Those who save us door Jenna Blum

Zakelijke gegevens
Het familie portret
Jenna Blum
vertaald door Carolien Metaal
24e druk 2011
oorspronkelijke titel: Those who save us

Het ontwerp van de kaft is van Nina Leen. De foto van het meisje met de rode jas is van Getty Images gemaakt door Raymond Geyman. Op de achtergrond is de bakkerij te zien en deze is gemaakt door Corbis. Het meisje met de rode jas moet Trudy voorstellen (een van de hoofdpersonen) en de bakkerij achter haar is de bewuste bakkerij waar zij haar vroegste kinderjaren heeft door gebracht.

Samenvatting
Het boek is opgedeeld in twee verschillende verhaallijnen. De ene verhaallijn gaat over Anna, de moeder van Trudy ( de hoofdpersoon van de andere verhaallijn ). Anna komt uit een goede familie en haar vader beschikt dan ook over goede connecties. Helaas is haar moeder overleden en moet zij alle huishoudelijke taken op zich nemen. Gehrard ( haar vader ) is dan ook geen makkelijke man en eist veel van zijn dochter. Ondertussen is hij op zoek naar een geschikte man voor zijn dochter en regelmatig komen er dan ook allerlei belangrijke personen van de naziepartij eten. Anna is het hier absoluut niet mee eens en als de hond van haar vader ziek wordt, ontmoet zij dierenarts Max. Max leert haar schaken en samen hebben ze een aantal gezellig avonden. Maar er is een probleem: Max is joods. De joden worden al flink onderdrukt en er is sprake van de eerste razzia’s; zo krijgt ook Max een inval. Max weet te ontkomen en Anna verbergt hem in een soort bezemkast die alleen via de keuken te bereiken is via de dienstmeidentrap. Na vele ‘’ gezellige gesprekken ‘’ over bloemetjes en bijtjes raakt Anna zwanger, en is Max opgepakt om naar het kamp gebracht te worden. Om zo minmogelijk schade aan te richten bij haar vader en zichzelf, loopt ze weg. Zo komt ze bij Mathilde Staudt terecht, een bakker in Weimar. Hier kan ze aansterken en wordt Trudy geboren. Daarna blijft ze in de bakkerij werken en komt ze steeds meer te weten over het verzet. Zo brengt Mathilde elke Woensdag brood naar een holle boom bij het kamp Buchenwald. Hier leggen de gevangenen condooms in met stukjes tekst om zo informatie het kamp uit te smokkelen. Daarnaast heeft Mathilde ook een goede verhouding met de SS. Zij levert allerlei lekkernijen aan bij de grote feesten die georganiseerd worden door Koch. Na een poos gaat het mis; Mathilde wordt betrapt en doodgeschoten. Anna staat doodsangsten uit, zeker als er ineens een obersturmfֹührer bij haar in de winkel staat. Achteraf blijkt dat hij haar wil gebruiken als zijn minnares en geeft haar allerlei cadeaus: zo moet zij ook mee naar een bijeenkomst van de SS en neemt hij haar mee naar een picknick. Aan het einde van de oorlog als de geallieerden aan de winnende hand zijn wil hij vluchten, maar Anna besluit niet mee te gaan. Als de nazi’s weg zijn komt zij een soldaat van de geallieerden tegen met wie zij terug gaat naar Amerika. Daar woont zij in New Heidelburg met haar man Jack ( hij noemt haar altijd Strudel ) en dochter Trudy.


De tweede verhaallijn gaat over Trudy. Zij vertelt hoe haar moeder brand heeft proberen te stichten nadat Jack overleden is. Anna kan niet meer thuis blijven wonen en Trudy regelt een verzorgingstehuis voor haar moeder. Anna wil daar niet blijven, en loopt weg. De andere tehuizen zitten vol, dus moet Anna bij Trudy gaan wonen. Trudy is hooglerares Duitse geschiedenis op de universiteit en is gescheiden. Als Ruth, een goede collega, op een dag vraagt of Trudy mee wil helpen met een project waar de rol van Duitse vrouwen in de oorlog wordt uitgezocht, stemt zij na enig twijfelen in. Voor dit project gaat Trudy verschillende overlevenden van de Holocaust interviewen en komt zo Rainer tegen. In plaats van dat Rainer gewoon antwoordt geeft op de vragen die Trudy heeft voorbereid, leest hij het verhaal van zijn tante voor die in een concentratiekamp heeft gezeten. Trudy is hierdoor compleet van slag. Ze besluit haar excuus aan te gaan bieden met een lekkere taart van haar moeder. Hierop volgen een aantal gezellige avonden en bloeit er een relatie op tussen Trudy en Rainer. Na een tijd vertrekt Rainer opeens naar Florida waar zijn dochter woont en laat Trudy achter. Trudy ziet het helemaal niet meer zitten en denkt veel aan hem. Bij de laatste persoon die zij interviewt komt ze erachter dat deze meneer Pfeffer ook uit Weimar komt. Hij kent haar moeder en Max, omdat hij ook in het kamp heeft gezeten. Ze besluiten samen naar haar moeder te gaan. Ondanks dat Anna in alle talen zwijgt, hebben ze wel een gezellige middag gehad.

Recensies
Aangezien dit oorspronkelijk een Engels boek is kon ik op literom en krantenbank geen geschikte recensies vinden. Ook op internet waren geen recensies te vinden, zelfs niet in het Engels. Zodoende heb ik besloten om mijn waardeoordeel te vergroten naar een recensie en hierop het argumentatieschema los te laten.

Waardeoordeel
‘Mooi geschreven verhaal over een bijzonder leven’ dit is wat het Noord-Hollands dagblad te melden had. Hier ben ik het zeker mee eens. Wat vaak gebeurd bij een boek met twee verhaallijnen is dat alles door elkaar loopt en niet meer overzichtelijk is. Bij Het familieportret is dit niet het geval, er wordt duidelijk door middel van een schutblad aangegeven welke van de twee verhaallijnen er bedoeld wordt en in welke periode het zich afspeelt. Iets anders wat de duidelijkheid vergroot is dat de interviews die Trudy afneemt, geschreven zijn in vraag antwoord, bijvoorbeeld: “V: Wat gebeurde er daar met u? A: Er zat aan alle kanten een luchtje aan. Ten eerste werd ik ingedeeld als Groene Driehoek…”. Het is wel zo dat de antwoorden lang en uitgebreid zijn, iets wat in het echt misschien minder zou zijn. Er staat daarnaast ook boven het hoofdstuk de naam van de geïnterviewde persoon en de datum etc. zodat het helder is wat interview is en wat het gewone verhaal.
De stijl van schrijven is heel simpel en helder, niet te veel poespas, gewoon waar het op staat. Waar veel schrijvers een handje van hebben is namelijk ellendig lange zinnen maken. Die ellendige lange zinnen bevorderen het leesplezier niet aangezien je ze dan drie maal moet lezen om de boodschap te begrijpen. Zeker oorlogsverhalen kunnen heel saai en van hetzelfde zijn, de tweede wereldoorlog is nu eenmaal een populair onderwerp. Toch vind ik dit verhaal iets unieks hebben, de combinatie van het verhaal van Anna dat zich tijdens de oorlog afspeelt en Trudy die op zoek is naar haar ware afkomst. Jenna Blum heeft zich er dan ook goed in verdiept, zoals zij het schrijft zou het ook echt gebeurd kunnen zijn. Het misbruik van vrouwen door bewakers of hogergeplaatste van concentratiekampen kwam namelijk vaak voor in de oorlog. Het is dan ook leuk dat we niet een standaard Jodenverhaal hebben gekregen. Er zijn namelijk ontzettend veel boeken en verhalen over hoe verschrikkelijk de oorlog voor de joden was. Dit boek laat zien dat het niet alleen verschrikkelijk was voor de joden maar ook voor de andere Duitse burgers. Gelukkig zitten er meer thema’s in dan alleen de oorlog. Zo kun je ook het thema familiebanden er uit op maken, Trudy is namelijk op zoek naar de waarheid achter haar afkomst. Daarbij komt natuurlijk ook de band die we zien tussen Anna en Trudy. Ook komt het thema liefde naar voren, eerst de scheiding van Trudy en haar man en daarna de breuk tussen haar en Rainer Goldmann. Wat wel achterwege had kunnen blijven zijn de Duitse zinnen. Deze zijn nou niet echt een toevoeging en het laat alleen het gebrek aan kennis van de Duitse taal zien. Hier heb ik het dan over de losse woorden als Mutter, Vaterland en Scheisse. Het gebruiken van Duitse zinnen had een verrijking kunnen zijn als er echt tekstgedeeltes waren vertaalt. De losse woorden voegen niets toe en roepen zelfs zo nu en dan ergernissen op. Ik vind namelijk dat dit een kinderlijk gevoel oproept bij een serieus onderwerp.

Gedicht
De mens die niet meer lacht
De mens die niet meer lacht
De mens die niet meer schreit ,
De mens die niet meer wacht
En niet meer strijdt en lijdt:
Ik zag hem hoog en vrij,
Hij daalde naar mij af
En ging zwijgend voorbij,
Ik was beschaamd
Maar in ’t voorbijgaan had
Zijn blik mijn hart doorboord;
Wat toen ik nog bezat
Was minder dan een woord
Mijn grendels schoven weg,
De leegte nam mij in;
Waar ik mij nederleg
Is de aarde zonder zin.
Ik wankel naar den dood,

Struikelend over puin;
- Wie sprak van avondrood-
Het spookt in elken tuin.

Beschrijven
- Het gedicht bestaat uit vijf strofen.
- Er is geen rijm gebruikt.
- Er zijn veel komma’s en puntkomma’s gebruikt.
-Het metrum is continu hetzelfde.
-De klemtoon ligt op het laatste woord van elke zin.

Interpreteren
De eerste strofe gaat over een persoon zonder gevoelens of die in ieder geval zijn/haar gevoelens niet meer toont. Dit zou op Anna kunnen slaan die hard is geworden door de oorlog. Niet meer schreit, betekent: niet meer huilt. In de tweede strofe staat de zin: “Zijn blik mijn hart doorboord;”. Dit houdt in dat de persoon heel erg geraakt is door de blik die gegeven is. Dit kan ik interpreteren als dat Trudy erg geraakt is door het antwoord dat zij steeds van haar moeder krijgt: Het verleden is dood en dat kan beter zo blijven. In de derde strofe staat daar naar mijn idee het vervolg daarop. “Mijn grendels schoven weg, De leegte nam mij in;”, bij Trudy zit dit antwoord niet lekker en daardoor voelt zij zich leeg.

Beoordelen
Toen ik dit gedicht las, was mijn eerste gedachte: Dit gaat over Anna en Trudy. Vooral de eerste alinea doet mij erg aan Anna denken. Zij is namelijk een sterke vrouw die, zoals ze overkomt, al haar gevoelens heeft weggestopt. Dat komt mooi naar voren in deze alinea. Anna praat namelijk nooit over wat er in de oorlog is gebeurd. Het verleden is dood en dat kan beter zo blijven, zegt zij als Trudy er iets over vraagt. Dit lijkt haar manier om de oorlog vergeven en vergeten. Echter, de echte reden komt naar voren, als haar man Jack achter de affaire met de obersturmführer komt. Op dit moment komt Anna erachter dat het misbruik van de obersturmführer haar het vermogen om lief te hebben heeft afgenomen. De zin ‘’De leegte nam mij in” vind ik hier bij passen. Verder heeft Anna met haar beslissing om niet meer over de oorlog te praten een hele hoop puin achtergelaten voor Trudy. Trudy worstelt namelijk al lang met het verlangen om meer over haar achtergrond te weten.0 Ze denkt zelfs dat ze het kind van een nazi is, terwijl ze halfjoods is. Een van de laatste zinnen vind ik dan ook weer op Trudy slaan: “Struikelend over het puin”.

Wat ik ook erg mooi vind aan het gedicht is het taalgebruik. Het is vrij stijf en ouderwets, maar niet te overdreven. Als het taalgebruik te ouderwets zou zijn geweest, dan zou het veel minder mooi geweest zijn, omdat het in deze tijd niet meer te begrijpen zou zijn. Woorden als ‘nederleg’ laten het wel weer klinken als echt poëzie in plaats van een leuk rijmpje. Verder is het gedicht in korte zinnen geschreven, wat mij persoonlijk aanspreekt. De korte zinnen geven er een mysterieuze draai aan. Die mysterieuze draai past weer erg bij de gedachten en problemen van Trudy die veroorzaakt zijn door het mysterieuze gedrag van haar moeder.