader van Kevin. Uiteindelijk loopt dit gedoe met een sisser af, zo lijkt het tenminste. Maar niet lang daarna vertoont Kevin zich in de buurt van de villa. Philip ziet dat en gaat op hem af. Na een vechtpartij met o.a. de beveiligers wordt Kevin gearresteerd. Hij heeft een lang mes bij zich en Philip weet dat hij ook een dreigbrief voor Bor heeft achtergelaten. Die heeft zich de laatste tijd als de beschermheer van Amal gedragen en hij komt ook in talkshows op televisie om over de islam te praten. Hij heeft een studie van de islam gemaakt en ook hij uit zich in negatieve zin daarover, waardoor ook hij bedreigd wordt. Na de arrestatie van Kevin moet Amal voor alle zekerheid  naar een ander safehouse. Ze bereikt natuurlijk wel de finale en wordt als gedoodverfde winnaar beschouwd.

De dag van de finale verloopt rampzalig voor het gezin Wagschal. Eerst kneust Pol 's ochtends  haar enkel en Zelda merkt in de brieven van de bank aan Bor dat hij zich in de schulden heeft gestoken om de beveiliging van Amal te betalen. Ze is woedend, omdat ze van niets weet  en ze wil na de finale met hem praten. Maar dat komt er niet van. Amal wint  de finale van "De Stem." maar als Bor in zijn eigen auto naar huis rijdt, wordt hij geliquideerd. Consternatie alom.

Deel 2 (Hoofdstuk 48-58)
Bij Bor in de auto is een brief met een verklaring voor de aanslag gevonden. Hij wordt gestraft voor zijn uitlatingen over de islam. Zelda verhuist naar een kleiner huis, omdat ze zich de villa niet meer kan veroorloven. Philip gaat naar israël om daar in het leger dienst te nemen. Hij is verbeten en ambitieus en komt bij de Special Forces van israël. Hij trouwt in Israël met Chaya en krijgt kinderen. Later komt hij door een ongeval bij de Geheime Dienst terecht.

Zelda ontmoet in een bioscoop de vader van Kevin (die gevlucht is) en ze voelen zich tot elkaar aangetrokken. Dat is wel bizar.  Op een dag komt Philip bij haar thuis en die vertelt het geheim dat Kevin betrokken was bij de moord op Bor en dat zij de relatie moet verbreken. Samir aanvaardt het min of meer gedwongen afscheid van Zelda. Er komt later nog een geheim van Philip ter sprake. Kevin maakte deel uit van een vijandige terroristische cel en die beraamde een aanslag op Amal en veel van haar fans tijdens een optreden in Jeruzalem. De Geheime Dienst heeft een einde gemaakt aan het leven van de samenzweerders (o.a. Kevin) en zo het leven gered van Amal.

Als Zelda en Pol voor de geboorte van het derde kind van Philip in Israël is, kijken ze op tv naar de inauguratie van de gekozen Amerikaanse presidente. Amal zingt daarbij het "welkomstlied". (zie hoofdstuk 1). Later belt Amal nog naar Philip op en die geeft de telefoon aan zijn moeder.

Personages

Zelda Wagschal.

Zelda is, als ze het verhaal van Amal vertelt, een vrouw van ongeveer zestig jaar. In de tweede tijdlaag waarin de komst van van Amal in het gezin van de Wagschals binnenkomt, is ze vijfenveertig jaar. Een paar jaar ervoor (op 9/11) is ze voor de tweede keer getrouwd, met Bor. Haar zoon uit het eerste huwelijk is een puber. Omdat hij enkele keren in de problemen komt, is Zelda geneigd hem iets meer te beschermen dan de andere kinderen. Tegen Philip wordt bijvoorbeeld een aanklacht wegens vrijheidsberoving van Kevin ingediend en het is Zelda die meteen de vader van Kevin opbelt om een compromis te kunnen sluiten. Haar man is nota bene advocaat. Zelda heeft ook nog last van een schuldgevoel dat terugslaat op de periode dat ze niet heeft gezien dat haar eerste man Herman depressief was. Hij pleegde zelfmoord. Zelda haalt met een dubbelzinnig gevoel Amal in haar huis en later in haar tuinhuis. Ze maakt daarover een opmerking ("Amal is onze nieuwe Anne Frank") die vrij ver gaat. Je weet eigenlijk niet goed hoe Zelda precies denkt over Amal. Wil ze het onderdak aan Amal wel verschaffen of doet ze het meer omdat haar man het wil. Ze maakt ook steeds opmerkingen aan het adres van Philip en Bor, alsof die een relatie met Amal zouden kunnen aangaan. Bor heeft wel veel geld gestopt in de beveiliging van Amal, wat buiten Zelda omgegaan is. Ze is op de dag van de moord dan ook woedend op hem. Zelda is psychotherapeute, maar ik ben er niet zeker van dat ik door haar behandeld zou willen worden. Wat niet helemaal logisch is en wat kitscherig overkomt, is het feit dat ze een aantal jaar na de moord op Bor verliefd wordt op de vader van Kevin, Samir. Maar ineens is daar de stoere zoon die het haar verbiedt om met de vader van een terrorist om te gaan.

Philip

Philip Meyer is geen gemakkelijke jongen. Hij kan wel eens uit zijn vel springen. Hij ontvoert Kevin, die zijn vriendin Karina heeft verkracht. Hij houdt in die periode alle dreiging die op het huis afkomt, goed in de gaten. Hij pakt Kevin opnieuw aan, als die in de buurt van zijn huis komt en van Amal die in haar tuinhuisje woont. Hij houdt in de gaten met welke louche figuren Kevin omgaat.( mannen in een grote Mercedes). Hij geeft af op de beveiligers die alleen maar mooi weer spelen, maar intussen zijn vader wel laten liquideren. Na de moord besluit hij om naar Israël te gaan en hij is zo fanatiek dat hij bij de legertraining opvalt. Hij wordt geselecteerd voor de Special Forces en na een ongeval komt hij in de Geheime Dienst terecht. In die functie waarschuwt hij zijn moeder door vertrouwelijke informatie met haar te delen. Dat klinkt voor een getrainde geheime agent, en zeker iemand in Israëlische dienst, niet erg logisch. Philip heeft in Israël zijn vrouw gevonden en hij heeft er al drie kinderen bij.

Amal

De Somalische migrante Amal komt in 2005 zomaar de besneeuwde straat en het gezin Wagschal binnenwandelen. Ze zit in een AZC in de buurt. Omdat Zelda een nieuwe oppas nodig heeft, gaat Amal dat werk een tijdje doen. Ze kan goed met de kinderen Sam en Pol opschieten. Met Sam maakt ze muziek. Ze heeft een mooie stem en ze wordt door Zelda aangemeld bij het tv-programma "De Stem". Dat heeft grote gevolgen. Wanneer Amal door de voorronden komt, wordt het een andere vrouw. Bij het eerste tv-optreden gooit ze haar hoofddoek af en ze legt een statement af over het te strenge geloof in Allah. Bijna vanzelfsprekend wordt ze daardoor bedreigd en ze moet dan onderduiken in het tuinhuisje van Bor. Ze komt vanaf dat moment enigszins arrogant over en gaat er voetstoots vanuit dat het normaal is wat de mensen in Nederland voor haar doen. Ze brengt het gezin van de Wagschals door haar verblijf in gevaar, maar ze heeft daar geen schuldgevoel over. Toch is die plotselinge karakterwisseling (van verlegen oppas tot strijdvaardige ex-moslim) niet zo geloofwaardig, ook al omdat Zelda zegt dat Amal maar "een paar maanden" in haar familie heeft rondgelopen. Die verandering voltrekt zich dan binnen enkele maanden. Na de moord op Bor ziet Zelda haar echter nauwelijks meer. Maar Amals ontwikkeling gaat verder. Ze is intelligent, mooi en zingt goed. Ze emigreert naar de VS en wordt ook daar een ster. Bij de inauguratie van de nieuwe Amerikaanse presidente zingt ze het "welkomstlied" voor de presidente. Kort daarop belt ze Philip op en heeft ze een gesprek met Zelda.

Quotes

"Een verschrikkelijke brand is het die zich razendsnel over de oppervlakte van de toren lijkt uit te breiden en naar beneden lekt als bloed uit de bek van een hond met een verdoemde prooi. De toren lekt het ergste, heetste vuur, deze hond is erger dan de kwaadaardigste hond, het stopt maar niet, integendeel, het vuur wordt erger en meer, de scheuren waar het vuur uit lekt breder." Bladzijde 24

"Ja, ze is het . Echt. Zo hartelijk, zo betoverend als deze vrouw de nieuwe president tegemoet treedt, zo begroette ze ons ook, vijftien jaar geleden. Haar lach...." Bladzijde 45

"Ik keek Samir recht aan. We waren beide ouders. Het hemd, de broek, het bloed. "Als mijn zoon een meisje heeft verkracht, moet hij worden bestraft. Net zoals jouw zoon voor het ontvoeren van de mijne". zei Samir." Bladzijde 123

"Wel betekende deze avond het einde van ons gezin zoals we het kenden, het einde van onze argeloosheid en ons comfort. De avond van de moord." Bladzijde 348

"Bor. Bor was neergeschoten. En verging hij alsnog- de reling het dek, het laatste topje van de stuurmast, recht naar de bodem zakte hij, mijn wereld die ik kende en waarvan ik zoveel gehouden had." Bladzijde 348

Thematiek

We leven in een wereld van de tegenstelling tussen goed en kwaad

Er zijn in de wereld goede en slechte mensen.("Hoewel natuurlijk de meeste mensen deugen.") Dat zou heel goed het thema van deze roman kunnen zijn. Het kwade is immers in de wereld. Dat motief is in vrijwel alle romans van Jessica Durlacher opgenomen. Het oorlogstrauma van haar vader (een overlevende van de Duitse kampen) speelt in de meeste boeken van haar een rol, net als het motief van de Joodse identiteit. Het kwaad komt al in de proloog naar voren. Op het moment dat Zelda en Bor eindelijk gaan trouwen (het goede) wordt de idylle wreed verstoord door de aanslagen op de Twin Towers. een vergelijkbaar element zit in de situatie bij de opvang van Amal. De migrante komt op een winterse dag met sneeuw ( zwart-wit!) in het leven van de Wagschals. ze doen er goed aan haar als oppas aan te nemen en haar zelfs te stimuleren mee te doen aan de zangwedstrijd 'De Stem." Met "Hallelujah" maakt Amal indruk en zou ze een mooie zangcarrière tegemoet kunnen gaan, maar ze provoceert de moslims door voor de tv op dat moment een statement over de islam te geven. Dat zet weer kwaad bloed bij de moslims en die willen wraak nemen. Daardoor moet Amal onderduiken (de relatie achter in de tuin verwijst naar de onderduiksituatie in het Achterhuis). Zelda noemt Amal, de nieuwe Anne Frank, Ze willen goed doen, maar het kwaad komt meteen in hun familiekring. Kevin is de eerste die een aanslag wil plegen. Bor wil ook goed doen, gaat zich verdiepen in de islam en geeft interviews op televisie. daarmee brengt hij zijn gezin in gevaar. Bovendien kost de beveiliging van Amal handen met geld en hij plukt zijn bankrekening leeg, zonder het aan zijn vrouw te melden. Dat zet kwaad bloed bij haar en ze spreekt zelfs van verraad, ook al een oorlogsterm. Bor kan op de dag van het goede (de winst van Amal in de zangwedstrijd) het kwaad niet buiten de deur houden, want dat slaat toe in de persoon van een fanatieke aanhanger van de Islam, die hem doodschiet. Kevin is geradicaliseerd, gevlucht uit Nederland en wil terroristische aanslagen blijven plegen. Zelda's zoon Philip daarentegen wil de kant van de goede partij kiezen door in het leger van Israël dienst te nemen, maar ook hij moet dan geweld gebruiken om zijn idealen te bereiken. Om Amal te beschermen voor een aanslag, moet hij andere mensen zoals Kevin doden. Is er dan verschil tussen de aanslagplegers op de Twin Towers en Philip die terroristen doodt? Is er niet altijd de vraag, aan welke kant je in het leven staat? Dat zie ik toch het meest als het thema van deze roman.

Motieven

Zelfmoord

De eerste echtgenoot van Zelda, Herman, heeft zelfmoord gepleegd. Zelda heeft daar wel een schuldgevoel aan over gehouden. De moordenaar van Bor, een Syrische islamitische fanaat schiet Bor dood op een beladen plek, het mediapark in Hilversum. De man pleegt twee dagen later zelfmoord.

Moord

Bor Wagschal wordt op de avond van de finale van het tv-programa "De stem" door een radicale islamaanhanger vermoord op het terrein van de tv-studio.

Verkrachting

Kevin, een schooljongen en de zoon van Samir, heeft de vriendin van Philip, Karina, op een avond verkracht. Philip neemt later wraak door Kevin mee te nemen en hem af te tuigen. Kevins vader vindt dat zijn zoon gestraft moet worden, maar hij dient ook een aanklacht in tegen Philip.

Wraak

Wraak is een belangrijk motief in deze roman. De islamitische harde kern wil wraak voor het gedrag en de uitlatingen van Amal tijdens haar tv-optreden. Ook Bor ligt onder vuur omdat hij in talkshows op de tv de islam aanvalt. Bij de moordaanslag op hem wordt een briefje van de moordenaar op zijn borst aangetroffen gevonden waarop staat wat de oorzaak van zijn liquidatie is. (vgl. de dood van Theo van Gogh ) Philip neemt wraak op Kevin, wanneer die zijn vriendin Karina heeft verkracht. Die wil na represailles van Philip weer wraak plegen op Bor. (getuige het gevonden briefje na zijn dood) Het heeft er in deel 2 schijn van dat Philip later in Israël naar de betrokkenen bij de dood van zijn vader blijft zoeken. Het definitief uitschakelen van Kevin zou je daarom als een teken van wraak kunnen zien.

Verraad

Zelda voelt zich door haar man verraden, omdat hij haar niet heeft ingelicht dat hij grote sommen geld heeft moeten opnemen om Amal te beveiligen. Het geld dat Zelda na de dood van haar ouders op zij had gezet voor haar kinderen, heeft hij ook opgenomen. Vooral omdat hij gezwegen had over die geldopnames voelde ze zich verraden,. Ze had er nooit meer over kunnen praten met haar man.

Schuld

Zelda heeft nogal eens te maken met schuldgevoelens. Toen haar eerste man Herman zelfmoord pleegde, voelde ze zich schuldig, omdat ze te weinig aandacht had besteed aan de signalen die hij eerder had uitgezonden. Zelda is trouwens een personage dat zich vaak in haar onzekerheid schuldig voelt. Dat staat in schrille tegenstelling tot de opvattingen van Amal die zich nergens over schuldig lijkt te voelen. Er zijn dingen die gebeuren en dat heb je maar te accepteren, is haar opvatting. (blz. 325 : 'Schuldgevoel- daar had je het weer, het bracht over het algemeen weinig goeds.")

Moeder-zoonrelatie

Er is een speciale band tussen Zelda en Philip. Hij is de zoon uit haar eerste huwelijk. Herman heeft zelfmoord gepleegd en de eerste jaren daarna waren ze helemaal op elkaar aangewezen. Dat schept vanzelfsprekend een sterkere band. later krijgt ze met Bor nog twee kinderen. Met wie ze een goede band heeft, maar voor deze Sam en Pol kan ze de verantwoordelijkheid delen met Bor. Voor Philips voelt ze iets meer. Dat kun je zien als ze hem wil beschermen tegen de aanklacht die Samir, de vader van Kevin, heeft ingediend wegens ontvoering en gijzeling van zijn zoon. Ze neemt het initiatief om de aanklachten in te trekken. Ook later houdt ze een speciale band met haar oudste zoon, zelfs wanneer hij naar Israël vertrekt.

Geheim

Philip werkt later bij de Israëlische Geheime Dienst en hij komt op een dag naar zijn moeder om haar te waarschuwen voor Samir, de vader van Kevin. Kevin is geradicaliseerd en Philip vindt dat ze de relatie met Samir moet verbreken. Later meldt hij haar het geheim dat er een aanslag op Amal beraamd is en dat ze de terroristische cel o.a. met Kevin hebben uitgeschakeld. Een ander geheim is dat Bor voor zijn vrouw verzwijgt dat hij veel geld van zijn bankrekeningen heeft moeten opnemen dat hij moest gebruiken voor de beveiliging van Amal.

Godsdienstprobleem: de islam

Nadat Amal tijdens een tv-optreden afstand heeft genomen van de strenge islam, komt ze in grote problemen. Ze ageert tegen de vrijheid van de islam en keurt de vrouwenbesnijdenis sterk af. Dat levert meteen grote problemen op. Zowel Amal als later Bor krijgt met bedreigingen op het internet te maken. Ze moet daarom worden beveiligd. Toch komen de aanslagen er. Bor wordt door een Syrische islamfanaat vermoord. Ook blijven er terroristische cellen bestaan die aanslagen willen blijven plegen. Daar komt Philip mee in aanraking. Er wordt o.a. een aanslag op Amal beraamd als ze in Israël als zangeres optreedt. Die aanslag wordt verijdeld door het ingrijpen van de Geheime Dienst. De islam speelt natuurlijk al vanaf het begin van de roman een rol, nl. de aanslagen op de Twin Towers.

Motto

"Gezegd wordt dat er op de wereld altijd zesendertig speciale mensen zijn en dat zonder hen, zonder elk van hen, en geen van hen kan ontbreken, de wereld te gronde zou gaan."
(Talmoed) 

Het motto komt later terug in de roman op blz. 31 als Zelda vertelt van het verhaal uit de Talmoed dat haar vader haar steeds had voorgehouden.

Opdracht

Voor de liefsten

Titelverklaring

De Somalische gast/oppas van de familie Wagschal heeft een prachtige stem en ze doet mee aan het programma "De Stem" (vgl. The Voice). Ze doet in een eerste uitzending meteem afstand van haar islamitische geloof en dat brengt veel reuring in Nederland.  Amal wint bovendien de wedstrijd, maar op die dag wordt de man van Zelda, de vertelster, vermoord door een terrorist. 

Structuur & perspectief

De roman is verdeeld in een (soort) proloog en twee delen. Deel I is 47 hoofdstukken lang en deel 2 is veel korter. (11 hoofdstukken). De proloog vertelt de inhoud van het verhaal rond de aanslag van de Twin Towers op 9/11. Deel I is een door Zelda achteraf vertelde geschiedenis over de kennismaking met de Somalische migrante Amal. De gebeurtenis zelf speelt in 2005 en vijfien jaar later vertelt Zelda de spannende geschiedenis die dat tot gevolg had. Deel 2 geeft een afronding in de tekst wat er na de moord op Bor is gebeurd. Verteltechnisch gezien heeft deel 2 veel weg van een epiloog.
De ik-verteller is de psychotherapeute Zelda Wagschal. In 2005 is ze vijfenveertig jaar. Ze is een achteraf-verteller en kan daardoor niet alleen steeds vooruitwijzen, maar ook terugverwijzen naar de gebeurtenissen in het verleden. Dat geeft spanning in de roman. 
Herhaaldelijk komen er dan ook zinnen in voor als:
(blz. 172: " Achteraf is het verbazingwekkend met hoeveel gemak ik me in die rol schikte, alsof de ergernis zelf me genoeg was, en het doel (verandering!) minder ter zake deed."
(blz. 230: "Hoe graag ik ook wil, soms denk ik dat ik dit verhaal gewoon niet kan vertellen. De pijn is het obstakel, een kolossale steen voor de grot waarin ik al meer dan vijftien jaar zit opgesloten.")

Decor

Er zijn diverse tijdlagen in de roman. In de proloog was dat september 2001. (9/11)  In het eerste hoofdstuk van deel I is er de inauguratie van de nieuwe Amerikaanse presidente: 2021(?). De belangrijkste episode ligt daarvóór, het jaar 2005, toen Amal de familie kwam binnenwandelen.

De belangrijkste plaatsen in de vertelling zijn allereerst New York bij de Twin Towers. In deel I woont Zelda met haar gezin in een luxe villa. Dat zou een villa kunnen zijn in de buurt van Bloemendaal (waar Durlacher zelf met haar man Leon de Winter woont) maar er worden geen tekstgegevens over de plaats verteld. De tv-studio van "de Stem", is eigenlijk een symbolische ruimte en in deel 2 speelt Israël een belangrijke rol, omdat Philip dienst neemt in het Israélische leger en later bij de Geheime Dienst. 

Stijl

Jessica Durlacher is  een vertelster van spannende verhalen die vaak een relatie hebben met oorlog. Dat liet ze al zien in bijvoorbeeld in "Emoticons" en  De held."  Ze doet dat meestal in een heldere vertelstijl. Daarbij schroomt ze af en toe het gebruik van vrij onbekende woorden niet (bijvoorbeeld voor onze lezersgroep van scholieren) niet. Ik kwam er toch een aantal tegen, waarvan ik zelf niet eens de betekenis wist: capitonnering -?- (blz. 9), cerebraal (11) symbiose (101), premisse (141), madrassa -?- (166), detente -?- (297) proxystrijd -?- (298) ostentatief (287), omineuze (309),  meticuleus -?- (379)  perpetuum mobile van wreedheid (382) aliyah -?- (386), proxyoorlog (399).

Ook komen in deze roman ook te uitgewerkte en filosofisch getinte gedachten voor die misschien net iets te veel informatie bevatten om de lezer zelf te laten nadenken. Soberheid in deze passages was m.i. op zijn plaats geweest.
Wel ben ik enthousiast over een aantal metaforen. Een paar voorbeelden hiervan:

(blz. 46:"Wrok schrijnt als een korst achter mijn borstbeen, waaronder de wond nog steeds niet helemaal dicht is, bij elke ademhaling driegt hij open te scheuren. Mijn hart jaagt, en ik moet naar adem happen, zo licht voel ik me in mijn hoofd.")
(blz. 146: "De schuld (niet schuld schat, 'zelfverwijt, zoals Martha me steeds trachtte bij te brengen) die ik voelde over Hermans dood, was een stuk prikkeldraad binnen in mijn borst om mijn hart gewikkeld en bij bepaalde gedachten en bewegingen voelde ik de scherpe untjes steken. Ik had zijn in honing of geweld verpakte noodkreten meestal meteen herkend. Op die ene keer na.")
(blz. 212 : "We hadden ons willens en wetens gecommitteerd aan dat bommenvest, een geladen kalasjnikov hingen we op in de kinderkamer, we begroeven een landmijn  in onze tuin. Ik haalde diep adem."
(blz. 358: "Het anonieme Nederlandse publiek, die kolossale os, die mammoettanker, moest de juist denk-en voelrichting op. De os moest zijn stal in, de tanker de haven binnen. Zonder herder, Zonder loods.. We waren afhankelijk van de luimen van de os. We konden niet anders dan bidden dat de tanker met zijn levensgevaarlijk trage zwaarte de juiste kant op dobberde."
Maar er zijn ook enkele metaforen die het etiket "nadrukkelijk" gezocht kunnen krijgen.

Conclusie: over het geheel gezien is "De stem" door de stijl een lezenswaardige roman geworden.

Slotzin

"ja, ze is hier", zegt hij. "Bij ons. Of liever gezegd, we zijn bij haar." Zachtjes zet ik Moran op de grond en loop naar Philip toe, kijk hem vragend aan, mijn handen beven. Hij kijkt naar mij. "Wil je haar even hebben? In de verte hoor ik haar stem mijn naam uitspreken. Ik pak zijn telefoon aan.

Bijzonderheden

1. In interviews heeft Jessica Durlacher verteld dat haar  personage Amal gebaseerd is op de indertijd bekende Somalische immigrant Ayaan Hirsi Ali. Met haar was Jessica destijds bevriend geraakt. Intussen is de Somalische vrouw naar de VS geëmigreerd en heeft Durlacher nauwelijks contact meer met haar.  

Beoordeling

Jessica Durlacher is zeker geen schrijfster die aan de lopende band romans publiceert. Ze heeft een klein, maar indrukwekend oeuvre op haar naam staan. In de afgelopen twintig jaar publiceerde ze slechts vier romans: Het geweten,(1997) De dochter (2000), Emoticons (2004), De Held.(2010) De laatste, veel geprezen, roman schreef Durlacher dus al tien jaar geleden.
"De stem" is pas haar vijfde roman, het is een 'lekker boek',  maar het is zeker niet haar  beste roman.  In interviews vertelt de schrijfster  regelmatig dat ze tijd nodig heeft om een idee voor een verhaal in haar hoofd te laten rijpen. Ze heeft dus tien jaar de tijd genomen om o.a. de betekenis van de aanslagen op 9/11 en de dreiging van de islam in een verhaal te gieten. Het is haar inderdaad gelukt een aantrekkelijk verteld verhaal te schrijven. Het is vrij spannend en goed gecomponeerd in drie tijdlagen.
Over het algemeen is ook de stijl van Jessica Durlacher prettig om te lezen: helder woordgebruik, en fraaie metaforen. Minpuntje in dit geval vind ik zelf de wat uitvoerige uitleg over de gevoelens van Zelda, ("Show don't tell, please") waardoor er voor de lezer zelf weinig in te vullen valt. Er zijn m.i. ook onnodig moeilijke woorden gebruikt. Ook ik kende enkele van die moeilijke woorden niet eens.  Er is ten slotte  een soort 'feel-good-einde", wat je juist in deze roman over goed en kwaad niet zou verwachten. Nou, vooruit dan maar.....
Een ander zwakpunt is  m.i. de te sterke schildering van de zwarte kant van de islam. Zodra Amal haar hoofddoek heeft afgedaan, lijkt het erop alsof in heel Nederland geen prettige aanhangers van dat geloof bestaan. Die zwart-wit-tegenstelling doet het verhaal geen goed. 

Ik hou van boeken die mooi zijn uitgegeven. Daar is "De stem" een prima  voorbeeld van. Er ligt een fijne bladspiegel op de lezer te wachten en er is een mooie gebonden uitgave van de (Arbeiders)pers gerold. Goed om dit boek ter hand te nemen. Ondanks de 430 bladzijden (wat voor huidige scholieren echt een dikke pil is) zullen veel  lezers en zeker de fans van de schrijfster deze roman zeker kunnen waarderen.
Toch is "De Stem" niet echt een toproman, waarover een schrijfster tien jaar zou hebben moeten nadenken. Maar het blijft een allszins leesbaar boek.

Recensies

"Omdat het zo levensecht is geschreven, met zoveel oog voor de echte wereld en de actualiteit, met zoveel tegenslag en heftigheid, vond ik het einde, waarin ‘alles’ uiteindelijk ‘goed’ komt ongeloofwaardig. Omdat niets in dit verhaal goed is gekomen, omdat het haast niet kán goed komen met wat er allemaal is voorgevallen en gebeurt." https://www.hebban.nl/rec...er-de-stem

"Het boeiendste gedeelte van het boek is de verhouding van Zelda met haar oudste zoon Philip. Een zoon die zijn eigen keuzes volgt en in dienst treedt van het Israëlische leger en zijn leven in dienst stelt van het bestrijden van terreur. Hij is voor Zelda niet helemaal te peilen en toch heeft ze grootst mogelijke bewondering voor zijn verzet tegen de islamitische terreur. Een zelfde soort moeder-zoonverhouding zat ook al in de roman De held uit 2010. De zoon verbeeldt misschien de onderliggende boodschap van hoop binnen het boek: wees weerbaar." https://www.tzum.info/202...r-de-stem/

"Durlacher drijft de boel op de spits door de kwestie letterlijk en figuurlijk in de backyard te plaatsen – Amal zit in een huisje in de achtertuin (achterhuis!). Zo haalt zij de dreiging, die voor de meesten van ons ver en enigszins abstract zal zijn, heel dichtbij. Wat als je eigen thuis niet meer veilig is? Hoe belangrijk zijn je idealen nog als het leven van je kinderen in gevaar is? Deze roman geeft geen oplossingen. De oorlog, vertelt De Stem, moet uiteindelijk in ons eigen hoofd uitgevochten worden." ttps://www.volkskrant.nl/...gle.com%2F

"Het zijn vertrouwde thema’s in de romans van Jessica Durlacher: het geweld dat zich van buitenaf binnendringt in gewone levens; moed, engagement, verantwoordelijkheid die gevraagd worden, de zoektocht naar wie ‘de rechtvaardigen en de dapperen zijn’ - zoals het aan de Talmoed ontleende motto aankondigt. Indirect biedt de roman ook een zelfportret; een inkijkje in waar de auteur zich ongeveer bevindt in haar leven nu, met heldere observaties over rouw, ouder worden, moederschap, los laten." https://www.trouw.nl/cult...gle.com%2F

"Nog erger is de ongeloofwaardigheid van de personages – niet alleen de moslims zet Durlacher simplistisch neer. Amal maakt na het uitkleedincident in één klap een karaktertransformatie door, van giechelige oppas naar vrijheidsstrijder. Zoon Sam is een wonderkind op de piano, die ‘Für Elise’ op gehoor naspeelt. Zelda zelf is psychoanalytica, wat ongeloofwaardig is doordat ze zich nooit bewust wordt van de (voor)oordelen waarin ze zelf gevangen zit. Het toppunt van de gemakzuchtige karaktertekening is de mededeling, terloops, dat het huwelijk van Zelda en Bor lijdt onder de terreurdreiging: ‘Er waren dingen in geslopen bij ons.’ Alsof het over kennissen van kennissen gaat, in plaats van over de hoofdpersonen. Laat die ‘dingen’ dan zien! Tegen die tijd ben je als lezer het contact met de personages al verloren – passages waar Zelda aarzelt en reflecteert (moeten ze Amal wel helpen?) worden steeds geringer. Durlachers energie is duidelijk in de thrillerplot gaan zitten, in het bouwen naar de climax waarin de ontwrichting van het gezin compleet wordt. Daar gaat ze vol op het orgel en toch laten de knaleffecten je koud. Want in alle geweld, in al het rechtlijnige engagement, heeft Durlacher het belangrijkste veronachtzaamd: dat het over mensen moet gaan." https://nrcwebwinkel.nl/de-stem

Bronnen

Interview met de schrijfster over haar relatie met Ayaan Hirsi Ali en over de invloed van haar op de romanfiguur Amal.

https://www.nporadio1.nl/...an-de-stem

Trailer voor de roman

https://www.youtube.com/w...KS98tV6R1c