Auteur & titel
De auteur is J. Bernlef (Hendrik Jan Marsman) en de titel van het boek is: Hersenschimmen


Waarom heb ik dit boek gekozen?
Ik heb in een tijdschrift een fragment gelezen uit dit boek, het sprak me erg aan waardoor ik niet snel na hoefde te denken voordat ik wist dat ik dit boek zou bespreken.

Korte samenvatting
Maarten Klein is een man van 71 jaar, die samen met zijn vrouw Vera al vijftien jaar in Gloucester, Amerika, woont. Voordat Maarten met pensioen ging, werkte hij in Boston als secretaris bij een internationale visserij-organisatie. Hun twee kinderen, Kitty en Fred, wonen ver van hen vandaan.

Op een zondag staat Maarten uit het raam te kijken. Hij wacht op de kinderen die elke schooldag langs het huis lopen om met de bus naar school te gaan. Pas nadat zijn vrouw Vera hem vertelt dat het zondag is en de kinderen dus niet naar school hoeven, weet hij dat hij zich vergist heeft. Diezelfde dag blijkt Maarten steeds vergeetachtiger te worden. Hij bevindt zich plotseling in het washok, scheurt zonder enkele reden een krant aan stukken en kan de kruiswoordpuzzel niet meer oplossen.

De volgende dag - het is maandag - geeft hij zijn vrouw suiker bij de koffie, terwijl ze al meer dan tien jaar geen suiker meer gebruikt. Hij gaat met zijn hond Robert wandelen, maar hij verdwaalt. Tot overmaat van ramp raakt hij ook nog eens de hond kwijt. Maarten wandelt naar de antiquair en koopt een boek. De antiquair informeert naar zijn mening over de vorige aanschaf, maar Maarten weet niet waar de man het over heeft. Vera pikt hem uiteindelijk met de auto op, nadat hij al een halve dag van huis is geweest. Die avond beweert Maarten zich dingen te herinneren die volgens Vera nooit zijn gebeurd. De verwarring neemt toe als Maarten zich boven wil gaan scheren; iets wat hij al vijf jaar niet heeft gedaan. Maarten informeert bij Ellen Robbins naar haar (overleden) man. Een pijnlijke vergissing!

Maarten vindt plotseling een ansichtkaart van Kitty in zijn zak. Hij vraagt zich af wie dat is. Na een uitgebreid ontbijt vertrekt Maarten naar zijn werk - waar hij al vier jaar niet meer werkt. Om naar binnen te kunnen, forceert hij een gesloten deur en spreekt hij de denkbeeldige bestuurders van de visserij toe. Opeens beseft hij waar hij is en haast hij zich weer naar huis. Op advies van de huisarts toont Vera hem het familiefotoalbum. Maarten kan zich nauwelijks iets herinneren van al die mensen op de foto’s. Alleen de oude foto’s roepen vage herinneringen op. De huisarts komt langs en Maarten heeft ineens moeite met zijn Engelse uitspraak.

De vergissingen worden steeds omvangrijker. Maarten herkent zijn eigen huisarts niet meer en wantrouwt hem. Hij ziet zijn eigen vrouw aan voor zijn moeder en gooit, om de hond binnen te laten, een raam in. Uiteindelijk schakelt Vera de hulp in van een verzorgster en Maarten wordt vastgebonden op zijn bed. Vera en de verzorgster krijgen overal de schuld van en Maarten uit grof taalgebruik. Hij bevuilt zijn eigen bed en krijgt de kans om weg te lopen. Hij verdwaalt, maar de vuurtorenwachter brengt hem weer bij zijn vrouw terug.

Op de laatste dag - zaterdag - verscheurt Maarten alle foto’s uit het album in een poging om het lot af te wenden. Diezelfde dag brengt de ziekenwagen Maarten naar de inrichting.



5 Motieven / onderwerpen uit het boek.
De winter: Maarten heeft een hekel aan dit seizoen, omdat alles vervaagt en op elkaar lijkt, zoals in zijn hoofd.

De oorlog: Maarten denkt veel terug aan de oorlog. Hier kan hij zich nog veel van herinneren, maar hij haalt op een gegeven moment wel het verleden, de oorlog, en het heden door elkaar. Hij denkt dat hij nu nog steeds in de oorlogstijd leeft.

Feiten: Hij wil alles kunnen verklaren. Hij wil dingen meten en opslaan, net zoals zijn vader vroeger deed.

Taal: Taal is belangrijk als je wil communiceren en dingen wil uitleggen. Maar dit gaat steeds moeilijker, omdat hij de woorden niet meer kan vinden, hierdoor gaat hij rare dingen vertellen, die eigenlijk nergens op slaan.



Thema / Hoofdgedachte van het boek.
Het hoofdthema van ''Hersenschimmen'' is dementie. In het boek wordt het proces van dementie beschreven. Maarten voelt zich verward en onzeker. Hij verliest de greep op de werkelijkheid en lijdt aan geheugenverlies. Ook vervreemdt hij meer en meer van zijn vrouw, met wie hij al jaren is getrouwd. Het winterse landschap maakt dat er geen onderscheidt kan worden gemaakt tussen dingen. Alles lijkt op elkaar en vervaagt. Maarten heeft daarom ook een hekel aan de winter.

Personen
Maarten Klein: Maarten is de hoofdpersoon in het boek, hij vertelt het verhaal in de ik- persoon. Maarten is een van 71 jaar, die sinds 15 jaar samen met zijn vrouw in het Amerikaanse plaatsje Gloucester woont. Samen hebben zij twee kinderen: Kitty en Fred. Maarten heeft rechten gestudeerd en werkte bij de IMCO, een visserijorganisatie. Door het verhaal heen verandert hij veel door zijn dementie. Hij houdt erg veel van zijn vrouw Vera, maar aan het eind van het boek herkent hij haar niet eens meer. Je komt veel over hem te weten gedurende het boek, ook verandert hij erg.

Vera Klein: Vera is de vrouw van Maarten. Ze is al 50 jaar met hem getrouwd en moet hulpeloos toekijken hoe Maarten aan het dementeren is. Vera heeft als vrijwilligster in een bibliotheek gewerkt. Je leert Vera vooral kennen door de dingen die Maarten over haar verteld. Ze is een sympathieke en zorgzame vrouw. Ze doet er alles aan om Maarten te helpen, maar moet uiteindelijk de zware beslissing nemen om haar man in een inrichting te laten opnemen

Kitty en Fred Klein: Kitty en Fred zijn de kinderen van Vera en Maarten. Over hun kom je in het boek weinig te weten. Toen ze klein waren zijn ze mee geëmigreerd naar Amerika, maar eenmaal volwassen geworden zijn ze teruggegaan naar Nederland. Zij leiden daar hun eigen leven en hebben maar weinig contact met hun ouders.

Karl Simic: Een oude collega van Maarten. Maarten voelt zich nog altijd schuldig vanwege het feit dat Simic kort na een bezoek van hem zelfmoord pleegde.

Dokter Eardly: Naïeve plattelandsdokter die denkt dat het met Maartens bewustzijn wel weer goed komt, met behulp van medicijnen en rust. Vera heeft wel vertrouwen in hem, Maarten echter, trekt zich niets van zijn adviezen aan.



Mening / Oordeel
Ik vond de titel in het begin heel raar klinken, maar na een aantal uren lezen kom je erachter dat de titel wel veel te maken heeft met dementie. Ik vond het uiteindelijk een erg leuk boek, ook omdat ik mensen ken die te maken hebben gehad of te maken hebben met dementieproblemen. Een goed boek dus wat ik zeker zal aanraden.