Hersenschimmen van J. Bernlef

Levensvisie: De levensvisie van Bernlef is eigenlijk de titel: Hersenschimmen.

Titel en Motto: De titel van het boek is Hersenschimmen, het motto is: A touching dream to which we are all lulled. But wake from separately.
En dat betekent: een mooie droom waar iedereen wordt ingewiegd, maar elk afzonderlijk uit wakker wordt. Het leven staat in het teken van de dood.

Algemeen thematiek van Bernlef: Onzekerheid. Woorden houden het leven op afstand, ze beschermen de mens tegen het leven. Tijd is belangrijk. Indentiteit. De werkelijkheid als een systeem van tekens. Zekerheid. Waarnemers.


Thematiek in Hersenschimmen: Dementie: Maarten voelt zich verward en onzeker. Hij verliest de greep op de werkelijkheid achter de feiten en lijdt aan geheugenverlies. Ook vervreemdt hij steeds meer en meer van zijn vrouw, met wie hij al jaren getrouwd is.

Motieven in Hersenschimmen: Meeuwen: een contrasterende functie ten opzichte van de personages en symboliseren de onbeperkte vrijheid.
Honden: zij vallen niet ten prooi aan de totale verwarring en lijken het spoor nooit definitief bijster te zijn.
Motieven die naar het verdwijnen verwijzen zijn: de foto’s, de badkamerspiegel, de grote ruit in de woonkamer.

Ruimte: Het speelt zich af in het huis van Maarten en Vera in Gloucester, kust boven Boston, Amerika. Alles stelt de auteur in het werk om zijn personages te confronteren met zijn beeld van de werkelijkheid. Zonder uitzonderling is het stil, koud en kaal in de boeken. In Hersenschimmen zit sneeuw, sneeuw isoleert mensen, dwingt hen binnen te blijven als het buiten te bar wordt. Sneeuw en winter verwijzen ook naar de dood.

Perspectief/taal: Het boek is geschreven in een ik-perspectief en wordt geschreven in de tegenwoordige tijd. De taal is Nederlands en Engels en het boek heeft geen moeilijk taalgebruik.


Hoofdpersonen: De hoofdpersonen zijn Maarten en Vera:
Maarten: Hij is een man van 71 jaar, die sinds vijftien jaar met zijn vrouw Vera in de Verenigde Staten woont. Samen hebben zij twee kinderen, Kitty en Fred, en een hond, Robert. Maarten heeft rechten gestudeerd. Vóór zijn pensionering werkte hij als secretaris bij de Intergovernmental Maritime Consultative Organisation in Boston. Maarten is een gesloten en verlegen persoonlijkheid. In Hersenschimmen dementeert Maarten snel, waardoor hij aan het einde van het verhaal alleen nog flarden van herinneringen heeft. En niet meer in hele zinnen kan denken.
Vera: Vera is getrouwd met Maarten en de moeder van Kitty en Fred. Vera deed vroeger veel vrijwilligerswerk in de bibliotheek. Door de dementie van Maarten heeft ze zich ontwikkeld tot een sympathieke en zorgzame vrouw. Ze doet er alles aan om Maarten te helpen en neemt uiteindelijk de zware beslissing om haar man te laten opnemen in een inrichting.