Mijn boekbespreking gaat over het boek Hersenschimmen. In dit boek wordt verteld hoe een man in een vrij kort tijdsbestek zijn geheugen verliest, dus dementeert. Mijn oma is ook erg aan het dementeren. Ik hoor hier af en toe wel eens verhalen over van mijn moeder. Koop iets in de stad, hebben we dat gekocht?? Toen we de opdracht kregen om een boekbespreking te houden ging ik naar mijn vader toe en die zei direct van: Dan moet je Hersenschimmen doen. Er is veel over te vertellen en je weet gelijk hoe het bij oma eraan toegaat.

J. Bernlef de zogenaamde schrijver is eigenlijk Hendrik-Jan Marsman. Hij is een Nederlandse schrijver, dichter en vertaler. Hij werd op 14 januari 1937 geboren in de buurt van Haarlem. Hij is nu zo’n 80 jaar oud maar daarvan staat hij al een dikke 50 jaar aan de top. In zijn eerste periode schreef hij vooral essays. In de jaren 60 vertaalde hij gedichten van verschillende Zweedse dichters.  Hij had al vele prijzen gewonnen maar in 1984 werd hij bekend onder het grotere publiek met dit boek. Het boek werd zo’n half miljoen keer verkocht in Nederland en Vlaanderen. Het werd ook in meer dan 10 andere talen vertaald.

Bernlef kan gerekend worden onder de realistische stroming. Hersenschimmen is een roman omdat het een lang verhaal is waarin de handelingen van de hoofdpersoon in verband met zijn karakter en zijn innerlijk worden beschreven. Ook groeit de hoofdpersoon langzaam naar de beslissende fase. Samengevat is hersenschimmen een realistische roman.

In dit boek gaat het over Maarten Klein. Hij is na de tweede wereldoorlog samen met zijn vrouw vera naar Noord-Amerika geëmigreerd. Inmiddels is hij op zijn 71-jarige leeftijd gepensioneerd. Hij was eerst secretaris van een internationale maritieme organisatie. Dat is een organisatie die de scheepvaart tussen verschillende lidstaten organiseerd. En dus geniet hij rustig van zijn oude dag.

Opeens veranderen er echter dingen in zijn brein. Het boek begint zo: “Misschien komt het door de sneeuw dat ik me ’s morgens al zo moe voel.” Dit toont gelijk al aan dat hij vermoeit is. Hij verliest bijna elk besef van tijd, weet niet meer welke dag het is en of het nou ’s ochtends of ’s avonds is. Op bladzijde 15 al ofzo, dan staat hij op zondagavond na zijn middagdutje, de schoolkinderen op te wachten om ze na te zwaaien, want dat deed hij nou eenmaal elke dag… Ook kan hij het heden en verleden niet meer uit elkaar houden. Het gebeurde bijvoorbeeld een keer dat hij op een stoel stond om zijn potlodendoos te pakken. Hij dacht toen dat hij in het voorraadhok van de basisschool stond… Of hij belde naar de bibliotheek om te vragen waar zijn vrouw Vera, die vroeger bij de bibliotheek werkte, nou bleef. Hij dacht toen dus dat Vera er nog gewoon werkte. Allemaal zulk soort dingen gebeuren in het begin van het boek. Het is allemaal nog wel te overzien voor Vera maar Maarten hoort zijn vrouw af en toe wel praten tegen mensen dat ze zich zorgen maakt. Maar Maarten denkt er op dat moment maar het zijne van. Hij heeft soms even een vergissing maar dat moet toch kunnen??

Ook al raakt Maarten steeds vaker afwezig, heeft hij ook nog vaak gewoon heldere momenten, maar op gegeven moment kan hij het dan als het ware niet meer onder woorden brengen.

‘Het lijkt wel of mijn hoofd lek is, of mijn besef van de wereld met het uur minder wordt.’ Zei hij tegen de dokter waar zijn vrouw dan niet bij was…

Verder in het boek herinnert Maarten zich niet veel meer. Niet van vakanties die al jaren geleden gepasseerd zijn maar ook dingen die pas geleden gebeurd zijn weet hij niet meer. Hij durft er niet voor uit te komen tegenover Vera omdat hij zich schaamt. Als zij dan een keer vraagt wat er toch met hem is, dan reageert hij uiterst nuchter dat hij niets mankeert. Wanneer ze samen foto’s van vroeger gaan kijken om herinneringen op te halen gaat het met een klein ondersteunend zinnetje onder de foto’s nog wel om hele verhalen op te hangen… Maar bij foto’s zonder, wordt hij helemaal depressief omdat hij zelf ook duvels goed inziet dat hij nog vrij weinig.

Op gegeven moment wordt het Vera toch echt te gortig. Ze gaat naar dokter Eardly toe. Deze adviseert haar om Maarten binnen te houden, hem veel te laten rusten en bepaalde pillen te laten slikken. Ook dat pakt echter niet zo goed uit: 83-85

Een tijdje later herkent Maarten mensen ook steeds moeilijker. Hij herkent op gegeven moment zijn vrouw zelfs niet meer. Die ziet hij dan aan als zijn moeder of zijn oma.

Omdat Maarten steeds meer hulp nodig heeft bij het wassen en aankleden enzo dus besluit een gezinshulp in te schakelen die dag en nacht in huize Klein blijft. Zij heet Phil Taylor. Maarten snapt alleen niet wie zij is. Hij verward haar vaak met zijn jongste dochter. Ook met haar kijkt Maarten zijn fotoalbums door. Het wordt echter zo erg dat hij zichzelf na verloop van tijd ook niet meer herkent.

Maarten is niet vaak meer voor een echt gesprek warm te maken. Dit simpelweg omdat hij of niet uit zijn woorden kan komen of omdat hij het allemaal niet meer begrijpt. Hij gaat ook steeds meer rare dingen doen. Midden in de nacht gaat hij naar beneden, steekt de open haard aan, pakt zijn fotoalbum en gaat langzaam elke foto lostrekken en in het vuur gooien. Dan komen Phil en Vera weer naar beneden, gelukkig was er nog niet zoveel verbrand maar dan moet hij toch weer terecht gewezen worden, midden in de nacht!!!!

Hij was eerder al twee keer weggelopen met een gelukkige afloop, maar als hij de derde keer wegloopt belt Vera gelijk naar dokter Eardly. De dokter komt snel en geeft hem een injectie en hij wordt afgevoerd naar een kliniek. Omdat hij daar natuurlijk helemaal uit zijn omgeving is weggehaald, is alles en iedereen vreemd voor hem. Hij leeft dan ook helemaal in zijn eigen wereld. En die wereld is ook niet zo groot. De laatste 10 bladzijden van het boek is eigenlijk geen touw aan vast te knopen. Er komen de raarste denkbeelden in voor. Ik zal er even eentje voorlezen… 157-158. Dit was dan nog een duidelijk stukje maar soms gaat het over het uitglijden over een bananenschil enzo, dan weet je gewoon echt niet waar het over gaat…