Jugend ohne Gott door Ödön von Horváth

Samenvatting
Het verhaal gaat over een leraar in Duitsland, die les aardrijkskunde en geschiedenis geeft aan een klas jongens. We spreken over de tijd van de Tweede Wereldoorlog en dat merkt de leraar in kwestie wel degelijk. Zijn werk wordt er niet makkelijker op. Immers, de jongens in zijn klas worden door de radio (en ouders…) geïndoctrineerd op allerlei manieren. De meningen die op de radio verkondigd worden, nemen ze over als de hunne. Wanneer één jongen in een opstel over het nut van koloniën voor Duitsland opmerkt dat negers minderwaardig zijn, maakt de leraar hier een opmerking over.

Prompt staat de vader van de betroffen leerling in de klas om verhaal te halen. Vervolgens zegt de hele klas openlijk het vertrouwen in de leraar op.


De klas gaat op een militair kamp; ze slapen in tenten op een plek ver buiten een stad. Zij zullen daar ook leren schieten met een geweer, iets waar ze zich allemaal bijzonder op verheugen. Dit ‘verbitterd’ de leraar een beetje. Hij zegt hierbij: “Sie wollen Maschinen sien, Schrauben, Räder, Kolben, Riemen – doch noch lieber als Maschinen wären sie Munition: Bomben, Schrapnells, Granaten. Wie gerne würden sie krepieren auf irgendeinem Feld! Der Name auf einem Kriegerdenkmal ist der Traum ihrer Pubertät”.

De leraar constateert tijdens het kamp dat hij geen plezier meer beleeft aan zijn vak. Hij wil niet meer lesgeven,als hij ze toch niet meer mag leren wat wáár is, of gewoon.
Tijdens het kamp is de leraar getuige van een beroving van een oude, blinde vrouw door een groep jonge kinderen: een meisje en een paar jongetjes. Later verdwijnt er een fototoestel van één van zijn leerlingen uit het kamp.

Hierop wordt besloten om de jongens wacht te laten houden, om zo het kamp te beschermen. Echter, één van de jongens, Z. genoemd, had tijdens een ‘training’ het ‘roversmeisje’ ontmoet. Zij bleek ook de dief van de fotocamera. Z. wordt echter verliefd op het meisje en als hij de wacht moet houden, spreekt hij stiekem met haar af. Z. schrijft alles over het meisje, Eva, in zijn dagboek.

Dat dagboek is een behoorlijke bron van ergernis voor zijn de tentgenoten van Z., N. en R. Hij houdt hen namelijk wakker wanneer hij in zijn dagboek schrijft, ’s avonds laat. N. en Z. hebben al meerdere malen gevochten hierom. Z. hoort van Eva dat zij in allerlei opvanghuizen etc. heeft gezeten en zweert dat hij haar altijd zal beschermen. Dat schrijft hij allemaal op in zijn dagboek, waarin hij ook zet, dat wie het leest, sterft.

De leraar heeft vermoedens over de diefstal van de fotocamera, en leest daarom het dagboek van Z., waarin hij ook leest over Eva. Hierbij beschadigt hij echter het slotje van het dagboek, zodat Z. merkt dat er in zijn dagboek gelezen is. Z. beschuldigt N. hiervan, en vermoordt hem tijdens een volgende ‘training’ in het bos.

Hij bekent wel zodra het lichaam van N. gevonden wordt. Er wordt natuurlijk een rechtszaak opgezet. Z. blijft bekennen dat hij het gedaan heeft, terwijl er allerlei feiten zijn die het tegendeel beweren, zoals een kompas dat bij het lijk gevonden werd, en wat niet van Z. was.

Voordat de leraar moet getuigen, hoort hij de stem van God, die zegt ‘Kwel mij niet langer, vertel dat jíj dat boek hebt gelezen!’ En dus vertelt de leraar dit tijdens zijn getuigenis. Dit levert echter wel een aanklacht tegen hem op. Geïnspireerd door de eerlijkheid van de leraar bekent Eva dat zij bij de moord was.

Zij heeft het echter niet gedaan: ze beweert dat er nog een derde persoon was. In eerste instantie wordt zij niet geloofd, en de leraar gaat op zoek naar bewijs om haar te bevrijden. Dan blijkt dat noch Z., noch Eva de moord heeft gepleegd, maar T. een verwend jochie, dat uiterst leergierig blijkt.

Hij wilde, zo verklaarde een klasgenootje, alles weten en meemaken, waaronder de geboorte en dood van een mens… Wanneer de leraar voldoende bewijs heeft verzameld tegen T. en dit openbaar wil gaan maken, blijkt dat T. zichzelf heeft opgehangen in het bos. Op zijn afscheidsbrief staat dat ‘de leraar mij de dood in heeft gejaagd, omdat hij wist dat ik N. vermoord heb’.


De moord is dus opgelost.

Zowel Eva als de leraar worden wel veroordeeld, maar niet voor moord. Eva wel voor medeplichtigheid en diefstal, de leraar voor het verborgen houden van informatie over de diefstal. Zijn baan als leraar is hij kwijt, maar dat kan hem uiteindelijk weinig schelen: hij voelt zich niet meer geroepen om zijn ouders te onderhouden, want ze hebben hem toch geen leuke jeugd bezorgd.

Hij krijgt van de geestelijke van het ‘kampdorp’ een betrekking aangeboden op een school in Afrika, die hij graag aanneemt.