Lijmen / Het been door Willem Elsschot

(V) Willem Elsschot, Lijmen/het been

Willem Elsschot, het pseudoniem van AJ De Ridder, debuteerde begin 20e eeuw maar kreeg pas in de jaren 30 tijdens de nieuwe zakelijkheid erkenning. Hij schreef lijmen in 1924 en het vervolg, het been, pas tijdens de nieuwe zakelijkheid, nadat hij in contact was gekomen met de heren van het forum.

Geen motto.

Stroming: Nieuwe zakelijkheid. Tragikomische roman met autobiografische inslag.

Autobiografisch element van ‘lijmen’ is het Wereldtijdschrift dat komt van de werkelijk bestaand hebbende La Revue Continentale Illustrée waaraan Willem Elsschot (pseudoniem van Alfons de Ridder) en Jules Valenpint werkten. De personages Laarmans en Boorman symboliseren de twee kanten van Elsschot: de zakenman Alfons de Ridder en de schrijver Willem Elsschot.(IDEM voor Nescio-Grönloh)

Thema: Laarmans is de kleine man die iets wil bereiken maar daar niet in slaagt. Ook Nescio had dat als thema(bij Nescio echter tragisch) maar Elsschot brengt het tragikomisch: alles komt bij hem weer goed en telt slechts als leerervaring. Het onderwerp van lijmen is uit te drukken als ‘Homo homini lupus est, het ene mens is voor het andere mens een wolf’. Over de crisis vanaf 1929 wordt niet gerept in het been, maar het feit dat geldproblemen en het faillissement van Lauwereyssen toch erg belangrijk zijn verwijst hier misschien naar. Opvallend is ook dat er geen negatief waardeoordeel over Boorman is, sterker nog: de mensen die erin tuinen lijken juist stom en idioot. Steeds terugkomend element is dat Boorman wél een schuldgevoel heeft, als hij geld ophaalt en vooral wanneer hij ziet wat hij Mevrouw Lauwereyssen heeft aangedaan.

De karakters maken allemaal een ontwikkeling mee; Boorman ontdekt zijn geweten, mevrouw Lauwereyssen haar vergevingsgezindheid en Laarmans herontdekt zijn eerlijkheid en toont een sterk karakter.

Als Laarmans Boorman in een café ontmoet is het al redelijk laat, bijna tegen sluitingstijd. Misschien is dat wel symbolisch, want Laarmans sluit een periode in zijn leven af door de ontmoeting met Boorman. Het verhaal speelt zich af in Brussel.

Samenvatting: Lijmen: De ik-figuur ontmoet Laarmans, een oude kennis en toen een idealist, in een café. Laarmans is een zakenman geworden en heeft niet veel meer weg van wie hij vroeger was. Laarmans verteld zijn verhaal aan de ik-persoon. Het begint ca. 10 jaar geleden, toen Laarmans Boorman in een café ontmoette. Hij biedt Laarmans een baan aan als secretaris van het Algemeen Wereldtijdschrift voor financiën, handel, nijverheid, kunsten en wetenschappen. Laarmans moet zijn naam veranderen in Texeira de Mattos. De artikelen die hierin gepubliceerd worden hebben steeds dezelfde aard en zijn standaardartikelen waarin slechts het onderwerp steeds veranderd wordt. Boorman hoort dat zijn schoonzus overleden is en zijn vrouw wil dat zij in Brussel begraven wordt. Zij laat het lichaam van haar zus balsemen en door Korthals XV vervoeren. Bij aankomst in Brussel, ontdekt Boorman dat de lijkwagen ook gebruikt wordt als ziekenwagen en dat is verboden. Hij chanteert Korthals met dit gegeven, door hem twintigduizend exemplaren van het Wereldtijdschrift te laten kopen. De volgende dag komt er een grote klant op het kantoor van het Wereldtijdschrift. Laarmans is de enige die aanwezig is en hij laat per ongeluk de deuren naar de 'redactie' open staan, waardoor de klant ziet dat er eigenlijk helemaal niets is. De bestelling gaat niet door. Boorman is woedend en Laarmans moet met hem mee naar de volgende klant om de 'lijm'-techniek te leren. Ze komen terecht bij de firma Lauwereyssen, een smederij. Mevrouw Lauwereyssen vertelt hen over haar been. Boorman krijgt het voor elkaar haar 100.000 exemplaren van het wereldtijdschrift aan te smeren. Na verloop van tijd gaat hij zich schuldig voelen en scheld haar de laatste termijn kwijt. Zij betaalt echter toch. Het been: de ik-persoon komt opnieuw Laarmans tegen. Nu is hij echter weer zoals hij vroeger was en werkt bij een scheepsbouwbedrijf. Laarmans verteld wat de laatste jaren is gebeurd. Toen hij Boorman weer tegen kwam, was diens vrouw overleden. Wanneer ze op straat wandelen, loopt Boorman een vrouw omver. Het blijkt mevrouw Lauwereyssen te zijn. Boormans geweten begint te knagen, wanneer hij ziet dat zij een houten been heeft. Laarmans neemt hem mee naar zijn neef, pastoor Jan. Boorman verteld alles maar noemt geen namen, waarna Jan hem adviseert het geld terug te geven. Omdat Mevrouw Lauwereyssen zeker te trots zou zijn het geld terug te nemen, doet Boorman of er te veel berekend is. Van Dikke Jeanne horen Laarmans en Boorman dat de broer van mevrouw Lauwereyssen is overleden. Ze gaan naar de firma en bieden de vrouw het geld aan. Zij wil het echter niet aannemen. Als het bericht komt, dat de firma Lauwereyssen verkocht wordt, wil Boorman het oud papier opkopen. De firma heeft na vijf jaar namelijk nog steeds 90000 brochures in de opslagplaats liggen. Boorman wil al deze brochures kopen en het geld via de notaris aan mevrouw Lauwereyssen schenken, zodat zij niet weet waar het geld vandaan komt. Op de veiling wordt hij echter verwijderd, omdat hij een belachelijk hoog bod op het papier doet. Per ziekenwagen (van Korthals!) wordt hij naar een hospitaal voor geesteszieken vervoerd. Zijn neef Jan slaagt erin, om hem daaruit te krijgen. Hij blijkt mevrouw Lauwereyssen goed te kennen en gebruikt zijn invloed om haar over te halen het geld in ontvangst te nemen. Doordat Boorman zich zo zwak heeft getoond, wil Laarmans ermee stoppen. Zijn broer Frans zorgt dat hij een andere baan krijgt en hij brengt hem meteen aan de vrouw. Hij wordt kantoorbediende bij The General Marine and Shipbuilding Company. Boorman richt zich weer op het Wereldtijdschrift.