Titelbeschrijving:
Titel: De aanslag
Schrijver: Harry Mulisch
Eerste druk: 1982

Motivatie boekkeuze:
In de herfstvakantie was mijn oudoom bij ons. Hij woont eigenlijk in Limburg dus we zien hem nooit. Hij had een paar boekjes voor mij meegenomen, waaronder de aanslag. Ze zijn van een al oudere reeks Grote Lijsters. Nu heeft hij in de kerstvakantie nog meer boeken meegenomen en ik ben er heel blij mee! Ik heb dit boek gekozen op aanbeveling van mijn oudoom. Hij zei dat hij dit het beste boek vond van de boekjes die hij meegenomen had. En dit boek was voor mij wel bekend. Het is tenslotte best een bekend boek.

Samenvatting van de inhoud:
Tijdens de Tweede Wereldoorlog woonde Anton Steenwijk in Haarlem. Terwijl een groot deel van Nederland al feest vierde omdat zij bevrijd waren, leefden Anton en zijn familie nog in bittere armoede.

In Januari 1945 zat Anton (toen 12 jaar) met zijn ouders en zijn 17-jarige broer pater een spelletje te doen. Tot er plotseling zes schoten klonken. De NSB’er Ploeg lag dood voor het huis van de buren. Meneer Korteweg en Karin, de buren van de familie, kwamen hun huis uit en tilden het lijk voor hun huis vandaan en legden het voor het huis van de familie Steenwijk. Peter ging naar buiten om het lijk te verleggen, helaas lukte dit hem niet zonder gezien te worden door de Duitsers. Daarom vluchtte hij snel weg met het pistool van ploeg in zijn hand. De Duitsers vielen het huis van Anton in en staken het in brand. Van Peter hadden zij niets meer vernomen. Anton werd apart van zijn ouders vervoerd naar Heemstede en werd daar in een cel gestopt bij een ander jong meisje dat hem troostte. De daar op volgende maanden woont hij bij zijn oom in Amsterdam.

Na de bevrijding bleek dat Antons ouders en Peter diezelfde avond nog doodgeschoten waren. Anton bleef bij zijn oom en tante wonen. Hij dacht niet vaak meer aan de aanslag, hij had het ergens ver weg gestopt. In 1952 werd hij uitgenodigd voor een feestje in Haarlem, voor het eerst sinds de oorlog ging hij weer terug naar die stad. Hij liep nog even langs de plaats waar hun huis vroeger had gestaan en bezocht het monument dat aan het eind van de straat was opgericht. Ook de namen van zijn ouders stonden daarop. Voor het eerst voelde hij iets van angst. Hij wilde nooit meer in Haarlem terug komen.

Toen in 1956 meutes mensen alles vernielden wat met het communisme te maken had kwam hij tussen deze grote mensenmassa Fake Ploeg tegen. Fake was de zoon van Ploeg, (de doodgeschoten NSB’er). Anton vroeg hem even binnen te komen. Fake verdedigde zijn vader hartstochtelijk. Anton probeerde hem er van te overtuigen dat wat zijn vader had gedaan fout is geweest, maar dat dat nog geen reden was niet van hem te houden. Het lukte Anton echter niet en Fake liep woedend weg.

In 1961 trouwt Anton met Saskia. In 1962 werd hun dochtertje geboren. In 1966 was de begrafenis van een oud-verzetstrijder, die de vader van Saskia nog gekend heeft. Na de begrafenis werd er nog wat nagepraat en hoorde Anton plotseling iemand vertellen over schoten. Het was Takes, de man die Ploeg had doodgeschoten. Anton knoopt een gesprek aan met die man en het blijkt dat het meisje dat Anton die avond van de aanslag in de cel had getroost, samen met Takes die aanslag had gepleegd. Zij was later in de duinen geëxecuteerd. Anton begon te huilen, Voor zijn gevoel stierf het meisje nu pas. Hij had haar zijn hele leven al gezocht. Later op de avond ontdekt hij dat Saskia precies voldeed aan het beeld dat hij zich had gevormd van het meisje in de cel. (hij heeft haar nooit gezien, het was donker in de cel) Takes wilde alles weten wat Anton zich nog herinnerde van haar die nacht in de cel. Hij wist echter niets meer.

Anton was gescheiden van Saskia en hertrouwd met Liesbeth. Rond zijn veertigste kwam Anton in een crisis. Hij heeft de oorlog nooit echt goed kunnen verwerken.

In november 1981 deed Anton mee aan een vredesdemonstratie. Opeens kwam hij Karin Korteweg tegen (de buren die het lijk voor hun huis hadden gelegd). Ze vertelde dat zij en haar vader na de oorlog naar Nieuw-Zeeland waren geëmigreerd, dat haar vader geen rust meer had, bang dat Anton wraak zou komen nemen. Daar had haar vader later ook zelfmoord gepleegd. Ze hadden het lijk verplaatst om zijn hagedissen te redden. Later had hij ze allemaal doodgetrapt. Waarom voor Antons huis en niet voor dat van de familie Aarts? Bij de familie Aarts zaten Joden verborgen. Verward nam Anton afscheid van Karin. Hij had nu na al die jaren antwoorden op zijn vragen. Maar wie was er schuldig?? Of was iedereen schuldig en onschuldig?


Eerste persoonlijke reactie:

Onderwerp:
Het onderwerp van de tekst is de Tweede Wereldoorlog dit blijkt bijvoorbeeld uit het feit dat ze het hebben over het verzet, de hongerwinter en dat ze de Tweede Wereldoorlog zelf ook noemen in het boek. Het onderwerp spreekt mij wel aan omdat ik wel houdt van boeken die spannend zijn en dit boek was, net zoals de meeste andere oorlogsboeken, erg spannend.

Het onderwerp ligt niet in mijn belevingswereld omdat ik haast nooit aan de Tweede Wereldoorlog denk en je er ook niets van hoort op tv, behalve dan de herdenkingen. Daardoor lig het onderwerp dus niet in mijn belevingswereld. Hoe ik over de Tweede Wereldoorlog denk is dus ook niet veranderd. Ik heb wel vaker films gezien die ook over de Tweede Wereldoorlog gingen. Maar dit boek vond ik toch wel heel speciaal. Ik had er nooit echt over nagedacht dat de oorlog voor iemand zo traumatisch kan zijn geweest dat hij zich zelfs nog zo angstig en verward voelt na de oorlog.

Gebeurtenissen:
De belangrijkste gebeurtenis in het boek is dat Ploeg door een aanslag om het leven wordt gebracht. Dat komt doordat het in het hele verhaal draait, zoals de titel ook al doet vermoeden, om de aanslag op Ploeg. Deze gebeurtenis wordt goed beschreven want als je het boek gelezen hebt weet je precies hoe de aanslag op Ploeg gegaan is. De gebeurtenissen vloeien logisch uit elkaar voort, dit komt doordat onbelangrijke zaken zijn weggelaten waardoor er een heldere verhaallijn ontstaat. De gebeurtenissen in het boek vind ik geloofwaardig omdat de genoemde feiten in het boek zoals de hongerwinter en de razzia’s ook historisch verantwoord zijn. De gebeurtenis die mij aan het denken heeft gezet is dat Ploeg verplaatst werd waardoor deze voor de deur bij Anton kwam te liggen. Dat komt doordat ik niet weet wat ik in zo’n situatie zou doen; het lijk bij mij voor de deur laten liggen met de kans dat jij vermoord wordt of het naar de buren slepen zodat zij vermoord worden.

Personage:
De hoofdpersoon is volgens mij geen held omdat het niet gaat om wat voor een goede dingen hij heeft gedaan. Het is namelijk het verhaal over hoe hij de oorlog beleefde en dat heeft niets te maken met het zijn van een held. Dat was hij dan dus ook niet. De personages zijn levensecht. Dat is zo omdat je de handelingen van de personages je heel goed kunt voor stellen. Zoals het al eerder vermeldde verplaatsen van Ploeg. De beslissingen van de personages zijn aanvaardbaar op één na, het verplaatsen van Ploeg, al had ik misschien in die situatie hetzelfde gedaan, eigenlijk is het natuurlijk niet aanvaardbaar om er iemand anders mee op te schepen. Of ik zo zou reageren weet ik dus niet zeker maar de mogelijkheid zit er wel in.

Opbouw:
De opbouw is niet ingewikkeld, dit komt doordat het verhaal chronologisch is en de gebeurtenissen daardoor logisch uit elkaar voort vloeien. Er zitten een aantal flashbacks in, bijvoorbeeld als Anton weer terugdenkt aan het verleden, dat is prettig want dan weet je weer wat er precies gebeurde. De opbouw past goed bij het onderwerp omdat hij, wanneer de oorlog afgelopen is, de oorlog nog moet verwerken, daarom passen flashbacks goed in de opbouw want zo kijkt hij dus eigenlijk terug naar het verleden en dat helpt bij zijn verwerkingsproces. Het boek begon me te boeien toen Ploeg vermoord was en de familie van Anton in angst in hun eigen huis zaten. Dat kwam omdat het toen spannend werd.

Taalgebruik:
Het taalgebruik in het boek is niet moeilijk omdat er korte zinnen in staan en de woorden gangbare woorden zijn. De verhouding tussen dialoog en beschrijvingen was goed want je kreeg genoeg achtergrondinformatie om de dialogen te begrijpen. De tekst leverde geen problemen op qua beeldspraak, symbolische verwijzingen of duister taalgebruik. Ook zijn mij geen eigenaardigheden opgevallen.


Verdiepingsopdracht:

1 Titelverklaring:
In januari 1945 vindt er voor het huis van de familie Steenwijk een aanslag plaats op een NSB’er. Uit wraak fusilleren de Duitsers de ouders van Anton Steenwijk en steken ze het huis in brand; zijn broer Peter is gewapend het huis van de buren ingevlucht, maar heeft deze vluchtpoging ook met de dood moeten bekopen. Tegen zijn wil in bepaalt de aanslag uit de titel het leven van Anton Steenwijk.

2 Tijd


3 Vertelde tijd
Het boek ‘de aanslag’ begint in januari 1945 en eindigt in november 1981. De vertelde tijd is dus bijna 37 jaar.

4 Verteltijd
Ik heb ongeveer 10 uur nodig gehad om het boek te lezen.

5 Historische tijd
De aanslag zelf speelt zich af in de tweede wereldoorlog. Het boek begint bij de aanslag en eindigt in 1981 bij de vredesdemonstratie. Elke episode speelt in een ander jaar.

6 Personages


7 Hoofdpersonen
De hoofdpersoon van het boek is Anton Steenwijk. In het begin van het boek is hij 12 jaar, aan het einde 48 of 49 jaar. Blijkens de opmerkingen van anderen verandert hij in de loop van de jaren nauwelijks. Hij was een lange, slanke man met sluik, donker haar, donkere wenkbrauwen en een gave huid in de tint van noten. Hij hief meestal zijn hoofd een beetje schuin en gooide vaak zijn haar met een korte beweging naar achteren, wat iets sympathieks had. Hij liep een beetje sloffend.

Anton leek op zijn vader die griffier was bij de arrondissementsbank. Tijdens de oorlog gaf hij zijn zoon Peter Griekse les, in naam van de humanitas. Tijdens de aanslag bleef hij gebogen, als een schim aan tafel zitten zonder iets te kunnen doen. In tegenstelling tot Anton en zijn vader waren moeder en broer Peter blond en hadden blauwe ogen. Er valt niet veel over hen te zeggen; evenmin over de oom en tante die Anton in huis nemen.

Anton wilde de aanslag vergeten. Al tijdens de ramp had hij af en toe het gevoel er niet echt bij te zijn. Hij was ook te jong om het allemaal te bevatten. Dat hij voor het eerst in een auto zat, leek hij belangrijker te vinden dan dat hij zijn ouders niet meer zag. Na de bevrijding, toen het bericht kwam dat zijn ouders en broer doodgeschoten waren, wilde Anton de gebeurtenissen diep in zichzelf sluiten.

Maar ook al wil Anton de aanslag vergeten, deze gebeurtenis blijft de hele tijd in hem doorwerken. En hoe sterk, blijkt als hij beseft dat hij met Saskia is getrouwd omdat zij lijkt op de voorstelling die hij heeft gemaakt van Truus Coster. Saskia was stewardess, haar vader, De Graaff, was ambassadeur in Athene. In de oorlog had hij een vooraanstaande positie binnen het verzet bekleed. Hij sprak niet vaak over de oorlog. Mevrouw de Graaff werd vergeleken met koningin Wilhelmina en met een generaal.

Anton hertrouwde met Liesbeth, wiens vader in Indonesië in Japanse gevangenschap had gezeten en daar ook nooit over sprak.

Van Saskia kreeg Anton een dochter, Sandra en van Liesbeth een zoon, Peter. De meeste personen krijgen weinig diepgang in het boek. Dit is niet het geval met Cor Takes, de man die samen met Truus Coster de aanslag op Ploeg had gepleegd. Takes had sombere donkerbruine ogen, waarvan het linker anders was dan het rechter. Daardoor bezat hij een doordringende blik waartegen Anton geen verweer had. Toch vond Anton Takes sympathiek, hij had zich nog nooit zo met een ander verbonden gevoeld. Voor Takes was het nog steeds oorlog, hij kon er niet los van komen. Takes sprak met Anton over de oorlog, niet om zijn daad goed te praten (hij zou nu weer een fascist kunnen doden), maar omdat hij aan niks anders meer kon denken. Hij was verliefd op Truus, al had hij een vrouw en kinderen. Hij wilde van Anton weten wat Truus in de cel gezegd had, maar die kon het zich niet meer herinneren. Wij als lezer weten dat Truus ook van Takes hield.

Truus Coster was een 'filosofe met een pistool'. Als het over de moraal ging, zat ze op haar praatstoel. Ze had dik, weerbarstig, rossig haar. Ze is niet ouder dan 24 jaar geworden: in april 1945 is ze in de duinen geëxecuteerd. Haar geboorte- en sterftedatum zijn precies gelijk aan die van de communistische verzetsstrijdster Hannie Schaft ('het meisje met het rode haar'). Er komen meer figuren voor in de roman die in verband kunnen worden gebracht met reële personen.

Fake Ploeg was de zoon van de NSB'er Ploeg. In 1956 blijkt hij een felle anticommunist te zijn. Hij verdedigt zijn vader hartstochtelijk.

Meneer Korteweg was zeeman geweest. Hij had veel reptielen, die voor hem heel belangrijk waren. Daarom had hij het lichaam van Ploeg verlegd. Later trapte hij ze dood, omdat Antons ouders en broer vermoord waren. Uit angst dat Anton wraak zou nemen, emigreerde hij naar Nieuw-Zeeland. Daar pleegde hij in 1948 zelfmoord.

Karin was verpleegster. Ze was de dochter van meneer Korteweg. Zij is nooit getrouwd. Anton kwam haar tegen op de vredesdemonstratie.