I. Zakelijke gegevens
De auteur: Marga Minco
Titel: Het bittere kruid
Uitgever: Wolters-Noordhoff
Jaar: 1957

II. Eerste reactie
Ik vind het een heel interessant boek, omdat ik het onderwerp oorlog wel interessant vind.

III. Verdieping
a. Samenvatting
Het verhaal begint in 1939 als de Duitsers Nederland binnenvallen. De vrouwelijke ik-persoon komt met haar ouders in Breda terug. Ze waren net tijdelijk geëvacueerd vanwege de inval. Haar vader vindt niet nodig dat ze onderduiken, ook al is haar familie Joods. De ik-persoon denkt echter terug aan de tijd toen ze jonger was en denkt aan hoe ze toen al gepest werd omdat ze van Joodse afkomst was. De ik-persoon wordt ziek en tegelijkertijd verhuist de familie naar Amersfoort, waar al haar broer en diens vrouw Lotte wonen. Op een dag komt vader thuis met sterren die alle Joden dragen moeten. Ze zijn allen blij met deze gebeurtenis.
Het blijft echter niet bij alleen sterren; vader en Dave krijgen een oproep voor een werkkamp. Ze gaan niet, omdat vader een huidaandoening heeft en Dave net doet alsof hij een ziekte heeft door iets te gebruiken dat in een vreemd flesje zit. Op een gegeven moment komt het buurmeisje, die niet Joods is, van de ik-persoon langs en zegt dat ze een aantal spullen van de ik-persoon mooi vindt. Die antwoordt daarop dat het buurmeisje ze mee kan nemen, omdat zij er waarschijnlijk toch geen gebruik meer van kan maken. Nog steeds duiken ze echter niet onder, ondanks alle razzia’s die plaatsvinden, waar zelfs de zus van de ik-persoon bij opgepakt wordt. Weer komt er een oproep, maar nu voor allen. De ik-persoon, Dave en Lotte komen er onderuit met behulp van de dokter, die de ik-persoon en Dave nog steeds ziek verklaart, hoewel ze dat eigenlijk niet zijn. Lotte mag dan blijven om hen te verzorgen. Vader en moeder moeten wel weg. Zij gaan naar een getto in Amsterdam.
Op een dag besluit de ik-persoon om haar ouders op te gaan zoeken in Amsterdam ook al was dat in die tijd levensgevaarlijk geworden voor Joodse mensen. In Amsterdam aangekomen besluit ze daar een tijdje te blijven. Tijdens haar bezoek komt er echter een inval in haar ouderlijk huis. Haar ouders worden opgepakt, de ik-figuur niet omdat ze nog net door de achterdeur kon ontsnappen. Helaas hangt haar jas dan nog in het huis met daarin haar identiteitspas. Daardoor weten de Duitsers alles van haar wat ze weten moeten en is de ik-figuur haar leven dus niet meer zeker. Ze laat nu haar haar verven en ondergaat als het ware een metamorfose. Dan besluit om naar Dave en Lotte te gaan. Weer gaat ze met de trein, nu naar Utrecht. Lotte en Dave worden echter opgepakt op het station en de ik-persoon is nu dus nog in haar eentje over. Ze gaat maar weer naar Amsterdam en daar helpt Wout haar een onderduikadres te vinden. Gedurende het einde van de oorlog wisselde de ik-persoon nog een aantal keren van onderduikadres.
Na de oorlog besluit de ik-persoon haar en oom en tante op te zoeken in Zeist (Die oom en tante zijn tijdens de oorlog niet opgepakt omdat da familie van haar tante niet-joods is). Daar ziet ze haar oom bij de tramhalte staan en ze is dus blij dat hij haar opwacht (Dat doet hij echter niet alleen op die dag, maar op elke dag van de week). Tenslotte gaat ook die oom nog dood.

b. Verhaaltechnieken
Het verhaal is geschreven vanuit het ik-perspectief. In het boek zie je de hoofdpersoon opgroeien. Door het gebruik van het ik-perspectief kun je je heel goed verplaatsen in de hoofdpersoon, maar niet in de andere personen uit het verhaal..

c. Thematiek en motieven
Het thema is de problemen van de Joden tijdens de Tweede Wereldoorlog en de angsten die daarbij ontstaan. Het motief van de schrijfster wordt op de vijfde bladzijde gegeven, namelijk:
Er rijdt door mijn hoofd een trein
vol joden, ik leg het verleden
als een wissel om

Bert Voeten.

De hoofdpersoon probeert haar verleden vol rassenhaat te vergeten. Zij legt dus als het ware een wissel om.

d. Literatuurgeschiedenis
Dit boek valt onder de stroming Romantiek.

IV. beoordeling
Het is een behoorlijk aangrijpend verhaal, ondanks de gevoelens niet heel diep worden beschreven. Bijvoorbeeld als haar ouders worden opgepakt, en dat de hoofdpersoon nog net kan ontsnappen. Door het boek heen verliest de hoofdpersoon steeds meer kennissen en familie. Ik vind dat het boek een goed beeld geeft van hoe het er in werkelijkheid aan toe ging tijdens de oorlog.