Zakelijke Gegevens.

TITELBESCHRIJVING.
Naam auteur: Harry K. V. Mulisch
Titel: Twee vrouwen
Plaats van Uitgave: Amsterdam
Jaar van Uitgave: Oktober 2008,
Hoeveelste druk: 26e druk
Jaar eerste druk: 1975
Aantal bladzijdes: 130 (plus lofrede etc. 143)

MOTTO & OPDRACHT
… weer doorsidderde mijn hart
Eros, zoals de wind op de bergen in de eiken valt.
SAPPHO
Sappho was een Griekse dichteres. In de gedichten die zij schreef, speelde de lesbische liefde vaak een grote rol.

KORTE INHOUD

Laura Tinhuizen werkt in een museum en zou graag kinderen willen. Ze heeft een moeder, die op sterven ligt. Deze moeder woont in Nice, Frankrijk. Laura is 7 jaar getrouwd geweest met Alfred Boeken, een criticus. Ze wilde graag kinderen, maar helaas zal zij nooit kinderen krijgen. Dit is de reden waarom Laura en Alfred nu 5 jaar gescheiden zijn. Dan ontmoet Laura in februari Sylvia Nithart. Sylvia is een kapster en woont in Petten. Laura en Sylvia krijgen al vrij snel een relatie en gaan samenwonen. Tegen de ouders van Sylvia word vertelt dat ze verlooft is met de ‘verzonnen’ zoon van Laura, Thomas. In de dierentuin maken ze een foto met een vreemde jongen, en die word dan Thomas genoemd. Dit verhaal wordt alleen tegen de ouders van Sylvia vertelt.
Veel kennissen en familieleden vatten de relatie tussen Laura en Sylvia niet goed op. Als eerste begint Alfred, hij vind dat een relatie tussen twee vrouwen niet kan. Als Laura dan naar haar zieke moeder gaat, wil ze dat Sylvia niet meegaat, maar dat doet ze toch. En de moeder van Laura komt er meteen achter dat ze iets hebben en gaat Sylvia achterna met een stok. De twee vrouwen gaan snel naar huis. Wanneer ze thuis zijn vertelt Laura aan Sylvia over haar kinderwens, en dat dit nooit kan. Dan vraagt Sylvia aan Laura of Laura een kind van haar zou willen krijgen. Laura antwoordt bevestigend, maar weet dat dit niet kan, dat zou biologisch onmogelijk zijn.
Bij de opvoering van een toneelstuk Orpheus’ vriend, ontmoet Sylvia voor het eerst Alfred en zijn nieuwe vriendin Karin. Hierna gaat het bergafwaarts met de relatie tussen Sylvia en Laura. Later als Sylvia een tijdje naar haar ouders gaat, krijgt Laura van Karin te horen dat Sylvia een relatie heeft met Alfred. Laura wordt depressief, ze denkt zelfs aan zelfmoord. Ze mist Sylvia verschrikkelijk … Maar na enige tijd duikt Sylvia weer op. Ze blijkt zwanger te zijn van Alfred zodat Laura toch moeder kan worden. Alfred is woedend, en Laura probeert het nog goed te laten maken tussen die twee. Maar tevergeefs. Sylvia wordt doodgeschoten met een schot in haar hart, een in haar buik, en een in haar hoofd, waarschijnlijk heeft Alfred dit gedaan.

ANALYSE.

STRUCTUUR
Het boek is verdeeld in Hoofdstukken. Die hoofdstukken worden aangegeven met een nieuwe bladzijde en een grote hoofdletter, waar het ook weer over een totaal ander onderwerp gaat. Wat ook erg opvalt is dat alleen de oneven pagina’s genummerd zijn. Het lettertype is overal hetzelfde, alleen als er iets geciteerd wordt uit een boek of brief dan staat het er schuin getypt.
Het verhaal is niet chronologisch. In het begin vertelt Laura namelijk over de dood van haar moeder en dingen die ze moet verwerken.
“Er zijn mij een paar dingen overkomen, -niet alleen de dood van mijn moeder.” p. 11
Dan gaat het verhaal weer een stukje over de jeugd van Laura,.
“Eenmaal ben ik van huis weggelopen, ik was een tien jaar.” p. 14
En daar gaat het de volgende hoofdstuk ook over. Maar daarna gaat het verhaal weer terug naar het nu. Waar ze herinneringen terug haalt.
“Eens had mijn moeder water opgezet voor de thee, “ p. 21
En het volgende hoofdstuk over het moment dat ze Sylvia ontmoette.

“Zwijgen. ‘Denk er om,’ zei ik, “ p. 23
Dit zijn een van de breuken in het verhaal, dit is even een voorbeeld van hoe het verhaal loopt.

VERHAALFIGUREN
Sylvia Nithart: flat character: Silvia is 20 jaar, en een zwijgzaam persoon. De heeft een sterke eigen wil en relaties gehad met zowel vrouwen al mannen. Deze persoon is een flat character omdat ze geen ontwikkeling doormaakt. Ze gaat namelijk aan het einde van het boek dood.
Laura Tinhuizen: round character(Hoofdpersonage): Laura is 37 jaar en heeft een huwelijk van 7 jaar gehad. Laura zou zelf graag kinderen willen, omdat ze nog niet het gevoel heeft dat ze op eigen benen staat. Laura werkt is een museum. Laura is een round character omdat ze een ontwikkeling doormaakt. Ze word namelijk voor het eerst verliefd op een vrouw, die dood gaat. En ook gaat haar moeder dood.
Alfred Boeken: round character: Alfred is de ex-man van Laura. Hij is criticus en hij is hertrouwd met Karin. Met dit huwelijk krijgt hij 2 kinderen. Dit is een flat character, omdat hij geen ontwikkeling doormaakt.
Karin Boeken: flat character: Karin is de ‘nieuwe’ vrouw van Alfred, en heeft 2 kinderen van hem gekregen. Karin is een flat character omdat ze maar een klein bijfiguur is, ook maakt ze geen ontwikkeling door.
De moeder van Laura: flat character: De moeder van Laura is een oude, vrij dominante vrouw. Ze woont is Nice, waar ze uiteindelijk ook sterft. Ze is een flat character omdat ze geen ontwikkeling doormaakt, ze is immers toch aan het einde van het boek dood.

TIJD
Dit verhaal speelt zich waarschijnlijk in de twintigste eeuw af. Omdat het toen nog erg was als je een affaire had met iemand van je eigen geslacht. Maar eigenlijk kan het wel in andere tijden afspelen. Het verhaal is totaal niet chronologisch ( zie STRUCTUUR ). In het begin vertelt Laura namelijk over de dood van haar moeder en dingen die ze moet verwerken.
“Er zijn mij een paar dingen overkomen, -niet alleen de dood van mijn moeder.” p. 11

Dan gaat het verhaal weer een stukje over de jeugd van Laura,.
“Eenmaal ben ik van huis weggelopen, ik was een tien jaar.” p. 14
En daar gaat het de volgende hoofdstuk ook over. Maar daarna gaat het verhaal weer terug naar het nu. Waar ze herinneringen terug haalt.
“Eens had mijn moeder water opgezet voor de thee, “ p. 21
En het volgende hoofdstuk over het moment dat ze Sylvia ontmoette.
“Zwijgen. ‘Denk er om,’ zei ik, “ p. 23
Er zitten verder niet veel versnellingen of vertragingen in. Er word vaker een deel overgeslagen. Het verhaal bestaat vooral uit Flashbacks. Laura heeft namelijk het verhaal geschreven in een tussenstop onderweg naar Nice, naar de begrafenis van haar moeder.

RUIMTE
- Concrete ruimte.
Het verhaal speelt zich af op verschillende plekken, maar vooral in het flatje van Laura in Amsterdam, Nederland. Als er belangrijke dingen in het verhaal gebeuren, gebeuren die vooral op andere plaatsen. De dierentuin van Artis, het concertgebouw, en daarbij vooral Frankrijk. Want daar schrijft zij haar verhaal op, als ze terug rijdt van de begrafenis van haar gestorven moeder.
- Hoe is de ruimte gebruikt?

blz. 11-12 “Ik kende dat park, de Jardin du Roi Albert I, vijftig meter van zee. De branding is niet meer hoorbaar en er hangt een gefilterde stilte, die zich elke middag bult met oude dames en heren uit alle delen van de wereld. Onder de schaduw van de bomen zitten zij te vereeuwigen in het ruisen van de fonteinen, overal op het gras en de paden, in elkaar gezakt, al veel te veel aangetrokken door de aarde, in ijzeren stoeltjes van de gemeente of in linnen klapstoelen, soms naast de bank, waarop een verpleegster een boek leest. Sommigen al achterover in ligstoelen, met een plaid over hun schoot, waarop hun handen rusten. Om hen heen wandelen moeders met kinderen, die zij niet meer zien; zijn kijken omhoog in het heldere doorzichtige groen van de platanan: in de bevende blaadjes zien zij taferelen, die voorgoed uit de wereld zullen verdwijnen met hen.”
De ruimte zelf past wel bij de ‘scène’ die afspeelt. Omdat haar moeder nu dood is, is het stil in haar hoofd en dat is het ook in het park, Jardin du Roi Albert I. De mensen die er zijn, passen er weer niet bij. Haar moeder is dood en Sylvia. Ze heeft niet echt iemand meer om zich te verenigen maar de oude dames en heren doen dat wel. Ook de moeders met kinderen speelt tegen. Zij kan geen kinderen krijgen en baalt daar best wel erg van.

PERSPECTIEF
Dit verhaal is geschreven in een ik-perspectief, en subjectief. Omdat je alles ziet zoals Laura het ziet. Je kijkt eigenlijk maar naar een kant van het verhaal. Dit weet je zeker omdat je een verhaal leest wat Laura zelf geschreven heeft (in het boek dan). Dat maakt dat je als lezer geen keuzes gaat maken over het ene of andere personage.

Interpretatie.

TITELUITLEG
TWEE VROUWEN; Deze titel slaat terug op Laura en Sylvia, twee vrouwen die verliefd zijn op elkaar, want in die tijd echt homoseksualiteit een moeilijk onderwerp. Maar de titel slaat ook terug op Laura en haar moeder, die een moeilijke relatie had.

MOTTO-UITLEG
… weer doorsidderde mijn hart
Eros, zoals de wind op de bergen in de eiken valt.
SAPPHO
Sappho is een Griekse dichteres. Sappho woonde in op het eiland Lesbos, van dit eiland is het woord lesbisch afgestamd. In de gedichten die Sappho schreef speelde de liefde vaak een grote rol.
Eros is de God van de liefde, en de liefde staat centraal in dit boek. Je kunt hem vergelijken met Cupido. “ … weer doorsidderde mijn hart Eros” zal dan terugslaan op de pijl die op haar geschoten is.

MOTIEVEN

- Algemene Motieven
Liefde
Homoseksualiteit
Tijd
Schuld
- Verhaal Motieven
De Uil De uil staat symbool voor wijsheid, en zijn verbonden met het verleden. “Uilen zijn wijs, ze voorspellen het verleden.” (blz. 32). Laura spreekt Sylvia voor het eerst aan bij een juwelier waar een gouden uil in de etalage ligt (blz. 24). Laura wil in Artis op de foto bij een uil (blz. 32). Ook hoort Laura een uil bij de hotelkamer bij de Rhône (blz. 61). En herinnert Laura zich de uil bij haar eerste ontmoeting; “Weet je nog, onze uil van goud?” (blz. 32).
De Horloge Het trucje wat Laura met een horloge kan (blz. 15) slaat terug op de tijd. Laura’s vader had haar namelijk geleerd met haar horloge te bepalen waar het Noorden en waar het Zuiden was. De heeft te maken met controle over de tijd. Ze kan zich namelijk met een horloge de plaats duidelijk maken in ‘haar’ tijd.

THEMA
Het belangrijkste thema in dit boek is tijd. Het boek gaat over een gevecht tegen de tijd. Een gevecht dat vergelijkbaar is met het gevecht van Orpheus tegen de tijd. Een ander belangrijk thema is het beeld dat vrouwen in een lesbische relatie hebben van mannen. Alles in dit boek draait om deze thema's waar voortdurend de nadruk op wordt gelegd door bepaalde motieven te gebruiken. Als je ook kijkt naar de verhaal motieven zie je dat er een link zit. De twee motieven die ik genoemd heb, hebben alle twee met tijd te maken. De ene meer in het verleden en de andere meer in het nu.

Achtergrond.

AUTEUR

De auteur van het boek is Harry Mulisch, een van de ‘Grote Drie’. Hij is geboren op 29 juli 1927 te Haarlem. Hij is 1971 getrouwd met Sjoerdje Woudenberg. Samen kregen ze twee dochters. Ook kreeg hij een zoon van Kitty Saal met wie hij vanaf 1989 mee samen woont. Harry Mulisch heeft leren op een particulier instituut in Haarlem. Hij was ook erg geïnteresseerd in de chemie. Een paar beroemde boeken van Harry Mulisch zijn;
- Twee vrouwen
- De aanslag
- De ontdekking van de hemelen
- Siegfried
Harry Mulisch’ schrijf stijl is heel veelzijdig. Verhalen, romans toneelstukken, essays. Mulisch is in zekere zin een on-Nederlandse schrijver, vooral in zijn oudere werk. De Nederlandse literatuur is overwegend realistisch, nuchter, zakelijk, maar de romans en verhalen van Mulisch zijn eerder visionair, fantastisch en geheimzinnig. Ook zijn stijl is het tegendeel van nuchter en zakelijk: zijn taal zit vol kunstige beeldspraken, suggestieve overdrijvingen, vreemde woorden en toespelingen op allerlei culturen en literaturen.

Mening.

RECENSIE
Een recensie van Maarten Dessing, 23 mei 2008
http://derecensie.web-log.nl/derecensie/2008/05/twee-vrouwen.html
Wie zo inzet, heeft ambitie: ‘Er zijn mij een paar dingen overkomen, – niet alleen de dood van mijn moeder’. Deze openingszin van Twee vrouwen duidt erop dat de auteur zijn lezer niet langzaam een verhaal in wil trekken, met alle subtiele middelen die hij tot zijn beschikking heeft, maar direct laat weten: ik heb u een drama te vertellen – eentje zelfs waarin de dood van een moeder maar een detail is. Maak dat maar eens waar, denk je dan sceptisch. Zeker als de auteur zo’n arrogante reputatie heeft als Mulisch.
Honderdveertig pagina’s verder heb ik me gewonnen gegeven. Twee vrouwen is – in weerwil van de cerebrale stijl en gedateerde beschrijving van een lesbische relatie als iets schokkends – onomkoombaar, aangrijpend, strak gecomponeerd, kortom, erg goed.

Het actieboek van Nederland Leest 2008 gaat over een oudere, gescheiden kunsthistorica uit Amsterdam die, als door een toverslag, valt voor een zwijgzame jonge vrouw uit de provincie. Een paar maanden gaat het goed. Hun relatie, gebaseerd op een intuïtieve aantrekkingskracht, kent de gebruikelijke hoogte- en dieptepunten. Tot de kunsthistorica opeens wordt verlaten. Voor een man – waarmee de natuurlijke orde der dingen, zoals die in 1975 nog sterk gold, terug lijkt te zijn. Of niet? Lees daarvoor zelf Twee vrouwen.
Wel vraag ik me af waarom dit verhaal niet op zichzelf kan staan. Het is een ijzersterk drama. Maar niet alleen dat: het is een moderne variant van de antieke liefdesgeschiedenis van Orpheus en Euridyce, zoals de achterflap meldt. Waarom? Als het moet, zijn parallellen te ontdekken. Maar dan nog: is in elk geslaagd verhaal niet een parallel met een ouder verhaal te vinden? Waarom moet Mulisch dat per se benadrukken?
Ik heb een paar theorieën – voor wat het waard is:
1) Misschien leidt Mulisch aan een minderwaardigheidscomplex. Door expliciet een antieke mythe als voorbeeld te nemen weet hij zeker dat de lezers hem op het niveau van wereldliteratuur zullen beoordelen.
2) Misschien voelt hij zich alleen door een groot voorbeeld te nemen, uitgedaagd om het beste uit zichzelf naar boven te halen.
3) Misschien heeft hij een houvast nodig. Zoals Georges Perec een roman kon schrijven door zichzelf de opdracht te geven de letter ‘e’ niet te gebruiken. Zoals de opeenvolging van korte en lange woorden bij Raymond Queneau aan wiskundige formules moesten voldoen. Zo heeft Mulisch een antiek voorbeeld nodig om zijn verbeelding op gang te krijgen en een ‘rond’ verhaal te krijgen.
Ik ben het wel eens met deze recensie, maar waarom hij een verhaal heeft gemaakt van Orpheus en Euridyce vind ik een klein beetje overbodig. Ik heb alleen het boek twee vrouwen gelezen en daaruit kon ik al merken dat hij ‘iets’ heeft met de Griekse mythes enzovoort.

EIGEN MENING
Ik ben erg enthousiast over het boek twee vrouwen van Harry Mulisch. Ik kon me eigenlijk nooit voorstellen hoe een lesbische relatie zou zijn, maar op de manier waarop Mulisch schrijft merk je wel dat die eigenlijk niet veel anders is dan andere relaties. Vooral bij het maken van die boekverslag kwam ik achter de structuur van het verhaal met de thema’s en motieven. Ik vind dat Mulisch een mooi thema heeft gekozen en een mooie, vooral verhaalmotieven, motieven. Wat ik wel erg jammer vond dat Mulisch de mythe van Orpheus & Euridyce als uitgangspunt heeft genomen, en dat hij erg leeft in de tijd van de Grieken. Hij heeft iets met Griekse mythes. Aan de ene kant vind ik het wel vervelend lezen als hij weer een hoofdstuk maakt over de oude Grieken. Maar ook wel mooi. Grieken hebben mooie en spannende mythes. Maar toch is zou het leuker zijn als het verhaal een beetje modern zou zijn. Dit vind ik dus een groot nadeel van het boek twee vrouwen. De korte hoofdstukken waren wel fijn. Mulisch ging vaak van de hak op de tak, maar ik had er als lezer geen last van. Mijn eerste oordeel over het boek was dat het wel een leuk boek zou zijn. Tijdens de lessen hadden wel al wat literatuur behandeld en ik was toch best enthousiast geworden. Ook mijn moeder leest veel en ze zei dat het een boek was wat waarmee je pas stopte met lezen als het uit was, omdat er vaak weer iets nieuws bijkwam en het verhaal plotseling een andere wending kan nemen. Toen ik de eerste bladzijdes van het boek had gelezen leek het me een leuk boek maar toch had ik moment waarop ik dacht, waar slaat dit nu weer op? Bv. toen Laura en Sylvia elkaar pas net kende vroegen ze al of ze samen zouden wonen. Dit vond ik een vorm van raar impulsief gedrag. De stijl van Harry Mulisch is veel moeilijker dan die van de gemiddelde schrijver. Hij gebruikt veel moeilijke woorden ook gebruikt hij veel lange zinnen. Het opvallende is dat Mulisch taalgebruik sterk wisselt per soort personage. Het werk van Mulisch vertoont ondanks zijn omvang en variatie toch een duidelijke samenhang. Zijn afzonderlijke boeken vormen als het ware bouwstenen voor een geheel. In de beginperiode van Mulisch worden in de boeken het alledaagse verbonden met magische en mythologische elementen. In zijn latere werk komt de realiteit meer op de voorgrond te staan. De persoon van de schrijver zelf en zijn maatschappelijke betrokkenheid staan centraal. Deze mening heb ik van studensonly.com, het is onbekend wie dit geschreven heeft. Ik ben het wel eens met deze mening over de stijl van Mulisch. Dat hij lange zinnen gebruikt klopt wel. Dat hij sterk wisselt van personage weet ik niet. Dit boek had een ik perspectief en daarin wordt niet gewisseld. Dat Mulisch veel mythische en magische elementen voor zijn boek gebruikt was me vanaf het begin al opgevallen. Maar verder moet ik nog meer boeken over Mulisch lezen wil ik meer over zijn stijl te weten komen. Veder vind ik dat Mulisch’ schrijfstijl wel oké is. Ook omdat er in dit boek uit is gegaan van een ik perspectief. Dat leest nou eenmaal fijn en het vergroot de spanning. Over de geloofwaardigheid van het verhaal durf ik niets te zeggen .. Het is wel geloofwaardig maar de kans dat dit echt zou kunnen gebeuren is natuurlijk erg klein. Maar het zou wel waar gebeurd kunnen zijn.
Realiteitsgehalte is hoog. Want dit zou zo echt gebeurt kunnen zijn. De kans is natuurlijk klein maar het kan wel. Actualiteitsgehalte is niet zo hoog. Dit verhaal speelde af in de twintigste eeuw, en in de tijd waren lesbische relaties echt erg ongepast. In dit jaar kijken mensen er nog steeds van op en er zijn natuurlijk mensen die echt taboe vinden, maar het is minder erg dan in de twintigste eeuw. Mulisch heeft een apart thema gekozen, namelijk tijd. Ik vind het wel een mooi thema, de tijd houdt je altijd wel bezig. Het verleden, hoe je ermee omgaat, het hier&nu, en wat zou de toekomst brengen? Het is een mooi thema dat je altijd wel bezig houdt en je kunt er lang over nadenken.

Je kunt niet om de tijd heen. Ook heeft tijd een grote impact op Laura, dus ik ben het helemaal eens met het thema. Of ik echt goed kan meepraten over de gevoelens van Laura weet ik niet. Ik heb nooit erg dicht bij de dood gestaan, alleen mijn oma in groep 6. Maar daar ben je je dan nog niet zo erg bewust van. Ik ben daarin nog best wel ‘hard’ in het leven gaat door, ook als je iemand verloren hebt. Ik denk dat ik mezelf wel kan inleven in de gevoelens van Laura, maar ik kan me nooit helemaal voorstellen hoe Laura zich voelt. Dus van de situatie van Laura en haar gevoelens sta ik ver bij haar vandaan en verschilt met mij dus heel erg. Ik zou me daarom ook nooit goed in Laura inleven. In geen een van de personages denk ik … Maar als ik er eentje zou moeten kiezen dan zou het toch Karin zijn. Ze is een personage met een doorsnee leven waarvan haar man haar bedrogen heeft. Ik zou dat ook verschrikkelijk vinden en mijn woede afreageren op Laura.
Over dit onderwerp is bij mij na het lezen van het boek wel verandert. Maar dan niet het beeld over homoseksuele relaties. Ik dacht al niet slecht over homo’s en lesbiennes, en ik heb er ook na het lezen van het boek niets op tegen. Maar het verliezen van de twee grote liefdes van Laura heeft me toch aan het denken gezet. Ik heb er nooit bij stil gestaan dat dit zo erg is. Daarom heeft dit werk voor mij heeft persoonlijks te betekenen. Ik kijk nu toch anders tegen mensen aan die iemand dierbaars heeft verloren. Ik dacht altijd dat het vervelend was, twee maanden beroerd voelen en dan weer verder met het leven. Maar zo werkt het volgens mij niet. Het is een trauma wat je langzaam moet verwerken en daar ben ik me nu ook goed bewust van. Na het lezen van dit boek zal ik er misschien toch iets anders mee omgaan als ik mensen tegen kom die iemand dierbaars verloren hebben.

Geraadpleegde Literatuur.

Recensie: http://derecensie.web-log.nl/derecensie/2008/05/twee-vrouwen.html
Twee vrouwen
Maarten Dessing
23 mei 2008
http://www.studentsonly.nl/uittreksels/bv.asp?BvID=3594 Van deze site heb ik een citaat over de stijl van Harry Mulisch. Die had ik nodig voor mijn mening.
http://www.scholieren.com/boekverslagen/titel/581 Van deze site heb ik verschillende boekverslagen gebruikt. Allemaal verschillende boek verslagen van verschillende auteurs. Bij meer dan de helft van de punten in het boekverslag heb ik deze site geraadpleegd.