Het Bittere Kruid

Samenvatting
Het verhaal begint in 1939 als de Duitsers Nederland binnenvallen. Marga komt met haar ouders in Breda terug. Ze waren net tijdelijk geëvacueerd vanwege de inval. Haar vader vindt niet nodig dat ze onderduiken, ook al is haar familie Joods. Marga wordt ziek en tegelijk verhuist de familie naar Amersfoort, waar haar broer en zijn vrouw Lotte wonen. Op een dag komt vader thuis met sterren die alle Joden dragen moeten. Ze zijn allen blij met deze sterren.
Dan krijgen vader en Dave een oproep voor een werkkamp. Ze gaan niet, omdat vader een huidaandoening heeft en Dave net doet alsof hij een ziekte heeft door iets te drinken dat in een vreemd flesje zit. Op een gegeven moment komt het buurmeisje, die niet Joods is, van Marga langs en zegt dat ze een aantal spullen van Marga mooi vindt. Ze kan ze wel menen, omdat zij ze waarschijnlijk toch niet meer gebruiken. Nog steeds duiken ze niet onder, ondanks alle razzia’s die plaatsvinden. Weer komt er een oproep, maar nu voor hen allen.


Marga, Dave en Lotte komen er onderuit met behulp van de dokter die Marga en Dave nog steeds ziek verklaart, terwijl ze dat eigenlijk niet zijn. Lotte mag dan blijven om hen te verzorgen. Vader en moeder moeten wel weg. Zij gaan naar een getto in Amsterdam.
Op een dag gaat Marga naar Amsterdam om haar ouders op te gaan zoeken in. Ook al was dat in die tijd levensgevaarlijk geworden voor Joodse mensen. In Amsterdam aangekomen besluit ze daar een tijdje te blijven. Tijdens haar bezoek komt er nog een inval in haar ouderlijk huis. Haar ouders worden opgepakt, Marga niet omdat ze nog net door de achterdeur kon ontsnappen. Helaas hangt haar jas dan nog in het huis met daarin haar identiteitspas. Daardoor weten de Duitsers alles van haar wat ze weten moeten en is Marga haar leven dus niet meer veilig. Bij Dave & Lotte in Amersfoort laat ze haar haar blonderen en krijgt als het ware een metamorfose . Ze gaat maar weer naar Amsterdam en daar helpt Wout haar een onderduikadres te vinden. Tijdens het einde van de oorlog wisselde Marga nog een paar keer van onderduikadres.
Na de oorlog besluit de Marga haar en oom en tante op te zoeken in Zeist (Die oom en tante zijn tijdens de oorlog niet opgepakt omdat de familie van haar tante niet-joods is). Daar ziet ze haar oom bij de tramhalte staan en ze is dus blij dat hij haar opwacht, tenslotte gaat ook die oom nog dood.

Titel
De titel van het boek is: ‘Het bittere kruid’. De titel heeft meerdere betekenissen. Als eerste gaat het over het eten. Het eten van bittere kruiden voor de maaltijd is een typisch Joods gebruik. Er wordt namelijk mee teruggedacht aan de bevrijding uit Egypte. Ook gaat het over de bittere smaak die de oorlog heeft achtergelaten, omdat de hele familie van Marga dood gaat. Een hoofdstuk in het boek heeft ook de titel ‘Het bittere kruid’.

Ondertitel
De ondertitel van dit boek is: “Een kleine kroniek”: Een korte zakelijke reeks van gebeurtenissen. In het boek klopt dit, er zijn allemaal gebeurtenissen uit het verleden waar nooit meer iets aan veranderen zal.

Motto
Het motto van dit boek staat op pagina 5 en is:

Er rijdt door mijn hoofd een trein
vol joden, ik leg het verleden
als een wissel om.

Marga probeert haar verleden te vergeten. Zij legt dus als het ware een wissel om, om de trein vol joden over een ander spoor.

En het boek is ter nagedachtenis aan haar familie, zodat dat die in ieder geval niet voor niks hebben geleefd.

Auteur
Marga Minco geboren in 1927 te Ginniken in Noord-Brabant. Marga groeide op in een harmonisch orthodox-joods gezin. Haar ouders behoorden tot de redelijk welvarende middenklasse, en geven hun kinderen een goede opvoeding. Marga die eigenlijk Sara heet nam zelf afstand van het geloof van haar ouders maar heeft het nooit helemaal losgelaten, het komt in het boek heel vaak voor veel motieven zijn er aan ontleend. En ze gebruikt veel autobiografische elementen, maar neemt de vrijheid die zelf te rangschikken en aan te vullen.

Personen, karakters en typen
In het boek wordt maar heel weinig beschreven, dus ook de karakters van de personen niet. Maar uit het doen van mensen kun je wel wat opmaken hoe ze zijn.

Moeder: Is erg zorgzaam en verder een normale moeder wordt verder niet beschreven.
Vader: Wordt nog het meest van allemaal beschreven op Marga na, hij heeft een plat karakter is een betweter en een erge optimist, hij is het hoofd van het gezin en dat is erg duidelijk blijkbaar, hij wil dat zijn kinderen een goede opvoeding krijgen en naar een fatsoenlijke school gaan, erg zorgzaam tegen over de kinderen maar ontwikkeld nauwelijks.
Marga: Ontwikkeld goed in het boek, je ziet haar als het ware opgroeien maar gaande het boek vereenzaamd ze heel erg.
Dave: Is Marga haar oudere broer en is getrouwd met Lotte van hem krijg je alleen te weten dat hij dapper is omdat hij niet naar dat werkkamp wil.

Tijd & Ruimte
Het verhaal begint in Breda in het ouderlijk huis van Marga. Dan verhuizen ze naar Amersfoort, waar het huis van Dave en Lotte staat. Vervolgens gaat Marga naar Amsterdam (waar haar ouders in een joden getto zitten), en er zijn nog een paar onderduik adressen waar ze een tijdje verblijft (bijvoorbeeld Heemstede) en tenslotte speelt het verhaal zich nog af in Zeist, waar de oom en tante van Marga wonen.

Perspectief
Het perspectief is het hele boek bij Marga. Daardoor krijg je een goed idee over hoe ze denkt en hoe ze dat voelt. Je ziet haar als het ware opgroeien tijdens het boek. Doordat het perspectief het hele boek bij de Marga is, krijg je als lezer van alle andere personages totaal geen beeld.

Opbouw + Thema en motieven
Het verhaal komt snel op gang. Het begint met een familie die terugkeert naar hun woonplaats, nadat ze geëvacueerd waren in verband met de oorlog. Vanaf dat moment is het een komen en gaan van gebeurtenissen. Het voordeel is dat er maar één verhaallijn is, het verhaal is dus de hele tijd makkelijk te volgen. Er zijn terugkerende motieven, maar haast geen flashbacks. In het boek zijn wel verspringingen en korte scènes.
Motieven: Het motief van angst. Het hele leven van Marga draait op een gegeven moment nog om angst. Angst om opgepakt te worden en angst om haar geliefden te verliezen. Tastbare motieven zijn bijvoorbeeld de sterren waar vader mee aankomt zetten. Het zijn de beruchte Jodensterren. Elke jood moet er één dragen om te laten zien dat hij/zij van joodse afkomst is. De sterren worden bij het gezin zeer vrolijk ontvangen. Ze willen hem het liefst zo snel mogelijk op hun jassen dragen, later verandert dat.

Of het motief de tol van de hoop, Haar oom zegt op een gegeven moment dat het niet meer lang zal duren voor dat de Duitsers hier heen zullen komen en op dat moment wordt de tol platgereden door een vrachtwagen, de hoop is weg.

Stijl
Het taalgebruik in dit boek was redelijk te begrijpen. En het boek heeft geen grove woorden of vloeken. Er stonden wel wat moeilijke joodse woorden in, maar daarvan kon je achter in het boek de betekenis opzoeken. Nergens staan er beschrijvingen van personen of omgeving.
‘‘Je moet het allemaal maar zelf invullen’’ net als de ‘‘open plekken’’ die in dit boek staan, je moet zelf maar invullen wat je denkt dat er gebeurd zou zijn.