Titelbeschrijving

P.C. Hooft, Warenar. Leeuwarden, 17de eeuw.

Het originele boek werd door P.C. Hooft geschreven, maar dan in de 17e eeuw.  De versie die ik gelezen heb is in 2000 voor het eerst gedrukt, maar het was een vertaling door Hessel Adema.

Motivatie boekkeuze

Dit boek heb ik gelezen omdat het verplicht voor de hele klas om het boek te lezen. Dit boek heb ik gekozen voor mijn boekverslag om twee redenen. De eerste reden is dat ik deze periode er nog niet aan toe was gekomen om een ander (Nederlands) boek te lezen. Ten tweede, en uit de eerste reden volgend, leek dit boek me een goed boek voor een boekverslag. Het is eens iets anders dan de ‘moderne’ literatuur, het heeft iets eigens, unieks.

Korte samenvatting

Het is de 17de eeuw en Warnar, de hoofdpersoon, woont in Amsterdam. Hij heeft een pot goud gevonden onder de grond in zijn huis en probeert koortsig dat goud voor iedereen verborgen te houden.
Ondertussen wil zijn buurman, Rijckert trouwen met de dochter van Warnar, Geertruyd. Wat geen van beide weten is dat Geertruyd zwanger is van de neef van Rijckert, Ritsaert. Ritsaert is bang dat hij zijn erfenis mis zal lopen als zijn oom met Geertruyd trouwt en vraagt daarom of hij met Geertruyd mag trouwen.
Op een dag, wanneer Warnar, bezeten door één van zijn paranoïde buien, zijn pot ergens anders wil begraven wordt hij achtervolgd door Lecker, de knecht van Rijckert. Lecker komt zo in bezit van het goud en is in een euforische staat. Maar Ritsaert zorgt ervoor dat Lecker het goud teruggeeft aan Warnar.
Warnar is zo geraakt – en door de war – door het verlies van zijn goud dat hij, als hij zijn goud terug heeft, besluit om niet meer zo gierig te zijn en schenkt het goud aan zijn nieuwe schoonzoon, Ritsaert.

Eerste persoonlijke reactie

Mijn eerste reactie was vooral nieuwsgierigheid. Ik was heel erg benieuwd hoe een verhaal dat in de zeventiende eeuw is geschreven in elkaar zat. Daarbij ging het me niet per se om wat er precies gezegd of gedaan werd, maar meer om de gang van zaken. Hoe zal de schrijven toewerken naar een climax? Zal er wel een climax zijn? Dat soort vragen kwamen bij me op.
Verder was ik vooral geamuseerd door de ‘simpele’ taal- en woordgebruik. Het was allemaal zo recht door zee, zonder verwijzingen terug of juist verder het verhaal in, dat het heel kinderlijk leek. Dat vond ik grappig om te lezen.

Romananalyse

1. Open plekken
De tekst had in het begin een paar open plekken, maar die zijn allemaal later in het verhaal ingevuld. Eén van de belangrijkste open plekken was de vraag of Warenar zou lukken zijn pot met goud voor altijd voor iedereen verborgen te houden. Aan het einde van de tekst is gebleken dat dit niet het geval was.
Een andere grote open plek was de vraag wat er met Klaartje zou gebeuren. Zou ze het kind baren terwijl ze nog geen echtgenoot had of zou ze ‘op tijd’ een echtgenoot vinden. Aan het einde werd duidelijk dat ze met Ritsaert trouwt.

2. Personages
Warenar (ware nar, echte gek) is een gierige man die zijn leven laat leiden door een pot met goud. Hij is zo erg bezig met dat goud dat hij niet in de gaten heeft dat zijn dochter hoogzwanger is.
Rijckert (rijke man) is de buurman van Warenar. Hij wil graag trouwen met de dochter van Warenar. Hij denkt alleen aan eten en aan jonge meiden.
Ritserd (geilaard) is het neefje van Rijckert. Hij heeft Klaartje zwanger gemaakt, maar verteld dat haar niet.
Klaartje is de dochter van Warenar. Ze is zwanger gemaakt door de gemaskerde Ritserd. Ze staat op het punt om te bevallen en weet niet wie de vader van haar kind is.
Reym is de meid van Warenar. Ze wordt door Klaartje gezien als een soort moeder. Ze vertellen elkaar alles. Ze is ook de enige die weet dat Klaartje zwanger is.
Lekker (lekker ding) is de knecht van Rijckert. Hij belazert zijn baas, en steelt de pot met goud van Warenar.

Van de bovenstaande personages zou men kunnen zeggen dat Reym een duidelijke helper is. Ze doet niets om Warenar te belemmeren in zijn doel. Het doel van Warenar is eerst om de pot met goud voor zichzelf te houden en daarna is zijn doel om Mildheid te laten regeren in zijn huis. Vanaf nu worden deze doelen aangeduid met doel 1 en doel 2.

Ook Rijckert is een helper, om dezelfde redenen als Reym een helper is.

Ritserd zou als een tegenstander gezien kunnen worden. Hij heeft Klaartje zwanger gemaakt en dat zou eventueel ertoe kunnen leiden dat Warenar zijn pot met goud moet openbreken om voor Klaartje te zorgen. Daarmee is Klaartje ook een tegenstander voor doel 1.

Lekker is een duidelijke tegenstander voor doel 1. Hij steelt de pot met goud van Warenar. Maar omdat Lekker de pot met goud steelt, komt Warenar erachter dat het beter is om als hij doel 2 najaagt. In dat opzicht helpt Lekker Warenar om van doel 1 naar doel 2 te gaan.

3. Fabel/sujet
De fabel en het sujet waren gelijk aan elkaar.

4. Perspectief
Het verhaal werd van verschillende ik-perspectieven verteld. Dat kwam omdat het geschreven was als een toneelstuk, bedoel voor verschillende acteurs. Daardoor was het perspectief hoogs onbetrouwbaar, aangezien ieder personage heel weinig kennis had over de rest van het verhaal/de personages.

5. Thematiek
De verhaallaag was duidelijk. Wat zou er gebeuren met de pot goud van Warenar? Gaat Klaartje trouwen? Krijgt Ritsaert zijn erfenis?

De titel is gemakkelijk te verklaren. Het slaat op Warenar die beschreven wordt als een ware nar, aangezien hij zo hebberig en gierig is over zijn pot goud.

Het motief in het verhaal is de pot met goud. Dat komt steeds terug.

De thematische laag bestaat uit lering en vermaak. Het verhaal is vooral bedoeld om het publiek te vermaken met een leuke voorstelling, maar het is ook deels de bedoeling dat het publiek lering trekt uit het verhaal. De les die dan gegeven wordt is dat mildheid beter is dan gierigheid en dat huwelijken tussen mensen met een groot leeftijdsverschil niet gehoord zijn.

Eindoordeel

Mijn oordeel is deels gelijk aan mijn eerste persoonlijke reactie. Na het lezen van het boek was ik nog steeds geamuseerd over de simpliciteit van de manier van schrijven. Opvallend was hoe makkelijk/eenvoudig de open plekken werden ingevuld. Al in de proloog was het duidelijk dat het Warenar niet zou lukken om zijn pot met goud voor altijd voor iedereen verborgen te houden. De tekst vond ik dus vooral eenvoudig. Het verhaal was ook geen hoogstandje, vond ik. De enige verrassing in het verhaal was dat Klaartje uiteindelijk met Ritsaerd trouwde in plaats van Rijckert. Voor de rest was het verhaal erg voorspelbaar en enigszins saai om te lezen. Saai was het omdat de literaire hoogstandjes ver te zoeken waren. Maar misschien is het ook niet eerlijk om hoogstandjes te verwachten van een boek dat in de zeventiende eeuw geschreven is.

Verwerkingsopdracht

Plaats de tekst in de (cultuur)historische context.

De tekst heeft vrij weinig met politieke stroming in diens tijd te maken. Misschien dat hier en daar een verwijzing te vinden is naar de politiek en dergelijke, maar het boek gaat vooral over de sociale bezigheden.

Er zijn veel gedragscodes te vinden. Eén daarvan is bijv. het feit dat Geertruyd zwanger is zonder gehuwd te zijn. Dat wordt beschreven als een grote schande. Dat laat zien hoe men vroeger dacht over trouwen en kinderen krijgen. Klaarblijkelijk was het niet gehoord om seks te  hebben voor het huwelijk. Waarschijnlijk gebeurde dat wel, maar als je er ook kinderen van kreeg was het de hoogste noodzaak om te trouwen.

Toch denk ik dat het boek een vereenvoudiging is van het leven in de zeventiende eeuw. Ik heb geen bronnen om mijn vermoedens te ondersteunen, maar ik heb het gevoel dat alle personages veel te stereotiep zijn en dus de werkelijkheid van toen niet goed vertegenwoordigen. Vooral door de simpliciteit van het boek lijken alle gebeurtenissen veel te geforceerd.

Al is het een vereenvoudiging, toch is het duidelijk hoe men reageerde in verschillende situaties. Dat is bijvoorbeeld te zien aan hoe Warnar reageerde bij het huwelijksaanzoek van Rijckert. Warnar kon weinigs goeds zeggen over de Rijckerts aanzoek en vertrouwde het absoluut niet. Dat laat zien dat het vroeger ongewoon was voor een rijk iemand om met een arm iemand te trouwen.

De tekst is bedoeld om opgevoerd te worden als een blijspel. Dat paste heel goed in die tijd. Met ‘die tijd’ wordt de Renaissance bedoeld waarin schrijvers rederijkerskamers oprichtten met het doel om de Oudheid weer te doen herleven, maar ook om de oudheid te overstijgen met eigen schrijfsel. P.C. Hooft was ook lid van een rederijkerskamer en dit stukje werk past heel goed in de Renaissance. Het is een typische komedie uit de Oudheid. Dat is ook niet raar, omdat het een bewerking is van een werk van de Romeinse schrijver Plautus. Het blijspel is redelijk lang – het bestaat uit vijf bedrijven. Wat ook erg typisch is voor een blijspel uit de Oudheid is de zogenaamde happy ending. Dat heeft Warenar ook.