Het diner van Herman Koch 

Inhoud opgaven

Samenvatting

Tijd

Plaats/ruimte

Hoofdpersonen

Mening

Samenvatting van internet

 Samenvatting

Paul Lohman is getrouwd met Claire en hebben een zoon, Michel. Wanneer Serge, Paul's broer en kandidaat voor de opkomende ministerverkiezing, Paul en Claire uitnodigen voor een diner, heeft Paul er weinig zin in. Het liefst blijft hij samen met Claire de rest van de avond indrinken in het café, maar uiteindelijk gaan ze, zij het een half uur te laat, op weg. Daar blijkt dat Serge en zijn vrouw Babette ook nog niet eens gearriveerd zijn. Eenmaal aangekomen lijkt het erop dat Babette gehuild heeft.

Hoewel het een gewoon avondje uit lijkt, blijkt dat de reden van het diner een nogal luguber randje heeft. Michel en zijn neef, Serge en Babette's zoon Rick, hebben namelijk iets verschrikkelijks gedaan. Of, misschien is ze eerder iets verschrikkelijks 'overkomen'. Na het einde van een schoolfeest wilde het tweetal namelijk even gaan pinnen, maar in het pinhokje lag een, naar later bleek vrouwelijke zwerver te slapen. Na een ontstane ruzie met de zwerfster gooit het tweetal allerlei spullen naar de vrouw toe, met een jerrycan tot slot. Een lege jerrycan, die echter alsnog vlam weet te vatten. De jerrycan ontploft in het pinhokje en de vrouw is op slag dood. Een paar avonden later zijn de beelden van de beveiligingscamera te zien bij Opsporing Verzocht en herkent Paul de jongens. Hij weet niet of Claire ze ook herkent, maar het lijkt er niet op. Hij kijkt de beelden terug op Uitzending Gemist.

Wanneer hij op internet het programma terugkijkt en in het laatste frame, voor de beelden worden stopgezet, iets ziet wat lijkt op een witte sneaker, gaat hij naar YouTube. Wanneer hij daar rondzoekt vind hij een paar extra beelden... Beelden gemaakt met een mobiele telefoon. Michel en Rick hadden samen het idee om Happy Slapping-video's te maken (Paul kwam al eerder op Michel's mobiel een video tegen waarin een dronken man werd geslagen door Rick, aangemoedigd door Michel), en nu blijkt dat Michel en Rick nog even terug zijn gegaan om beelden te maken. Later blijkt dat Beau, ook wel bekend als Faso (de geadopteerde zoon van Serge en Babette en dus de geadopteerde broer van Rick) de beelden in handen heeft en er Michel en Rick mee chanteert, want hij wil een scooter kopen. Als ze niet betalen, zet hij álles op YouTube. Wat er dus al te zien was is lang niet alles, maar dus alleen nog maar een preview.

Ondertussen zitten Paul en Claire zelf ook in een lastig parket. Serge wil het hele verhaal namelijk naar buiten brengen en zich terugtrekken als kandidaat voor het ministerschap. Daardoor zullen Rick en Michel ongetwijfeld de gevangenis indraaien... Dit alles vertelde hij pas op weg naar het restaurant aan Babette, waardoor zij in tranen binnenkwam. Paul en Claire moeten íets doen om Serge van het idee af te brengen. Ondertussen zijn Michel en Rick bezig Beau voor eens en voor altijd het zwijgen op te leggen. De avond van het 'misdrijf' heeft Michel Claire aan de lijn gehad en is alles aan haar uitgelegd. Paul werd er door zijn overspannen staat buiten gelaten, maar ook hij weet er nu van. Het hele diner is dè gelegenheid om voor afleiding te zorgen. Claire zorgt voor een alibi, Rick en Michel kunnen intussen hun gang gaan...

Tijd:

Dit boek speelt zich af in het heden, rond 2006. Dat kan je merken doordat er jaren genoemd worden en bijvoorbeeld moderne dingen zoals Youtube en mobieltjes bestaan. Ook wordt er over Balkenende gesproken, waaraan je kunt merken dat het boek nogal actueel is.

Plaats / Ruimte:

Het boek speelt zich ergens in Nederland af. Waar is niet precies bekend. Je kan het merken aan de typische Nederlandse programma’s zoals opsporing verzocht, en andere Nederlandse producten die terugkomen in dit boek.

Hoofdpersonen:

Paul:

De hoofdpersoon van dit boek. Alles is vanuit zijn perspectief geschreven. Dat kun je al vanaf het begin merken als je ziet hoe hij de irritante gerant beschrijft die hun voorgerecht uitlegt. In het begin van het boek denk je dat het een wijs man is, maar als je verder leest zie je dat hij niet helemaal is zoals je verwacht had, hij blijkt zware medicijnen te slikken, omdat hij aan een erfelijke ziekte lijdt. . Ook merk je dat hij zichzelf niet goed kan beheersen, wanneer hij de rector van zijn zoon neerslaat omdat die het niet eens is met het werkstuk wat hij heeft ingeleverd.

Serge:

De broer van Paul. Een hypocriete bekende politicus met een neppe lach die zichzelf behoorlijk wat vindt. Het is al gelijk vanaf het begin duidelijk dat Paul zijn eigen broer verafschuwt, dat kan je zien door dat hij erg hatelijke gedachtes over Serge heeft. Het is niet precies duidelijk of het jaloezie is, maar hij heeft het erg met Serges echtgenote te doen, omdat ze met zo’n afschuwelijke vent in het bootje gestapt is.

Claire:

De vrouw van Paul, een lieve zorgzame vrouw, die Paul altijd begrijpt en accepteert hoe hij is. Paul beschrijft haar als een slimme vrouw, een vrouw die zijn gedachtes te boven gaat.

Babette:

De vrouw van Serge, een lieve vrouw die nogal slecht in haar vel zit, omdat haar relatie niet goed loopt. Babette komt die avond van het diner binnen met rode ogen, waaraan je kunt opmerken dat ze gehuild heeft. Doordat je gedachtes van Paul te zien krijgt weet je dat Babette en Serge net ruzie hebben gehad.

Michel, Nick:

De twee kinderen van de dinerende echtparen, Michel, de zoon van Paul en Nick de zoon van Serge hebben een zwerver die in een pinhokje sliep omgebracht doordat ze een jerrycan bij haar neerlegden en daarna een lucifer erbij gooiden. In het pin hokje stonden camera’s en de beelden zijn zelfs op het programma ‘Opsporing Gezocht’ geweest. Ze zijn nog niet gepakt en dat willen ze ook graag zou houden, want de enige die van hun geheim weten zijn hun ouders.

Beau:

De geadopteerde zoon van Babette en Serge. Aan het begin van de avond van het incident was hij bij Michel en Nick, omdat ze terug kwamen van een feestje. Michel en Nick moesten nog even pinnen, maar al snel bleek het dat ze hele andere dingen van plan waren. Beau wilde er niet bij zijn, omdat hij het zielig vond. Maar later in het boek blijkt dat Beau achter een boom is gaan zitten en de hele gebeurtenis van de twee jongens en de zwerver gefilmd heeft en hij het op Youtube heeft gezet, zodat de jongens hem geld zouden geven voor zijn scooter. Michel en Nick willen niet dat de gebeurtenis uitkomt en besluiten daarom Beau te vermoorden.

Mening:

Toen ik hoorde dat ik dit boek moest lezen was ik niet zo blij. Het leek me een saai en langdradig boek, wat ook bleek toen ik het begon te lezen. Maar ik bleef doorlezen want het verhaal werd steeds spannender en ingewikkelder wat de jongens nou hadden gedaan en wat de ouderen wouden vertellen aan tafel.

Daardoor bleef je wel een beetje doorlezen dus dat was we erg goed geschreven maar als ik zelf schrijver zou zijn had ik al met een spannend stukje begonnen en dat was niet echt zo.

Maar voordrest een leuk boek J

Gebruikte samenvatting:

Gebruikte editie voor het boekverslag

Gebruikte druk: 1e

Verschijningsdatum eerste druk: januari 2009

Aantal bladzijden: 301

Uitgegeven bij: Anthos te Amsterdam

Beschrijving voorkant

Op de felblauwe voorkant staat een oranjerode kreeft afgebeeld. Een heel toepasselijk plaatje bij deze fraai uitgegeven roman, die immers over een duur diner gaat

Genre van het boek

“Het diner” is een psychologische roman over het morele dilemma waarin ouders komen te verkeren, wanneer hun kinderen iets ernstigs hebben gedaan.

De aangeleverde flaptekst

Twee echtparen gaan een avond uit eten in een restaurant. Ze praten over alledaagse dingen, dingen waar mensen tijdens etentjes over praten: werk, de laatste films, de oorlog in Irak, vakantieplannen, et cetera. Maar ondertussen vermijden ze waar ze het eigenlijk over moeten hebben: hun kinderen.

De twee vijftienjarige zoons van beide echtparen, Michel en Rick, hebben samen iets uitgehaald wat hun toekomst kan verwoesten. Tot dusver zijn alleen vage beelden van de twee in Opsporing verzocht vertoond en zit het onderzoek naar hun identiteit vast. Maar hoe lang nog? Twee mannen, twee vrouwen, twee zoons ¬– wie durft een beslissing te nemen over de toekomst van zijn eigen kind? Wat het nog ingewikkelder maakt is dat de vader van een van de jongens de beoogde nieuwe minister-president van Nederland is.

Het diner is de weergaloze en ambitieuze nieuwe roman van Herman Koch, waarin de vraag centraal staat in hoeverre je als ouder verantwoordelijk bent voor de daden van je eigen kind. In soepel proza schotelt Koch de lezer een bloedstollend verhaal voor dat zich binnen de tijdsspanne van een avond voltrekt. Een roman met de tragiek van de film Festen – heel menselijk en onafwendbaar op het noodlot afstevenend.

Titelverklaring

Het gehele verhaal speelt zich af tijdens een diner waarbij twee broers met hun echtgenoten een afspraak moeten maken over een kwestie waarbij hun kinderen zijn betrokken.

Het motto

Het motto is afkomstig uit het film van “Reservoir Dogs” (1992) van de regisseur Quentin Tarantino. Het is een dialoog tussen twee personages:

Nice Guy Eddy : “C’mon throw it in a buck”

Mr.Pink :”Uh-huh. I don’t tip”

Nice guy Eddy: “Whatdaya mean, you don’t tip?

Mr. Pink: I don’t believe in it. “

Structuur en/of verhaalopbouw

De roman heeft een opzet in hoofdstukken die een relatie hebben  met het opdienen van een vijfgangendiner in een duur restaurant. De delen waarin de roman is verdeeld, verwijzen naar de onderdelen van zo’n diner, nl.:

- Aperitief (ho 1-7)

- Voorgerecht (ho 8-15)

- Hoofdgerecht (ho 16-35)

- Nagerecht (ho 36-39)

- Digestief (ho 40- 45)

Daarna is er een soort epiloog die ook ruim na de dag van het diner wordt verteld. Dit hoofdstuk heet “De fooi.” (ho 46)

Doordat de maaltijd uit 5-gangen bestaat denk je bij de structuur automatisch aan de opbouw van een klassieke tragedie met de klassieke indeling van een expositie, intrige, climax (het hoofdgerecht) catastrofe (de ondergang van Serge) en de peripetie. Het hoofdstuk “Fooi” doet dienst als epiloog, waarin Paul na een aantal maanden de boel voor de lezer op een rijtje zet.

Bovendien kun je in de roman  de drie Aristoteliaanse eenheden herkennen:

- de eenheid van tijd (alles moet binnen 24 uur worden afgehandeld) In de vijf hoofdstukken is er sprake van een vertelde tijd van enkele uren.

- de eenheid van plaats: er zijn geen decorwisselingen: alles speelt zich af in het restaurant

- eenheid van handeling: één thema staat centraal: hier de loyaliteit van ouders tegenover hun kinderen.

De structuur van deze roman is bijzonder hecht. Paul Lohman kondigt iets in een onbelangrijke passage aan in een hoofdstuk en je weet dan dat het element later zal worden ingevuld. De belangrijkste gebeurtenissen worden inderdaad in het hoofdstuk Hoofdgerecht verteld.

Deze manier van vertellen wekt veel spanning. Om de eenheid van tijd en plaats te kunnen handhaven, krijg je vanuit het perspectief van Paul te zien wat er in het verleden is gebeurd.

(de flashbacks over het incident met zijn zoons, zijn verleden als geschiedenisleraar en de ziekte van zijn vrouw)

Gebruikt perspectief

De verteller is Paul Lohman die in de ikvorm het verhaal vertelt van een diner met zijn broer Serge Lohman (de gedoodverfde nieuwe minister-president bij de verkiezingen)

Hij is ex-leraar geschiedenis, maar een aantal jaren geleden doorgedraaid tijdens een les, waarna hij zich onder psychiatrische behandeling moest stellen en hij later op non-actief werd gesteld. Hij vertelt het verhaal in de o.v.t..

In een soort epiloog (Hoofdstuk “De fooi”) vertelt hij dat de verkiezingen op niets zijn uitgelopen. Dan zijn we in de tijd al een paar maanden verder. Maar dan is hij juist een achteraf vertellende “ik”

De tijd van het verhaal

Het is een actueel verhaal, hoewel uit de verhaalgegevens niet direct duidelijk wordt in welke maand en in welk jaar zich alles afspeelt. Maar in de tekst wordt enkele keren gesproken over George Bush als president van Amerika, de oorlog in Irak, de rekening in euro’s. Je kunt dus aannemen dat het verhaal na 2004 speelt. Ook wordt de huidige minister-president op Jiskefetachtige wijze geschilderd waarbij de vergelijking met Jan Peter Balkenende aan de lezer wordt opgedrongen.

Kortom, het is een actueel verhaal dat speelt in de tijd warain het boek is uitgegeven.

De plaats van handeling

De plaats van handeling is een restaurant waarvan de verteller geheim wil houden waar het is, omdat er anders mensen naar toe zullen gaan om die reden. Het is een luxe restaurant en het grappige is dat Herman Koch een lichtvoetige ironische stijl gebruikt waarmee dit type restaurant ook een beetje te “kakken wordt gezet.” Het beschrijven van de maaltijden, de overdreven uitleg van de gerant en vooral de belachelijke prijzen van het eten zijn een doorn in het oog van de verteller Paul Lohman en die kritiek steekt hij niet onder stoelen of banken. Het geeft de roman een ironische ondertoon bij dit moreel zware onderwerp.

Samenvatting van de inhoud

Aperitief (ho 1-7)

Pul Lohman gaat op uitnodiging van zijn broer Serge Lohman (een bekend politicus van de oppositie maar waarschijnlijk de gedoodverfde nieuwe minister-president bij de volgende verkiezingen) met zijn echtgenote Claire en schoonzus Babette eten in een restaurant waarvan Paul liever de naam niet bekend wil maken. Het zou maar andere bezoekers trekken.

Hij gaat eerst met zijn vrouw Claire wat drinken in een naburig café. Daar vraagt ze hem of hij de laatste tijd iets aan hun zoon Michel heeft gemerkt. Paul moet dan terugdenken aan het bericht dat hij vlak voor ze weggingen op de mobiel van zijn zoon heeft gezien. Dat wekt spanning: er is blijkbaar in het verleden iets ergs gebeurd. Ze gaan dan naar het restaurant waar ze hebben afgesproken, want Serge wilde iets met hen bespreken. Serge heeft het imago van de “doe-maar-gewoon-politicus,” maar ook dat lijkt een aangeleerde pose. Serge heeft ook een vijftienjarige zoon Rick en bovendien heeft hij een zoon uit Burkina Faso geadopteerd, wat zijn imago als politicus heeft verbeterd. Ook aan deze Beau ergert Paul zich flink.

Ze drinken een aperitief: een roze champagne van maar liefst 10 € per glas. Ook dit wordt door Paul belachelijk gemaakt. Hij ziet bovendien dat Babette betraande ogen heeft.

Voorgerecht (ho 8-15)

De beide paren bestellen een voorgericht, dat ook al heel duur is. Paul ergert zich tijdens deze eerste fase aan van alles: de opzichtig acterende gerant met zijn culinaire praatjes over achterlijk kleine maar dure porties, de flauwe grappen die er verteld worden, de te dure chablis, de anekdote over het vakantiehuisje van Serge in de Dordogne, waar ze in het verleden een barbecue met andere Nederlanders organiseerden en Paul van mening is dat zijn broer en schoonzus “Frankrijkje speelden.” Paul wil even weg van tafel en hij gaat naar de wc waar hij een man ontmoet die aan hem vraagt of zijn dochter een foto zou mogen maken van de politicus. Paul denkt dat het wel mag. Wanneer hij terugkeert naar de tafel, ziet hij dat de vrouwen weg zijn gegaan. Serge zegt dat ze over hun kinderen moeten praten.

Hoofdgerecht (ho 16-35)

De vrouwen zijn nog steeds niet terug, maar het hoofdgerecht wordt door de gerant opgediend. Serge wil alvast aan zijn tournedos beginnen: aan hem is eigenlijk het dure eten niet besteed. Paul gaat vervolgens de vrouwen zoeken en hij denkt daarbij terug aan het fotomoment met de dochter van de wc-man. Serge is één en al voorkomendheid tegenover de man (vanwege zijn politieke aspiraties) maar wanneer de man blijft “plakken” wordt hij toch ongeduldig en wat onbeleefder. Hij doet dan net of hij mobiel wordt gebeld en breekt het gesprek af.

Dan gaat ineens ook een mobiel bij Paul af: het is die van Michel die hij per ongeluk in zijn zak heeft gestoken. Op het toilet bekijkt hij wie het is. Het is Michel zelf die zijn mobiel mist en hem graag wil terug hebben. Maar Paul bekijkt op het toilet nog een keer naar de mobiele video die erop staat en die hij al eerder die dag heeft gezien. Het is een opname van een vrouwelijke zwerver die bijna een jaar geleden door Rick en vooral Michel is afgetuigd. Ze lag in het hokje van een pinautomaat toen de beide jongens geld wilden pinnen om te gaan stappen. Ze gooien van alles naar de vrouw en op het laatst nog een lege jerrycan, waarin nog benzinedampen zaten. Een aansteker doet de rest. De vrouw is verbrand. Het filmpje is op “Opsporing verzocht” geweest met het commentaar van een verloederde samenleving. De beelden zijn niet zo erg helder geweest, waardoor Rick en Michel (Beau had zich ervan gedistantieerd) niet zo goed te herkennen waren geweest. Toch had Paul hen toen al herkend, en volgens hem zijn vrouw Claire niet.

Hij heeft zijn zoon in principe in bescherming genomen en hij herinnert zich dan een fraaie flashback van een voorval met Michel. Die had met voetballen een ruit van een naburige fietsenhandelaar ingeschopt en toen hij met Michel wilde gaan betalen was de man boos uitgevallen. Daarop had Paul een fietspomp gepakt en de man daarmee bedreigd. Toen was de handelaar bang geworden en Paul had tegen Michel gezegd dat het dreigen met de fietspomp een geheim tussen hen beiden moest blijven. Claire mocht niet weten wat er was gebeurd. Michel was toen acht jaar geweest en de schade was 200 gulden (Dan moet dat incident op zijn laatst in 2001 zijn voorgevallen)

Paul heeft de filmpjes van de brandende zwerfster recent op Internet nagekeken o.a. op You Tube en daar zijn nog meer beelden te zien geweest die met een mobiele telefoon zijn opgenomen. Zo is een sportschoen van Michel te zien: hij vreest nu dat de politie daderinformatie heeft achtergehouden. Michel wil zijn mobiel ophalen en hij zal naar het restaurant komen. Paul zal hem buiten opwachten. Het blijkt dat Michel wordt gechanteerd door Beau, die 3000 € wil hebben om te voorkomen dat hij hen zal aanklagen en de laatste beelden op Internet zal plaatsen. Er zal die avond iets gaan gebeuren waarvan Claire wel op de hoogte is en Paul niet. Blijkbaar heeft Claire ook alles vanaf het begin geweten. Michel komt inderdaad naar het restaurant waar Paul buiten op hem wacht. Hij wordt toch betrapt door Claire en dan zegt Paul dat Michel 50 € kwam ophalen die hij ooit van hem had geleend. Ze gaan samen weer terug naar de dinertafel.

Op dat moment wordt een nieuwe flashback ingebouwd. Paul is geschiedenisleraar geweest op een school voor voortgezet onderwijs. De naam van de school wil Paul liever niet noemen (vgl. de naam van het restaurant uit het hoofdstuk “Aperitief” )

Michel was toen nog vier jaar. Op een gegeven moment was Paul vreemde dingen gaan doen en onacceptabele dingen gaan verkondigen in de klas o.a. over oorlogsslachtoffers. Het was allemaal begonnen na een soloreisje naar Berlijn.

Hij wordt op het matje bij de rector geroepen die hem kapittelt en hij wordt doorverwezen naar de schoolpsycholoog. Die spreekt over een genetische afwijking en Paul is bang voor een tweede kind dat mogelijk zijn genetische eigenschappen zou kunnen erven.. Hij praat met Claire over een vruchtwaterpunctie, maar voordat dit alles zijn beslag krijgt wordt Claire ziek en verdwijnt in het ziekenhuis. De naam van het ziekenhuis wil Paul niet noemen (zie zijn eerder commentaar op het restaurant en de school) Nadat Claire een tijdje in het ziekenhuis heeft gelegen, komen Babette en Serge bij hem op bezoek. Hij is net macaroni aan het koken voor hem en Michel. Babette en Serge vinden dat ze tijdelijk op Michel moeten passen (het blijkt dat Claire dit achter zijn rug heeft gevraagd) Paul wordt woedend (hij krijgt weer zo’n driftaanval) en slaat de pan met macaroni op het hoofd van Serge. Die valt gewond neer. Einde hoofdstuk hoofdgerecht, maar er is heel wat informatie aan de lezer duidelijk gemaakt.

Nagerecht (ho 36-39)

Tijdens het nagerecht gedraagt Babette zich onfatsoenlijk. Ze doet kleinerend tegenover de gerant over haar gekozen nagerecht en wil dat hij het weghaalt. Serge krijgt gevoelens van plaatsvervangende schaamte, want de andere gasten kijken naar hen. Paul en Claire vinden het voorval wel vermakelijk. Ze heeft tijdens het diner enkele keren gebeld met Michel, zodat hij een alibi voor die avond heeft. Ze vraagt Babette nadrukkelijk naar de tijd, waarop ze belt. Maar Michel is helemaal niet thuis: hij moet die avond immers een “karweitje” opknappen.

Eindelijk komt het hoge woord op tafel. Serge wil praten over de gebeurtenis met Rick en Michel. Hij zegt dat Rick eronder lijdt en dat mag niet gebeuren. Bekennen van het eigen rechter spelen van zijn zoon zal inhouden dat het met de politieke carrière van Serge gedaan is. Hij wil zich een dag later tijdens een persconferentie terugtrekken als lijsttrekker voor de verkiezingen en dat betekent ook dat Babette geen “first lady” zal worden. Ze roept daarom de hulp in van Claire en Paul om dat te voorkomen. Claire ziet problemen voor haar zoontje Michel met wie ze een meer dan goede band heeft (lijkt bijna Oedipaal) wanneer ze zullen moeten bekennen en ze wil Serge overhalen zich niet terug te trekken. Dat heeft ze bovendien aan Babette beloofd toen ze van tafel waren weggegaan. Serge heeft echter alles al geregeld in het café waar Claire en Paul graag komen (zie begin) Hij is vastbesloten te stoppen in de politiek. Je zou kunnen stellen dat hij zich in dat opzicht integer opstelt.

Digestief (ho 40- 45)

In dit deel van het diner wordt begonnen met een flashback waarin Paul aangeeft dat Michel recent een werkstuk over de doodstraf had moeten maken voor school. Over zijn ideeën had hij met zijn vader gesproken: er was o.a. een gedachte in opgenomen over het eigen rechter spelen bij niet te verbeteren misdadigers. De rector roept Paul op en er ontstaat een heftige discussie over dit onderwerp. Ineens slaan de stoppen bij Paul door en hij slaat de rector hard in diens gezicht. Dan opent hij het raam en zwaait naar Michel op het schoolplein. De loyaliteit tussen ouders is hier de rode draad in het verhaal.

Serge en Babette gaan alvast naar het café waar de persconferentie zal worden gehouden, want hij moet nog een en ander regelen.

Claire zegt dat hij Serge moet weerhouden een persconferentie te houden door hem in zijn gezicht te slaan of zijn arm te breken. Hij wil dat niet en dan zegt ze dat hij een tijdlang zijn pillen al niet meer neemt. Dan besluit Claire dat zij het zal doen. Wanneer zij weggaat, wacht Paul nog even. Niet lang daarna ziet hij politieauto’s en ambulances rijden naar het bewuste café. Wanneer hij dichterbij komt, ziet hij dat Serge gewond geraakt is in zijn gezicht, dat Babette bij hem in de ambulance stapt en dat Claire wordt afgevoerd door de politie.

Fooi (ho 46)

Aan het begin van deze “epiloog” geeft Paul zijn idee over de vraag hoeveel fooi je aan een ober moet geven. Wanneer hij aan de ober vraagt om de rekening zegt deze dat de heer Lohman die al betaald heeft. Als fooi geeft Paul nu 450 € aan de gerant met de mededeling dat hij hem en zijn zoon nooit in de tuin van het restaurant heeft zien staan.

Dan volgt zijn opsomming van wat er is gebeurd. Serge heeft de verkiezingen niet gewonnen. Zijn steeds veranderende imago zal de oorzaak zijn geweest . Hij had zelfs een baard laten staan om zijn litteken te kunnen verbergen. Serge heeft geen aanklacht ingediend tegen Claire. Ook Beau was sinds die avond spoorloos verdwenen. Ze hadden nog lang naar hem gezocht. De media suggereren dat hij misschien naar zijn geboorteland is teruggegaan.

Maar Paul weet beter: op de avond van het diner was Michel thuisgekomen: hij zag er zelf enigszins beschadigd uit en had verteld dat de website van Men in Back waarop het filmpje was te zien geweest verwijderd was van het net en daarmee was ook Beau van het tonele verdwenen. Hij vertelt wat hij heeft gedaan aan zijn “Lieve pappa.”

Op die elfde avond even daarvoor was Paul erachter gekomen dat Claire voor de geboorte van Michel toch een vruchtwateronderzoek had ondergaan. Ze had de uitslag nooit tegen hem verteld. Op het formulier van het onderzoek had hij trouwens nog andere dingen gelezen. Was hij overigens wel de vader van Michel?

Thema, motieven en interpretatie

In deze uitstekende roman van Herman Koch staat het dilemma van ouders centraal waarin die kunnen komen te verkeren wanneer hun kinderen onheil wordt aangedaan. Michel en Rick hebben in ene bui van onbezonnenheid een zwerfster gedood. De dood van de vrouw vergoelijken ze doordat ze zo ‘stonk”en daarmee eigenlijk om haar dood had gevraagd. Bovendien konden ze niet weten dat er nog lege benzinedampen in de jerrycan zaten.

Hoever mogen ouders gaan in de bescherming van hun kinderen, wanneer die een misdaad hebben gepleegd. Met dat probleem worstelen de vier ouders die bovendien nog een familieband hebben. Het meest ligt de nadruk op de ouders van Michel, die een bijna oedipale band met zijn moeder heeft. Misschien (suggereert de verteller) is hij geen biologische zoon van Paul (het verslag van het vruchtwateronderzoek) Toch blijkt ook Paul volledig op de hoogte zijn van wat Michel heeft uitgespookt: het filmpje op You Tube laat daarover geen misverstanden bestaan. Het liefst stopt Paul alles in de doofpot net als zijn vrouw Claire. Vandaar dat de flashbacks met de fietshandelaar en met de rector op school nuttig zijn omdat ze de kern van de thematiek aangeven.

Uit de discussie van Paul met de rector is het volgende citaat op blz. 262/263 : Ik stond voor het dilemma waarvoor iedere ouders zich vroeg of laat geplaatst ziet: je wilt uiteraard je kind verdedigen, je komt voor je kind op , maar je moet dat niet al te krachtig doen en al helemaal niet welbespraakt- je moet ze niet klemzetten. De onderwijzers en docenten zullen je laten uitspreken, maar daarna wraak nemen op je kind. .

Van de vier ouders is misschien Serge nog de betrouwbaarste. Hij wil zich namelijk uit de politiek terugtrekken, waardoor zijn zoon kan bekennen. Alleen weet je niet zeker wat hem diep van binnen beweegt, omdat je namelijk van de verteller te horen hebt gekregen dat Paul een perfecte toneelspeler is in de publieke ruimte. De scène met de man die in het restaurant een foto van de a.s. minister-president wil maken, is daarbij illustratief. Babette wil niet dat hij opgeeft, zodat zij de kans misloopt om “de vrouw van …..” te worden. Claire en Paul denken vooral aan de toekomstige belangen van Michel. Aardig is ook nog dat het stel Claire en Paul geheimen voor elkaar hebben. Zo heeft Claire achter zijn rug om gevraagd aan Babette of ze tijdens haar ziekte Michel willen weghalen bij Paul. Ook hebben ze hun kennis over het zwerfster-incident voor elkaar verzwegen en op de avond van het diner komt Paul er ook nog achter dat Claire voor de geboorte van Michel ook een vruchtwateronderzoek heeft laten doen en ze al op de hoogte was dat ze een zoon kregen. Het veinzen (hier in alle vier personages naar voren gebracht) is een vaker voorkomend motief in het werk van Herman Koch. Als laatste tik voor de lezer zegt Paul nog dat hij iets in het verslag heeft gelezen wat hij niet wil vertellen, daarbij suggererend dat Michel zijn biologische zoon wel een niet zou kunnen zijn.

Het andere familiegeheim( de verdwijning van de geadopteerde Beau, waarin Michel zeker de hand heeft gehad en waarvan zijn moeder vooraf en zijn vader na afloop op de hoogte zijn geweest) wordt in de familie doodgezwegen.

Zo wordt “Het Diner” een boeiende roman over loyaliteit van ouders ten opzichte van hun kind, verzwegen familiegeheimen, eigenbelang, veinzen. Voeg daarbij de luchtige toon waarin Herman Koch zijn mening geeft over de gebakken lucht van het zoveel-sterren-restaurant en een eerste heerlijke roman is in 2009 wordt smakelijk aan de lezer geserveerd..

Waardering scholieren.com: minstens één Michelin-Ster

Zoals uit de bespreking hierboven blijkt, is “Het diner”een aanwinst in de Nederlandse literatuur. Herman Koch verdient er zijn Michelin-ster mee. Hij zal er zeker nominaties voor de Ako- , Libris- of NS-Publieksprijs mee verdienen. Terecht. Bovendien is de roman door de fraai gebonden uitgave en de mooie bladspiegel heerlijk weg te lezen.

Amusementswaarde voor scholieren van havo en vwo een dikke 8.

Puntenwaardering op onze literatuurlijst: 3 punten.

Recensies

De nieuwe roman van Herman Koch is inmiddels een week na het verschijnen door alle grote landelijke dagbladen gerecenseerd.  De strekking is overwegend positief.

Op vrijdag 9 januari 2009 is Daniëlle Serdijn ( De Volkskrant )heel lovend over de roman: Ze geeft in de beoordeling 4 van de 5 mogelijke sterren. In Kochs laatstverschenen romans ging het ook over doen alsof, over veinzen. Onze cultuur lijkt ervan doordesemd, wanneer we de schrijver mogen geloven. Van hoog tot laag, van het onderwijs tot in de politiek, van het restaurantwezen tot in de mantelzorg; overal duikt diezelfde soort huichelachtigheid op.

Vanuit dit perspectief wordt Pauls wens begrijpelijk: ‘het recht om een klootzak te mogen zijn’. Theoretisch helemaal mee eens. Voor sommigen is het misschien zelfs een opluchting (lees in Nick Hornby’s How to be good uit 2001, het diapositief van Het diner, dat goed doen bepaald geen lolletje is voor je naasten) – ware het niet dat er iemand is omgekomen, de zwerver in dit geval.

Valt er op dit boek dan niets aan te merken? Een kleinigheid: compositorisch komt het hoofdstuk over Pauls onderwijsverleden enigszins uit de lucht vallen. Maar afgezet tegen de zorgvuldige bouw van de rest van het boek, Kochs opvallend effectieve timing, en bovenal de vele geestige observaties van menselijke ijdelheid, is dat beslist overkomelijk.

Max Pam beschrijft op 9 januari 2009 in HP/ De Tijd de roman nu al als een van de beste boeken van 2009. "De gangen van het diner zijn in hun pompeuze fluttigheid zijn op zichzelf meesterlijk beschreven, al bleef ik met het probleem zitten dat het mij toch enigszins onwaarschijnlijk lijkt dat een bij de media bekende politicus met zijn broer in het openbaar gaat dineren om daar zoiets ernstig te bespreken als een moord, die wel eens door hun beider zonen zou zijn gepleegd. Zouden de echtparen gewoon thuis hebben afgesproken, dan zou de lezer verstoken zijn gebleven van Kochs opvatting over het moderne eten, maar het is de vraag of dat heel erg zou zijn geweest.

Onthulling van het slot zal ik hier achterwege laten, want ik wil niets bederven voor de lezer, maar gezegd moet worden dat Koch psychologisch heeft gestoeid op de vierkante centimeter. De verhaallijnen passen uitstekend in elkaar en aan het eind is alles duidelijk, zonder dat daarbij de grilligheid van het menselijk handelen is aangetast.In zijn opvoeding is de ouder verantwoordelijk voor zijn kind, maar – en dat laat Koch op elegante wijze zien – die ouder heeft zelf ook ouders gehad, die op hun beurt weer verantwoordelijk waren. De generaties sterven van boven af en groeien van onderen weer aan, en het is eigenlijk toeval als iedereen goed terecht komt. Dat zou je de filosofie van Het diner kunnen noemen. De televisiekijker zal het betreuren, maar de lezer is blij toe dat Jiskefet op de puberleeftijd van vijftien jaar is gestorven."

Op 10 januari 2009 geeft Bas Belleman in Trouw een gedegen recensie van de opbouw van het plot in deze roman:

"Het diner’ gaat dus geleidelijk van kalm naar heftig. Van een rustig verhaal over de ergerniswekkende entree van een beroemde broer naar een gewelddadig einde vol karakterzwakte en immoraliteit. Van een gemoedelijke sketch vol typetjes naar een ernstig drama. Veronderstellingen over de lijn van het verhaal blijken niet te kloppen, terwijl de plot toch gebeiteld in elkaar zit. Vakwerk.

Maar deze opzet heeft wel een nadeel: de personages verliezen hoe langer hoe meer aan geloofwaardigheid. Ze worden pionnen in het spel dat de schrijver met de structuur van zijn roman speelt.

En dat is spijtig, want ze worden aanvankelijk mooi geschetst. Over de schoonzus vermoedt Paul bijvoorbeeld dat ze nu eenmaal heeft ’ingetekend’ op een leven aan de zijde van een succesvol politicus „en dat het zonde was van alle geïnvesteerde tijd om er nu alsnog mee op te houden: zoals je een slecht boek voorbij de helft niet meer weglegt maar met tegenzin uitleest, zo was zij bij Serge gebleven – misschien dat de ontknoping nog iets goed zou maken.” Maar zulke typeringen worden schaarser naarmate het boek vordert. Ik moest ook steeds vaker aan het tv-programma Jiskefet denken, waar Koch zo beroemd mee is geworden. Niet dat het verhaal komischer werd, maar ik kreeg wel steeds sterker het gevoel dat de personages beter gespeeld dan beschreven hadden kunnen worden. Dan staat er bijvoorbeeld: „’Ik ben zijn vrouw!’ zei Babette en ze begon weer te snikken”.

Dat neemt niet weg dat Koch – ooit begonnen als Reviaanse ouwehoer – intussen een meesterlijke plotbouwer is geworden."

Op 15 januari 2009 schrijft Arie Storm in Het Parool na een bespreking van de opzet en de analyse van de roman : Maar één ding moet gelukkig ook worden vastgesteld: Herman Koch is het schrijven niet verleerd. Prachtig vervreemdend zijn bijvoorbeeld de bladzijden waar wordt beschreven dat de verteller buiten het restaurant staat te wachten op zijn op de fiets eraan sprintende zoon: 'Michel kwam langszij. Wat zag hij? Een man die op zijn dooie akkertje door het park slenterde? Met een mobieltje aan zijn oor? Of zag hij zijn vader? Met of zonder mobiel?'

De passages waarin de verteller thuis op de bank ligt te denken, behoren eveneens tot de hoogtepunten van dit boek: 'Iets fluisterde mij in dat ik met denken moest stoppen, dat ik vooral niet te ver door moest denken. Maar dat lukte nooit, ik dacht de dingen altijd door tot aan het eind, tot aan hun uiterste consequentie.' En ja, zo is Koch op zijn best, schitterend denkend en schrijvend tot aan de uiterste consequentie en niet ingesnoerd door iets wat zo wezenlijk kinderachtig is als een verbazingwekkende plot.

Op dezelfde datum schrijft Pieter Steinz in het NRC Ook al een lovende kritiek: Dat Kochs nieuwe boek gedrenkt is in humor, zal niemand verbazen die zijn vorige romans heeft gelezen. Ook in Het diner betoont hij zich een satiricus van de beau monde (of liever de rijke bourgeoisie) die als belangrijkste stijlmiddelen de droogkomische bespiegeling, de puntgave zin en de verklarende flashback hanteert. Dat Koch goochelt met raadsels en de lezer op een doortrapte manier voortdurend op het verkeerde been zet, is ook geen nieuws. De grote stap die Koch in Het diner zet is dat de hoofdpersoon ondanks zijn eigenaardige psychological make-up geloofwaardig en herkenbaar blijft – een vader die weinig gemeen heeft met de karikaturen die het werk van Koch ook bevolken, en in wiens onvoorwaardelijke liefde voor vrouw en zoon je blíjft geloven.

‘Koch schrijft een roman met de titel Het diner’ – het klonk van tevoren als een Duitse woordspeling uit Jiskefet, het komische televisieprogramma waar de auteur ooit deel van uitmaakte. Maar het resultaat is de beste Nederlandse roman die ik in maanden gelezen heb. Minder wijd uitwaaierend dan Odessa Star misschien, en minder aandoenlijk dan Denken aan Bruce Kennedy; maar van begin tot eind spannend en zelfs een tikje beangstigend. ‘Klonk dit geloofwaardig?’ vraagt Paul zich af als hij Claire een leugentje om bestwil vertelt. ‘En vooral: keek ik er geloofwaardig bij?’ Wij kunnen hem, en vooral zijn schepper Herman Koch, alleen maar hartgrondig een jawoord geven.