A       Titelbeschrijving

Harry Mulisch: De Aanslag. De Bezige Bij, Amsterdam, 1e druk 1982, 254 bladzijden

B       De eerste reactie achteraf

 

Niet

Een beetje

Erg

Spannend

 

X

 

Meeslepend

 

X

 

Ontroerend

 

X

 

Grappig

X

 

 

Realistisch

 

 

X

Fantasierijk

X

 

 

Interessant

 

X

 

Origineel

 

 

X

Goed te begrijpen

 

X

 

Optimistisch

X

 

 

Goed geschreven

 

X

 

 

• Dit werk heeft mij aan het denken gezet. Nee.
• Dit werk spreekt me wel aan, omdat in het verhaal een gebeurtenis erg belangrijk is en de rest van het werk hier steeds op terugkoppelt. Bovendien speelt het verhaal zich gedeeltelijk af in de Tweede Wereldoorlog, wat een dergelijke spanning met zich mee brengt. Dit spreekt mij ook aan.

C       De analyse

1.Titel

• Ik heb voor dit aandachtspunt gekozen, omdat de titel van het boek zeer vaak terug komt in dit werk. De titel ‘De Aanslag’ slaat op de aanslag die in het begin van het verhaal op NSB-er Fake Ploeg wordt gepleegd. Doordat zijn lichaam voor het huis van hoofdpersoon Anton wordt gelegd, worden diens ouders en broer dezelfde avond nog gefusilleerd. Anton komt echter vrij, en groeit verder op bij zijn oom en tante. Hij wil de gebeurtenis vergeten, maar het komt regelmatig terug in zijn leven. Telkens komt hij weer iemand tegen die hij kent van vroeger en zo ontdekt hij wat er precies op de avond van de aanslag is gebeurd.

Het werk bevat ook een motto, deze is: ‘Overal was het al dag, maar hier was het nacht, neen, meer dan nacht.’ Dit motto is geschreven door C. Plinius Caecilius Secundus en komt uit zijn werk Epistulae VI. Dit is een bestaat uit een reeks brieven, waarin de uitbarsting van de vulkaan Vesuvius bij Pompeii in het jaar 79 wordt beschreven. De uitbarsting heeft gevolgen voor lange tijd, net zoals de aanslag op Fake Ploeg dat heeft in het leven van Anton.

2.Thema

• Dit aandachtspunt heb ik uitgekozen, omdat ik vind dat het thema in dit werk duidelijk naar voren komt. Het thema is schuld, want wie er nu eigenlijk schuldig was aan de dood is de vraag. Direct waren het de Duitsers, maar indirect waren het de buren van Anton die schuldig waren aan de dood van zijn familie. Wie ook schuldig zouden kunnen zijn, zijn Takes en en Coster.

De hoofdpersoon zoekt onbewust het hele verhaal uit wie de schuldige is van de aanslag op Ploeg. Uiteindelijk is de moraal van het verhaal, dat iedereen verantwoordelijk is voor zijn eigen daden, en niet voor de reactie van anderen hierop.

3.Motieven

• Ik heb voor dit aandachtpunt gekozen, omdat er een motief is dat mij opviel tijdens het lezen van het werk. Iedere keer als er iets zou gaan veranderen in het leven van Anton, kwam hij in contact met een dobbelsteen. Vlak voordat de aanslag op Ploeg wordt gepleegd, begint hij met een spel mens-erger-je-niet met zijn familie. Als Peter dan naar buiten gaat om het lichaam van Ploeg te verplaatsen, stopt Anton de dobbelsteen in zijn zak. Ook al hij wordt opgehaald door zijn oom, voelt Anton de dobbelsteen per ongeluk in zijn zak; het is het begin van iets nieuws.

De dobbelsteen staat in het algemeen voor het lot, zo komt dit ook terug in het verhaal.

4.Structuur

• Dit aandachtspunt heb ik gekozen, omdat het werk in bepaalde, zeer duidelijk afgescheiden, delen is opgebouwd. Het boek bestaat uit vijf episodes, elk speelt zich af in een ander jaar. Doordat er zoveel jaar tussen de verschillende episodes zit, spelen die zich iedere keer in een andere context af. In iedere episode maakt de hoofdpersoon ook kennis met een persoon die weer wat meer kan vertellen over wat er nu precies op de avond van de aanslag is gebeurd. Zo krijgt Anton steeds meer antwoorden op zijn vragen.

5. Historische tijd

• Ik heb voor dit aandachtspunt gekozen, omdat de historische tijd in dit verhaal belangrijk is. Zonder de Tweede Wereldoorlog als context, had de aanslag, en daarmee de belangrijkste gebeurtenis in het boek, niet plaats kunnen vinden. De historische tijd waarin het verhaal zich afspeelt speelt dus een grote rol in het werk.

 

6.Perspectief

• Ik heb voor dit aandachtspunt gekozen, omdat ik vind dat het verhaal eigenlijk vanuit twee perspectieven wordt beschreven. Het verhaal wordt verteld door een zogenaamde “alwetende verteller”.  De verteller beschrijft het verhaal auctoriaal en ‘van buitenaf’. Doordat er echter maar een echte hoofdpersoon is, begin je, naarmate het verhaal vordert, mee te leven met het personage. Vanuit deze visie zou je kunnen zeggen dat het verhaal ook wordt verteld vanuit een ik-perspectief, je leest namelijk wat een personage beleeft.

E       Analyse van de recensie

Recensent: Karel Osstyn

Bron: De Standaard

Datum: 12-11-1982

 

Mening van de recensent:

Door zijn nuchterheid heeft dit boek alles wat literatuur groot maakt in zich.

 

Schuld en onschuld, zin en onzin worden op slag relatief

Hier ben ik het mee eens. Doordat de hoofdpersoon meerdere mensen tegenkomt die iets met de aanslag te maken hebben, wordt het van verschillende kanten belicht en ga je anders naar de gebeurtenis kijken

Mulisch geeft aan de naoorlogse geschiedenis een weergaloos reliëf

Dit vind ik wel meevallen. Ik heb, na het lezen van dit boek, niet het gevoel dat ik een beeld heb bij de tijd waar het werk over gaat

Gaandeweg wint het boekaan complexiteit, met het personage en zijn probleem mee.

Hier ben ik het mee eens. In het begin van het verhaal is het vlug te lezen en is alles simpel beschreven, maar naarmate je verder leest, worden beschrijvingen complexer