Bibliografische gegevens

Het boek heet “De aanslag” en is geschreven door Harry Mulisch.

De uitgeverij die het boek heeft gepubliceerd is “De bezige bij” uit Amsterdam.

De eerste druk was gepubliceerd in september 1982, ik heb de vijftigste druk uit juli 2007 gelezen.

De aanslag heeft geen vaste opbouw en de personen zijn niet “doordacht”, dat is omdat dit een biografie is van Anton’s leven. Er is in mijn opzicht niet sprake van een boodschap, maar wel van een thema, het is namelijk (centraal gezien) een roman. Er is geen cliché eind, het is zelfs het tegenover gestelde van dat. In dit verhaal is er voor mij maar één duidelijk symbool; en dat is een dobbelsteen.

Over Harry Mulisch

Harry Mulisch werd op 29 juli 1927 in Haarlem, toen hij ongeveer 4 was kwam Harry er achter dat hij een passie voor schrijven had. In 1971 (toen Harry 44 was) trouwde hij met Sjoerdje Woudenberg, met haar kreeg hij twee dochters: Anna (1971) en Frieda (1974). Vanaf 1987 (toen Harry 60 was) was hij samen met zijn vriendin Kitty Saal, met haar kreeg hij één zoon: Menzo (1992).

Het verhaal gaat over Anton die tot aan zijn twaalfde is opgegroeid in Haarlem, het is 1945, winteroorlog, als er een vervelend incident voor zijn huis plaatsvindt. Fake Ploeg wordt neergeschoten en voor zijn huis neergelegd door de buren. Door de “moffen” worden hij en zijn ouders aansprakelijk gesteld en het huis uit gesleept. Zijn ouders worden gefusilleerd, hij wordt in een cel gestopt.

Als Anton is vrij gelaten en bij zijn oom en tante in Amsterdam gaat wonen, heeft hij zichzelf voorgenomen om hier nooit meer aan terug te denken en het gewoon te vergeten. Helaas overkomt hem om de zoveel jaar wel weer iets waardoor hij in aanmerking komt met die vervelende gebeurtenis, zonder het te willen ontmoet hij weer iemand uit die tijd die er mee te maken had of hij ontdekt iets dat hij helemaal niet wou ontdekken!

En dan toch uit eindelijk, in 1981, weet hij álles wat er die ene avond is gebeurt, en kan hij die vervelende gebeurtenis afsluiten.

De titel verklaard wat er die ene avond in 1945 is gebeurt, de aanslag op Fake Ploeg, de aanslag op zijn huis, de aanslag op zijn ouders en broer; de aanslag op Anton’s leven. “Aanslag” heeft in het woordenboek meerdere betekenissen, waaronder: poging tot moord of overrompeling, en dat is wel een goede beschrijving over wat er met Anton’s leven is gebeurt en wat er die avond is gebeurt.

De thema’s van dit boek zijn vooral; de ellende van de oorlog, de toeval in het leven en “het verleden” vermijden. De reden waarom ik voor deze drie thema’s heb gekozen omdat; Anton middenin de ellende van de oorlog leeft, hij met toeval steeds dingen te weten komt over wat er die ene avond is gebeurt en ik heb voor ““het verleden” vermijden” gekozen omdat Anton het er niet over wou hebben, hij wou er niks meer mee te maken hebben.

Er is in dit boek sprake van heel veel motieven, waaronder; haat, angst en liefde. Er komen ook een paar symbolen in voor; rood (liefde en dood), wit (vrede), foto’s (oproepen van het verleden) en mes (afsnijden van relaties). Ik heb gekozen voor rood omdat Anton van Saskia, Liesbeth, zijn broer en ouders hield en omdat zijn ouders en broer allen waren vermoord. Ik heb ook gekozen voor wit omdat het grootste gedeelte van het boek zich afspeelt na de oorlog, toen er weer vrede was. Ook heb ik gekozen voor foto’s, omdat het verleden telkens terugkomt in Anton’s hoofd, met wie hij ook praat, waar hij ook is en wat er ook gebeurt. Als laatste heb ik gekozen voor mes omdat Anton niks meer te maken wou hebben met zijn oude woonhuis, de buren, de straat, gewoon heel Haarlem wou het vergeten, daarom verbrak hij het contact met iedereen die daar woonde en bleef hij in Amsterdam wonen bij zijn oom en tante.

Spanningsopbouw

Wat dit verhaal vooral érg spannend maakte waren de vragen; wie had Fake Ploeg neergeschoten, waar is Peter, waarom hadden de buren Fake Ploeg bij Anton voor de deur neergelegd, waarom werd Fake Ploeg neergeschoten? Al die vragen motiveren je om weer verder te lezen, en zo nu en dan komen er weer aanwijzingen, soms naderen ze langzaam en dan ineens komen ze heel onverwachts. Wat mij ook aan het denken zette waren de vragen; waarom is Cor Takes zo mysterieus, wie was die vrouw die bij Anton in de cel zat, waarom kreeg Anton in Italië in één keer een hyperventilatie? Dit boek heeft over het algemeen een gesloten einde, alle vragen zijn beantwoord en alles is helemaal helder.

Er wordt verteld vanuit het hij/zij-perspectief (het hij-perspectief om specifiek te zijn). Dat zie je aan het feit dat Harry Mulisch bijvoorbeeld schrijft; “Op het moment dat hij dat zei, liep hij langs de linnenkast.”

De verhaaltijd is van 1945 tot en met 1981, het tijdsverloop is chronologisch en continu en er zijn verwijzingen in de tijd, er is niet echt sprake van “flashbacks” maar er wordt wel teruggedacht aan het verleden, dus een terugverwijzing.

Anton moest een nacht in de cel blijven, doordat hij in een cel was (en bijvoorbeeld niet een hotel) werkt dat spanningverhogend. Toen hij bij Cor Takes thuis was waren ze een tijdje in het souterrain, het werd omschreven als een claustrofobische omgeving met een knipperende tl-buis, dat geeft het gevoel alsof het niet erg prettig is om daar te zijn.

Anton, hij is een gesloten persoon. Het liefst luistert hij naar mensen en praat dus niet al te veel.

Saskia, zij is open. Ze vindt het leuk om te kletsen met mensen en is erg gastvrij.

Net zoals Liesbeth, zij is ook erg open en vindt het leuk om in gezelschap te zijn van mensen.

Takes, een open persoon, hij praat het liefst de hele dag door over de oorlog en wat voor streken hij allemaal in die tijd heeft mee gemaakt.