Persoonlijke gegevens

• Ik heb dit boek gekozen omdat het verplicht was.
• In het begin dacht ik: help, hoe ga ik dit ooit uitkrijgen? Het was namelijk allemaal lang en dichterlijk geschreven, en ik snapte niet echt goed waar het over ging.

De inhoud

Het gaat over de inname van Amsterdam in 1304. De inname en de moord op Floris V zijn echt gebeurt, maar voor de rest heeft Vondel bijna alles verzonnen.

Gijsbrecht van Amstel had met twee andere edelen graaf Floris V vermoord, omdat die Gijsbrechts nicht Machteld had verkracht. Daarom was Gijsbrecht verbannen, maar na de dood van Floris’ erfgenaam kwam hij terug naar Amsterdam. De Kennemers en de Waterlanders, die erg graafsgezind waren, belegerden de stad. Omdat ze het na een jaar nog niet gelukt was om Amsterdam te overvallen, verzonnen ze een list. Ze deden of ze wegtrokken, de burgers achtervolgden hen en namen de spion Vosmeer gevangen. Die vertelde Gijsbrecht dat een schip met rijshout, wat er nuttig was om de stad te verwarmen, buiten de stad lag. Gijsbrecht beval het schip binnen te halen, maar wat hij niet wist is dat er Kennemers en Waterlanders in het schip verstopt waren.

Op kerstavond veroverden deze soldaten de stad en staken het schip in brand. Ze haalden ook de soldaten binnen die verstopt waren in Kathuizerklooster, wat buiten de stadsgrens lag.

Op het kasteel van Gijsbrecht vertelt Badeloch, Gijsbrechts vrouw, aan Gijsbrecht wat ze heeft gedroomd. Namelijk dat de stad in gevaar was en dat ze oom Gozewijn en nicht Claris van Velzen uit het Clarisseklooster moeten halen om ze in veiligheid te brengen. Eerst wil Gijsbrecht dat nog niet echt geloven, maar dat werd anders toen broeder Peter kwam, de deken van de Nieuwe Kerk. Die vertelde dat de stad veroverd was en in brand stond, daarop vertrok Gijsbrecht om Gozewijn en Claris te halen. Maar die weigerden hardnekkig mee te komen.

Gijsbrecht trok met een groep vluchtelingen weer richting zijn kasteel. Een bode kwam verslag doen van wat er was gebeurt met de stad en het klooster.

Vanuit het kasteel probeerden ze de vijanden terug te dringen, waarbij Arend van Amstel, Gijsbrechts broer, dood ging. Van Vooren kwam de overgaven van het kasteel eisen, maar Gijsbrecht weigerde.

Er volgde een discussie tussen Gijsbrecht en Badeloch. Gijsbrecht wilde Badeloch met de kinderen laten vluchten en zelf het kasteel verdedigen, terwijl Badeloch haar man voor geen goud wilde verlaten. Op gegeven moment verscheen de engel Rafael, die zei dat Gijsbrecht moest vertrekken naar Pruisen om daar de stad Nieuw Holland te stichten. Daarop vertrok Gijsbrecht en zei zijn Amsterdam voor altijd vaarwel.

Verhaaltechniek

Opbouw: het stuk is bestaat uit vijf bedrijven met reien tussendoor. Dat is de klassieke vorm (naar de Grieken en Romeinen) van een toneelstuk schrijven. Vondel was een renaissancistisch dichter, dus invloeden van de klassieke oudheid klinken in het stuk door.

Een ander voorbeeld van zo’n invloed, wat heel duidelijk naar voren komt, is de parallel met het paard van Troje. Dat heeft Vondel er als het schip met rijshout (het Zeepaerd) in verwerkt.

Ruimte: het verhaal speelt zich af in en rond Amsterdam, namelijk buiten de stadspoort bij de Haarlemmerpoort, Kathuizerklooster, Clarisseklooster en het kasteel van Gijsbrecht. Per bedrijf wisselt de locatie. De stad zoals Vondel hem beschrijft was niet zoals Amsterdam in de 14e eeuw was, toen was het nog maar een dorp, maar het maakte het levendiger voor de mensen die toen keken.

Het verhaal speelt zich af in 1304, om precies te zijn van 24 december ’s middags om drie uur tot zonsopgang. Het namelijk was een ideaal van een toneelstuk in de 17e eeuw dat het niet langer dan 24 uur duurde (de vertelde tijd, niet de verteltijd natuurlijk).

Taalgebruik: het taalgebruik is 17e-eeuws Nederlands, dat is logisch aangezien het stuk in de 17e eeuw geschreven is, alles is ook in dichtvorm geschreven. In de vertaalde versie is het taalgebruik nog steeds enigszins ouderwets, maar om de betekenis van de tekst te behouden, is de rijm soms verloren gegaan.

Verhaalfiguren: Gijsbrecht van Amstel is de hoofdpersoon en die heeft ook echt gestaan. Maar hij is ook bijna de enige persoon die echt was, de rest heeft Vondel erbij verzonnen. Gijsbrecht is de held van het verhaal, hij geeft nooit op en overleeft alles.

Motieven: -de belegeraars van Amsterdam blijven trouw aan hun taak, er was zelfs een man in het Zeepaerd die zijn keel door wilde snijden omdat hij erg verkouden was, dus de mannen in het schip kon verraden.

• Gozewijn en Claris en de nonnen van het Clarisseklooster willen niet weg uit het klooster, ze willen blijven, ook al weten ze dat ze vermoord worden.
• Gijsbrecht en zijn bondgenoten blijven trouw aan hun stad, ze willen Amsterdam tot het laatst toe verdedigen.
• Badeloch is trouw aan haar man, ze wil hem niet verlaten, hoe erg de situatie ook is.
• Gijsbrecht luistert naar de engel Rafael, dus is trouw aan Gods wil.

Thema: trouw, iedereen is trouw aan zijn eigen plek en/of partner en wil dat- of diegene voor geen goud verlaten.

Schrijver

Joost van den Vondel werd geboren op 17 november 1587 in Keulen en ging dood op 5 februari 1679 in Amsterdam. Zijn ouders waren doopsgezind, maar later heeft hij voor het katholicisme gekozen. In 1610 trouwde hij met Mayke de Wolff. Omdat hij uit een eenvoudig milieu kwam, heeft hij geen uitgebreide scholing gehad. Later heeft hij zelf Latijn en Grieks geleerd om teksten uit de oudheid te kunnen lezen. Vandaar dat er ook invloeden uit de oudheid in Gijsbrecht van Amstel zitten verwerkt. In zijn eigen tijd was Vondel al beroemd.

Vondel heeft vooral toneelstukken en (religieuze) poëzie geschreven.

Eindoordeel

In het begin dacht in dat in Gijsbrecht van Amstel nooit zou snappen en dat ik het vreselijk saai en langdradig zou vinden. Maar naarmate ik verder in het boek kwam, begon ik het meer te waarderen. Ik begreep de verhaallijn en ik was gewend aan de taal. Hoewel ik sommige dingen nog steeds ingewikkeld vond omdat het heel dichterlijk is, dus er werd niet rechtstreeks verteld waar het om draaide. Ik vond het in elk geval bijzonder om het te lezen.