Lijmen / Het been door Willem Elsschot

Primaire gegevens
Auteur: Willem Elsschot(Erven Alfons Josef de Ridder)
Titel: Lijmen/Het been
Aantal bladzijdes: 223
Verschenen in: het deel Lijmen is voor het eerst verschenen in 1924, en Het been is voor het eerst verschenen in 1938. De druk die ik las, komt uit 2008 en is van de serie Grote Lijsters.

Samenvatting
De hoofdpersonen zijn Laarmans en Boorman. Het boek speelt zich af in Antwerpen voor 1938, want aan het eind staat: Antwerpen, 1938. Laarmans werkt samen met Boorman aan het ‘Algemeen wereldtijdschrift voor financiën, handel, nijverheid, kunsten en wetenschappen’. Boorman weet Laarmans over te halen om bij het wereldtijdschrift te werken. Laarmans moet ‘lijmen’. Dat betekent dat hij bedrijven waarover artikelen in het wereldtijdschrift verschijnen zoveel mogelijk exemplaren moet verkopen. Een van de firma’s die hij moet lijmen is de familie Lauwereyssen, die handelt in keukenliftjes. Boorman weet mevrouw Lauwereyssen honderdduizend exemplaren aan te smeren. Ze probeert dit later nog minder te maken, maar dat lukt haar niet. Laarmans moet elke maand de termijn innen. Boorman scheldt haar de laatste termijn kwijt, maar daar wil zij niets van weten. In het been botst Boorman tegen een vrouw op als hij op straat loopt. Als ze wegloopt, ziet hij dat het mevrouw Lauwereyssen is en dat ze een houten been heeft. Hij denkt dat het komt omdat ze door het betalen van zijn termijnen geen geld voor zalfjes meer heeft. Hij wil haar dus het geld teruggeven. Ze gaan eerst langs bij dikke Jeanne, een vrouw die een kroeg tegenover de smederij heeft. Van haar horen ze dat meneer Lauwereyssen is overleden. Vervolgens gaan ze naar mevrouw Lauwereyssen, maar zij wil het geld niet aannemen. Boorman probeert haar het geld toch op te dringen via een rechtszaak. Als uiteindelijk de smederij met 4500 kilo oud papier te koop staat, bedenkt Boorman dat dat het restant van het wereldtijdschrift is. Hij besluit het oud papier te kopen en zo toch het geld terug te betalen. Op de veiling worden eerst lage bedragen geboden, tot Boorman ineens 8500 gulden biedt. Iedereen denkt dat hij gek is en dus wordt hij door de politie naar het gekkenhuis gebracht. Om Boorman vrij te krijgen besluit Laarmans naar zijn neef Jan te gaan, die priester is. Die neef weet Boorman vrij te krijgen en mevrouw Lauwereyssen zover te krijgen dat ze het geld wil aanvaarden, als Jan het daarna aan een goed doel geeft.

Verhaalanalyse
Tijd en ruimte
Het verhaal wordt chronologisch verteld. Het hele boek is eigenlijk een flashback. Laarmans vertelt aan een onbekend persoon waarom hij bij Boorman is gaan werken en wat hij allemaal heeft gedaan. Het verhaal begint als iemand Laarmans ontmoet in een café, diegene herkent Laarmans aan zijn stem. De naam van de persoon die Laarmans ontmoette, is niet bekend. Diegene vraagt aan Laarmans waarom hij zo veranderd is en wat hij nu voor werk doet. Het verhaal heeft een gesloten einde, want je weet alles wat er met Laarmans is gebeurd in de tijd dat hij voor Boorman werkte. Lijmen/Het been speelt zich af in Brussel, dat zie je als Boorman belt, dan zegt de juffrouw bij de telefoon: Brussel hier.

 Wijze van vertellen
Het verhaal wordt verteld door de ik-verteller, dat komt ook omdat Laarmans het aan een onbekende persoon vertelt, het is een verslag.

Spanning
Het boek is niet erg spannend geschreven, maar je wilt wel weten hoe bijvoorbeeld de zaak met mevrouw Lauwereyssen afloopt.

Thema en motieven
Het thema van het boek is lijmen, Boorman lijmt Laarmans om zelf te gaan lijmen, later probeert Laarmans zelf de onbekende persoon te lijmen om secretaris te worden. Wat in het boek lijmen genoemd wordt, wordt ook wel acquisitiefraude genoemd.

Personages
Er zijn twee hoofdpersonen: Boorman en Laarmans. Boorman wordt beschreven als een korte, stevig uitziende man van een jaar of vijftig, die op Beethoven leek. De beschrijving van Boorman in het boek geeft de indruk dat hij veel overwicht op mensen heeft. Dat komt misschien ook omdat hij veel geld heeft. Hij deelt bijvoorbeeld dure drank uit. Vooral in Lijmen lijkt het dat Boorman een harteloze man is, maar in Het been zie je dat hij zich toch schuldig gaat voelen tegenover mevrouw Lauwereyssen.

Laarmans wordt niet echt beschreven, er wordt alleen gezegd dat hij eerst een baard had en die in opdracht van Boorman afscheert. Ook heeft hij sinds hij bij Boorman werkt veel nettere kleren aan, zodat de onbekende persoon hem eerst nauwelijks herkent. Laarmans heeft een zachter karakter dan Boorman, dat merk je ook aan het stuk over het incasseren, hij zegt dat hij er nu nog van walgt.

De bijpersonen zijn: mevrouw Lauwereyssen, Laarmans neef Jan en dikke Jeanne.

Over neef Jan kom je weinig te weten, behalve dat hij een pastoor is en de neef van Laarmans. Mevrouw Lauwereyssen is de vrouw van smid Lauwereyssen, zij koopt honderdduizend exemplaren van het wereldtijdschrift, zij heeft een been waar het slecht mee gaat, dat is in Het been vervangen door een houten been. Dikke Jeanne is de eigenaresse van een café tegenover de firma Lauwereyssen, hierdoor kan zij Boorman en Laarmans veel nuttige informatie verschaffen. Dit zie je als ze het geld terug willen gaan geven aan mevrouw Lauwereyssen, dan worden ze bespaard voor de fout naar de inmiddels dode Pieter Lauwereyssen te vragen.

Titel
De titel van het eerste boek, Lijmen komt van het lijmen dat Boorman en later Laarmans doen. De titel van het tweede boek komt van het slechte been dat mevrouw Lauwereyssen heeft en waar Boorman schuldgevoelens over krijgt.

Persoonlijke beoordeling
Ik vond het een interessant onderwerp, ik had nog nooit gehoord van ‘lijmen’. Soms vond ik wat saaiere stukken te lang duren, bijvoorbeeld aan het begin van het boek als Hendrickx en Lauwers bij Boorman binnen zijn. Dat zou ik korter hebben gemaakt. De gebeurtenissen waren het belangrijkst in het boek. De gebeurtenissen zijn geloofwaardig, zeker voor die tijd, dat komt ook omdat Willem Elsschot in het boek een stuk van zijn leven verwerkt heeft. Er vonden niet echt schokkende gebeurtenissen plaats. Ik vind de afloop erg goed, ook is het leuk dat het boek eigenlijk een flashback is op het eerste hoofdstuk van beide boeken na. Ik vind het ook leuk dat Laarmans aan het eind zelf de onbekende persoon wil lijmen om zijn secretaris te worden. Aan het eind weet je alles, je weet dat Laarmans uit het bedrijf gestapt is, maar dat Boorman zijn plaats weer ingenomen heeft. Je weet ook dat mevrouw Lauwereyssen eindelijk het geld aangenomen heeft. Ik kon me goed inleven in de persoon, je snapt dat Laarmans voor dat geld bij Boorman gaat werken en je snapt ook waarom hij eerst per ongeluk een grote klant laat schieten. Ik herken eigenlijk geen eigenschappen van Laarmans of Boorman bij mezelf of bij andere mensen in mijn omgeving. Ik vind het goed dat Laarmans uiteindelijk is gestopt met lijmen, het lijmen en het hele wereldtijdschrift is eigenlijk gewoon een bedriegerij. Wel vind ik het jammer dat Laarmans zich zo makkelijk laat verleiden, hij gaat met Boorman mee en doet alles wat Boorman zegt. Ik vind het goed dat Boorman overwicht heeft, maar het is jammer dat hij het misbruikt door personeel zoals Laarmans te lijmen en klanten zoveel mogelijk exemplaren van het wereldtijdschrift aan te lijmen. Als ik de schrijver geweest was, had ik waarschijnlijk Boorman en Laarmans meer bedrijven laten lijmen, nu beschrijft de schrijver het lijmproces van maar een paar bedrijven, ik zou Boorman vier of vijf bedrijven laten lijmen. Ik kon het verhaal vlot lezen, wel moest ik soms even terugkijken als er naar iets werd verwezen. Ik vond het proces bij de rechtbank in Het been spannend, maar verder zaten er weinig spannende stukken in, dat vond ik wel jammer. Er was niet echt een verrassende afloop, maar de afloop was ook niet flauw, je weet nu hoe het met iedereen verder is gegaan. Ik vond Lijmen/Het been niet lastig om te lezen, ook al was het een flashback. Het taalgebruik vond ik niet moeilijk, maar ik denk dat het als je nu zo zou praten erg formeel zou klinken. Ik vond de gebeurtenissen duidelijk omschreven.