Het stenen bruidsbed door Harry Mulisch

Ik heb dit boek gekozen omdat ik er al vaker over gehoord had en me had laten  vertellen dat Harry Mulisch een erg goede schrijver was. Mijn verwachtingen waren door de vele aanprijzingen erg hoog. Ik verwachtte dat het een erg mooi boek zou zijn en erg mooi geschreven zou zijn.

Het thema van het boek is de heropbouw van Europa na de Tweede Wereldoorlog. Het grootste gedeelte gaat over de gruwelen van het bombardement van Dresden in Duitsland en hoe de stad er 10 jaar aan toe is.

Herr Doktor Norman Corinth

Doktor Corinth is een Amerikaanse veteraan die als  piloot aan het einde van de tweede wereldoorlog de stad Dresden gebombardeerd heeft. Vlak na het bombardement is hij uit de lucht geschoten en uit het neergestorte vliegtuig was hij de enige overlevende. Hij was wel zwaargewond aan zijn gezicht en aangezien men toen niet erg goede plastische chirurgen had, bleef zijn gezicht enigszins misvormd van de littekens. Eenmaal terug in de Verenigde Staten wordt hij tandarts. Hij is een beschadigde man, niet alleen fysiek. Hij lijdt aan onrustigheid en kan niet langer rationeel nadenken of reageren. Naar mijn mening is het een zeer verwarde man. Meteen zodra hij in de D.D.R. aankomt wordt hij verliefd op zijn gastvrouw en weet deze uiteindelijk ook in bed te lokken, ondanks dat hij een vrouw heeft die thuis op hem wacht. Hij is psychologisch niet helemaal in orde, maar ik kan niet benoemen waar hij precies onder lijdt. Ik denk dat het een psychose is omdat hij aan het einde  van het boek een auto in brand steekt en er lachend naast gaat zitten.

In het verhaal heeft Doktor Corinth eens in de zoveel tijd flashbacks over het bombardement op Dresden. Deze momenten zijn beschreven als homerische lofzangen, er staat ook telkens boven …e Zang en de personages worden beschreven op een manier zoals men in de tijd van de oude Grieken ook deed. De functies van de flashbacks zijn dat de lezer begrijpt waarom Doktor Corinth zo graag naar Dresden wilde.

De opening van het verhaal is in eerste instantie redelijk vaag. Je weet niet wie de hoofdpersoon is en de situatie wordt met weinig woorden met een directe betekenis beschreven. Het vliegtuig wordt beschreven als “de trillende machine boven de oceaan”  en meer van dergelijke zinnen. Dus de situatie waarin de hoofdpersoon zich bevind is in eerste instantie niet goed duidelijk, dit had voor mij een negatief effect en ik kreeg de neiging om het boek weg te leggen omdat het zo moeilijk te begrijpen is. Ik worstelde met elke bladzijde om zijn betekenis  te achterhalen en  probeerde te vinden wat zijn connectie was met de rest van het verhaal.

Het boek heeft een open einde, Corinth heeft net ruzie gemaakt met een Duitse collega-tandarts na hem beschuldigd te hebben van medeplichtigheid aan de massamoorden van de joden in de kampen. Als hij uit het hotel komt lopen springt hij gierend van het lachen in de auto en scheurt hij weg, al komt hij niet ver, aangezien de auto gekraakt bleek te zijn en na enkele meters explodeert. Corinth strompelt gewond uit de auto en gaat maniakaal lachend op de stoep zitten. Voor de lezer heeft dit een zeer merkwaardig effect. Persoonlijk had ik geen idee wat er nou met hem aan de hand was.

Mijn probleem met de Nederlandse literatuur is dat bijna alle boeken zo enorm geforceerd geschreven zijn. Het gaat de schrijver niet om het verhaal dat hij verteld, nee hij wil zich uitsloven voor het publiek door zijn ingewikkelde en vergezochte schrijftechnieken te laten zien. In dit boek is duidelijk te merken dat Harry Mulisch precies doet wat ik hiervoor beschreven heb. Aan het begin van het boek gebruikt hij erg gecompliceerde beschrijvingen van tijd en plaats en springt hij heen en weer door de tijd, er komen zelf homerische lofzangen aan te pas,  maar aan het einde van het boek merk je dat hij erachter gekomen is dat de heer Corinth een zeer intrigerend karakter heeft en blaast dit compleet op door hem allerlei bizarre dingen te laten doen. Uiteindelijk wordt de schrijfstijl alleen maar vaag in plaats van gecompliceerd en wordt doktor  Corinth een krankzinnige in plaats van een getraumatiseerde man.

Naar mijn mening is dit boek slechts ingewikkelde lectuur. Een boek dat in de literatuur thuishoort heeft een constante schrijfstijl en een goed lopend verhaal zonder vage redeloze toevoegingen. In dit boek gebeuren er te veel dingen zonder reden of verklaring. Het wordt de lezer snel te veel want deze weet niet langer wat hij/zij wel of niet moet onthouden.

Samenvatting

Norman Corinth is een Amerikaanse tandarts uit Baltimore. Hij wordt uitgenodigd voor een congres voor tandartsen in Dresden in de DDR. Het boek speelt zich af in 1956 en de DDR is op dat ogenblik zeven jaar gescheiden van West-Duitsland en kent een communistisch regime. Corinth gaat op de uitnodiging in en reist naar Dresden. Hij wordt opgevangen door Hella Viebahn, een gids van het congres. Corinth heeft een speciale reden om af te reizen naar Dresden. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was hij piloot van een Amerikaanse bommenwerper en nam hij deel aan het beruchte bombardement op Dresden in februari 1945. In de loop van het boek wordt duidelijk dat Corinth ook betrokken was bij het mitrailleren van de bevolking van Dresden. In feite is Corinth een oorlogsmisdadiger, hij schoot op onschuldige burgers die naar de rivier gevlucht waren. Aan de andere kant is hij zelf ook slachtoffer. Zijn vliegtuig werd neergehaald en Corinths gezicht is verminkt als gevolg van brandwonden.

In Dresden wordt Corinth geconfronteerd met zijn daden. De stad ligt nog altijd in puin en hij hoort veel verhalen over het bombardement en het Derde Rijk. De pensionhouder Ludwig bijvoorbeeld vertelt Corinth dat hij op historische grond staat. De chauffeur die hij krijgt toegewezen, Günther, zegt dat hij in april 1945 als lid van de Hitlerjugend Hitler heeft ontmoet, en zelfs een kneepje in zijn wang kreeg. Ook een collega op het congres, de West-Duitser Schneiderhahn deelt zijn oorlogservaringen met Corinth en vertelt over de concentratiekampen. Hierdoor krijgt Corinth het idee dat Schneiderhahn een voormalige nazibeul is. Hella ten slotte zegt dat ze als jonge communiste in een concentratiekamp heeft gezeten. Als Corinth met Hella naar het pension teruggaat, gaan ze met elkaar naar bed. Als hij met Hella seks heeft, lijkt het alsof Corinth het bombardement nog eens beleeft.