De avonturen van Bill Clifford door Godfried Bomans

Gegevens van het boek
Auteur: Godfried Bomans (1913 – 1971)
Titel: De avonturen van Bill Clifford
Voor het eerst gepubliceerd in: 1948
Uitgeverij: Elsevier, Amsterdam/Brussel, 1962, 1e druk (Godfried Bomans Omnibus)
Aantal pagina’s: 110
Genre: (detective)roman / humor



Samenvatting van het boek
De vrijgezel Samuel (“Bob”) Topwash werkt als hoofdcommies 2e klasse bij de koninklijke posterijen in Londen. Hij houdt zich op het hulppostkantoor van Tropperstreet nummer 12 bezig met het innen van de postwissels en met de verzending van de aangetekende stukken. Iedere avond na vijf uur blijft hij alleen op kantoor achter om daar stiekem een sigaar te roken (wat eigenlijk verboden is). Hij vindt het prettig om dan even een half uurtje te roken en aan niets te denken. Topwash staat op kantoor bekend als iemand met gezond verstand. Hij is ook de enige die het postreglement uit het hoofd kent. Op kantoor werkt ook de vijftigjarige Pinkerton die graag detectiveromans leest. Op een plankje naast het loket waar Pinkerton werkt staan een paar boeken over de belevenissen van de beroemde Londense detective Bill Clifford. Pinkerton heeft Clifford een keer vluchtig ontmoet en is sindsdien een adept van hem. Als Topwash een tijdje aan het bureau van de directeur heeft zitten roken, staat er opeens een man voor hem. Het blijkt Clifford te zijn. Clifford waarschuwt hem, dat de moordenaar Dubbele Dick achter het geld van de posterijen aanzit en adviseert Topwash het linker deurtje van het bureau van de directeur maar eens te openen. Daarin blijkt op dat moment inderdaad de opgevouwen figuur van Dubbele Dick te zitten. Clifford arresteert Dubbele Dick en laat hem door een politieagent naar de gevangenis brengen. Topwash vraagt hoe hij Clifford kan bedanken. Deze geeft aan, dat Topwash de volgende avond bij hem thuis moet komen.

Het avontuur van Topwash veroorzaakt binnen de posterijen sensatie. Ook onderzoeken twee inspecteurs van Scotland Yard - de heren Tittlebat en Twinklehead - de zaak en de uitkomst komt met het verhaal van Topwash overeen. Topwash bezoekt de volgende avond Clifford in zijn Londense huis op Regentstreet nummer 26. Het is een groot en fraai gemeubileerd huis. Naast Clifford ontmoet Topwash er ook Alexander Piffli, de bediende van Clifford. Topwash treft Clifford liggend op een divan aan. Hij biedt Clifford namens de posterijen een beloning van driehonderd pond aan, omdat door zijn ingrijpen een diefstal van in totaal drieduizend pond voorkomen is. Clifford gooit het geld echter in het haardvuur. Op zijn verbijsterende vraag ter zake legt Clifford Topwash de theorie van de compensatie uit. Als Clifford het geld zou accepteren, zou hij een tijdje niets meer doen, waardoor de misdaad in Londen aanzienlijk zou gaan toenemen. Dat kan natuurlijk niet. Verder vertelt Clifford, dat zijn hersens ongeveer twee keer zo veel wegen als die van een gemiddelde arbeider. Hij denkt dus veel sneller. Om een tegenwicht te vormen ligt Clifford dus veel op zijn divan. Daardoor wordt zijn enorme kennis en energie immers enigszins getemperd en gecompenseerd. De wereld zou er anders maar last van hebben. Clifford legt Topwash vervolgens uit, dat hij hem als assistent wil aannemen. Iedere grote detective heeft immers altijd een soort hulpje - “sufferd” is de term die Clifford gebruikt - naast zich die de glans van de detective alleen maar nog beter doet uitkomen. Clifford noemt als voorbeeld Sherlock Holmes die de veel minder snuggere Dr. Watson als assistent naast zich heeft. Topwash heeft volgens Clifford een aantal eigenschappen, dat hem perfect doet zijn voor een baantje als zijn assistent. Hij kan de volgende dag dan ook gelijk beginnen. Topwash geeft echter te kennen, dat hij hierin totaal geen interesse heeft en gaat naar huis.

De volgende dag staat Topwash echter al weer vroeg voor het huis van Clifford. Hij vertelt de detective, dat hij thuis in zijn tuin beschoten is. Topwash laat het kogelgat in zijn bolhoed zien. Dan laat Clifford hem de ochtendkrant zien, waarin staat, dat Dubbele Dick op geheimzinnige wijze uit de gevangenis ontsnapt is. Het blijkt dan, dat Clifford Dubbele Dick uit de gevangenis heeft helpen ontsnappen. Hij deed dat met het doel om Topwash zijn assistent te laten worden. Hij maakte Dubbele Dick namelijk wijs, dat hij door Topwash omgekocht was om hem te arresteren. Nu heeft Clifford zogenaamd spijt gekregen en daarom heeft hij Dubbele Dick helpen ontsnappen. Dubbele Dick wil Topwash nu vermoorden en daarom achtervolgde hij Topwash en schoot op hem. Clifford legt Topwash uit, dat hij nu dus maar beter bij hem in huis kan blijven, omdat hij zijn leven buiten niet zeker is. En als hij dan toch bij hem in huis is, kan hij gelijk ook als zijn assistent optreden. Topwash begrijpt, dat hij geen keus heeft en besluit voorlopig maar bij Clifford te blijven. Clifford geeft Piffli opdracht de logeerkamer in gereedheid te brengen.

In een soort tussenhoofdstuk geeft Piffli nadere bijzonderheden over het leven van Clifford. Hij meldt terugblikkend, dat Clifford uiteindelijk in zijn strijd tegen de misdaad is gesneuveld en dat hij daarom al diens avonturen te boek zal stellen. Dit boek is het eerste dat verschijnt. Piffli zelf is al een aantal jaren in dienst van Clifford en heeft bij hem een gemakkelijk baantje. Clifford moet niets van vrouwen hebben en mijdt hen dan ook. Piffli vermeldt de dagelijkse gewoontes van Clifford, van het vroeg opstaan en het doen van de ochtendgymnastiek tot het nuttigen van zijn ontbijt en het afdoen van de post. De politieberichten in de kranten hadden altijd de bijzondere belangstelling van Clifford. Clifford had geen hoge pet op van Scotland Yard. De inspecteurs Tittlebat en Twinklehead koesterden echter een grote bewondering voor Clifford en kwamen ook geregeld bij hem langs om raad te vragen als ze weer eens in de knoop zaten met een zaak. Clifford was dol op zijn goudvissen alsmede op het schaakspel. Literatuur lezen deed hij eigenlijk niet. Wel las hij veel detectiveverhalen.

Topwash krijgt bij Clifford thuis een stevige training. Topwash scoort echter slecht op het gebied van lichamelijke oefeningen en detectiveliteratuur. Als ze een keer op zolder naar de stad Londen staan te kijken, valt Clifford iets op. Hij ziet in de verte een stel straatwerkers naar huis gaan en dat vindt hij verdacht, want het is daarvoor nog te vroeg. Even later komen Tittlebat en Twinklehead op bezoek. Ze blijken door de straatwerkers opgehouden te zijn toen ze van het ministerie van buitenlandse zaken kwamen. Clifford denkt, dat ze daar een geheim document ontvangen hebben, dat ze nu kwijt zijn. Dat laatste blijkt te kloppen, want het zit niet meer in de binnenzak van Tittlebat. Het is gestolen. Clifford analyseert de situatie voor de inspecteurs en wijst hen erop, dat hun voorzorgsmaatregelen door hun tegenstander - die het document kennelijk graag wilde hebben - zijn doorzien, waarna hij erin geslaagd is hun het document te ontfutselen. Tittlebat en Twinklehead snellen het huis van Clifford uit om op de plek des onheils een onderzoek in te stellen. Clifford en Topwash vermommen zich als agent en volgen de twee inspecteurs. De inspecteurs verhoren een glazenwasser, maar deze kan hen niet verder helpen. Thuisgekomen ontdekt Clifford, dat een neploodgieter een tijdbom onder zijn divan gelegd heeft. Als Tittlebat en Twinklehead weer bij Clifford komen, biedt Clifford hun aan de zaak te onderzoeken, maar hij wil dan wel de absolute leiding in het onderzoek hebben. De inspecteurs gaan daarmee akkoord. Op dat moment schreeuwt Piffli, dat iedereen moet gaan liggen. Op hetzelfde moment wordt er met een pistool naar binnen geschoten. Niemand raakt gewond. De dader ontkomt. Clifford krijgt hier energie van en neemt het onderzoek krachtig ter hand.

Als eerste wil Clifford weten wat er in het gestolen document staat. De inspecteurs kunnen het hem echter niet vertellen, omdat ze het zelf ook niet weten. Ze kregen het document van de minister met het verzoek het onmiddellijk te vernietigen, omdat het voor Engeland rampzalig zou zijn als het in verkeerde handen zou vallen. Voordat Tittlebat en Twinklehead tot vernietiging van het document over konden gaan, werd het hun ontstolen. Clifford wil ook weten waarom de minister het document niet zelf vernietigd heeft. Om die reden gaat hij de minister van buitenlandse zaken, de heer Balfour, een bezoek brengen. Clifford legt de minister uit, dat het document gestolen is en hij vraagt wat erin stond. De minister weet dat niet precies en legt uit hoe de vork in de steel zit. Hij ging gisteren met twee collega-ministers na de ministerraad op zijn werkkamer borrelen. Dat waren Lord Archibald, de minister van marine en Lord Grey, de minister van oorlog. Daar was ook de heer Stappleton, de secretaris van de minister van binnenlandse zaken, bij aanwezig. Clifford vraagt Balfour om het gezelschap opnieuw naar zijn kamer te laten komen, hetgeen geschiedt. Alleen Stappleton verschijnt niet. Clifford vraagt wat er gisteren precies gebeurd is. Het blijkt, dat Stappleton na een paar borrels geopperd heeft om op een stuk papier de belangrijkste geheimen van Engeland te schrijven. Iedereen deed dat en toen werden de stukken papier aan elkaar gelijmd. Clifford vraagt de twee ministers wat ze precies op het papier geschreven hebben en dat blijken diverse militaire geheimen te zijn. Vervolgens begonnen de aanwezigen te raden wat het papier, gelet op alle geheimen, precies waard zou zijn. Toen het een paar miljard bleek te zijn, besloten de heren om het document toch maar te vernietigen. Ze werden het echter niet eens over de manier waarop. Stappleton wilde het zelf beneden in het ministerie gaan vernietigen. Dat wilden de anderen niet. Uiteindelijk besloten ze het via de twee inspecteurs van Scotland Yard te laten vernietigen. Dat gebeurde en Balfour stopte het document in een drukwerkenveloppe om het de volgende dag aan de inspecteurs mee te geven. Topwash merkt op, dat een document of brief volgens het postreglement niet in een drukwerkenveloppe gedaan mag worden.

Clifford stelt, dat Stappleton de dader moet zijn. Hij is namelijk degene die met het idee van het document kwam en die nu ook niet is komen opdagen. Iedereen protesteert tegen dit idee, maar Clifford houdt vol, dat Stappleton juist door het feit, dat hij een onwaarschijnlijke dader is, de dader is. Clifford laat Balfour nogmaals bellen naar Stappleton en verneemt dan, dat deze met onbekende bestemming vertrokken is. Iedereen gelooft Clifford nu. Clifford denkt, dat Stappleton de boot van Dover naar Calais genomen heeft en wil per vliegtuig naar Calais vliegen om de boot met Stappleton te onderscheppen. De minister regelt een vliegtuig. Op dat moment komt Topwash binnen die even weg was gegaan. Hij zegt, dat hij op het postkantoor is geweest. Clifford snoert hem echter de mond en het hele gezelschap vertrekt naar het vliegtuig. In het vliegtuig boven het Kanaal krijgen ze al snel de boot in het oog. Met een verrekijker ziet Clifford, dat zijn tegenstander het vliegtuig ook al gezien heeft, want hij staat op het dek van de veerboot naar hen te kijken. Dan blijkt het vliegtuig te weinig benzine te hebben en neer te gaan storten. Clifford beseft, dat dit ook door zijn tegenstander gepland is. Ze springen vlak voor de boot in zee en worden door de bemanning van de veerboot opgepikt.

Op de boot worden ze door een klein mannetje in een bruine overjas aangesproken. Het is de tegenstander van Clifford, de man die deze misdaad uitgedacht en via de diensten van Stappleton gerealiseerd heeft. Hij neemt het gezelschap mee naar zijn kajuit. De beide inspecteurs willen hem arresteren, maar het mannetje wijst hen erop, dat de boot onder Franse vlag vaart en dat ze dus geen enkele bevoegdheid hebben. Verder wijst hij het gezelschap erop, dat hij het document niet bij zich heeft. Hij heeft het na de diefstal in de envelop in de eerste de beste brievenbus laten posten. Dat was de meest simpele en veiligste methode, een methode waar ook Clifford niet aan gedacht heeft. De envelop is overigens geadresseerd aan het Duitse ministerie van buitenlandse zaken. Dan neemt Topwash het woord. Hij wijst erop, dat de frankering van de drukwerkenvelop onvoldoende is geweest. De tegenstander vraagt Topwash hoe hij dit weet. Topwash antwoordt, dat hij dit weet, omdat hij de envelop is gaan ophalen. Daarom was hij even weg gegaan. Als medewerker van de posterijen weet hij precies wat er met de diverse brievenbuslichtingen gebeurt en waar deze terechtkomen. Hij is dus naar het betreffende postkantoor gegaan en heeft de inhoud stiekem uit de open envelop gehaald en er vervolgens iets anders in gedaan, waarna hij de envelop alsnog dichtgeplakt heeft. Hij haalt vervolgens het geheime document uit zijn jaszak. Iedereen is stomverbaasd. Clifford prijst Topwash en vindt, dat hij als een genie gehandeld heeft. Tittlebat wil de tegenstander alsnog arresteren, maar deze geeft aan, dat hij, als dat gebeurt, alles in geuren en kleuren in de openbaarheid zal brengen en dat het Britse kabinet dan zeer waarschijnlijk zal vallen. Dat zullen de beide ministers vast niet willen. Dat blijkt inderdaad te kloppen, zodat de tegenstander alsnog vrijuit gaat. Hij zegt tegen Clifford “tot de volgende keer” en vertrekt. Er rest het gezelschap dan ook niets anders dan maar weer terug te keren naar Engeland.



Beoordeling van het boek
Ik heb de boeken van Bomans altijd erg leuk gevonden. Ze zijn praktisch allemaal op een vlotte en humoristische wijze geschreven. De (hoofd)personen en situaties zijn ook altijd herkenbaar. Diepgravende intellectuele beschouwingen tref je bij Bomans zelden aan, maar dat betekent niet, dat zijn werk geen diepgang heeft. Bomans is namelijk een goede observator en kenner van de menselijke (on)deugden en hij weet daar altijd op een fijngevoelige wijze de draak mee te steken. Dat gebeurt ook in dit boek. Het boek is duidelijk geschreven als een persiflage op de klassieke Engelse detective, zoals Sherlock Holmes van Sir Arthur Conan Doyle (1859 – 1930).

Opvallend in dit boek is, dat er geen vrouwen in voorkomen. Alleen de naam van Coba, de huishoudster van Topwash, wordt in totaal drie keer genoemd, maar verder komt er geen enkele vrouw in het verhaal voor. De reden daarvoor is mij niet helemaal duidelijk, tenzij het te maken heeft met de afkeer die Clifford zelf heeft van vrouwen. Dat wordt tenminste door zijn bediende in het tussenhoofdstuk verteld. Dat tussenhoofdstuk vind ik trouwens een merkwaardig stuk. Het is geschreven door Piffli, de bediende van Clifford. Hij suggereert erin, dat hij ook de auteur van het hele boek is en dat hij nog elf avonturen van Clifford te boek zal stellen. In sommige voetnoten wordt daar ook naar verwezen. Bomans heeft echter nooit meer avonturen van Clifford beschreven, zodat mij niet helemaal duidelijk is wat de bedoeling van dit tussenhoofdstuk is.

Dit is een leuk en vlot geschreven boek, waarin de nodige fijnzinnige humor te vinden is. Heel erg spannend is het verhaal niet en de plot is ook vrij doorzichtig. Vreemd is, dat de tegenstander anoniem blijft. Je komt zijn naam niet te weten en hij is kennelijk ook iemand anders dan Stappleton, de feitelijke dief van het geheime document. Ook horen we niets meer van Dubbele Dick. Maar dat geeft allemaal eigenlijk niet. Het boek moet het immers van zijn geestigheden hebben en die zijn er voor de liefhebber in ruime mate in te vinden.