Bibliografische gegevens Auteur: Tim Krabbé Titel: Vertraging
Uitgever: Bert Bakker
Plaats: Amsterdam
Jaar eerste druk: 1994, verscheen eerder als feuilleton in de Volkskrant. Gelezen druk: twaalfde druk uit 1999
Motto: geen
Opdracht: geen. Samenvatting Het verhaal begint als Jacques Bekker met een groep bekende Nederlanders een trip maakt. Ze vliegen vanuit Nieuw-Zeeland naar Amsterdam, maar maken een tussenstop in Sydney. Daar loopt zijn vliegtuig vier uur vertraging op en hij besluit op zoek te gaan naar een jeugdliefde Moniek Ilegems. Als hij haar gevonden heeft vraagt ze hem met haar mee te gaan. Ze laat Jacques een auto kopen, omdat ze zelf niet gezien wilt worden. Ze vertelt hem dat ze bekend staat als Madame Twenty en dat haar bedrijven ook zo heten. Ze is nu op de vlucht voor de politie, omdat ze belastingsfraude heeft gepleegd. Jacques mist zijn vliegtuig en hij besluit met Moniek door Australië te trekken. Dus ze trekken het lege Australische landschap in. Om niet te worden herkend veranderen ze hun uiterlijk en nemen ze valse paspoorten onder de namen Paula en Leslie. De verdwijning werd al snel groot nieuws en ze waren dagelijks op televisie en stonden in kranten. Het was duidelijk dat ze uit Australië weg moesten en dus kochten ze vliegtickets naar Londen. Maar dan krijgen ze op het nieuws te horen dat Alan Wolpe, degene met wie Moniek fraude had gepleegd, zelfmoord heeft gepleegd, nadat hij is opgepakt en in de gevangenis moest. Hij gebruikte ook een vals paspoort en is daarmee gesnapt, dus Moniek en Jacques durfden het niet aan om met hun valse paspoorten te reizen. Ook komen ze erachter dat Wolpe de rekening met het fraudegeld van hem en Moniek heeft opgeheven. Als ze ook nog eens beroofd worden van hun geld dat ze bij zich hebben, zijn ze helemaal blut. Ook komt Jacques erachter dat Moniek dertig jaar geleden alleen naar Oostende is gekomen, om
Hun auto is door de dieven ook vernield en ze moeten liften om naar een andere plek te kunnen. Een man neemt ze mee naar zijn ex-vriendin Eileen, met wie hij het weer goed wilt maken. Ze mogen daar overnachten, maar als ze willen gaan slapen komt Eileen woedend binnen met een pistool en moeten ze het huis uit. Moniek wordt blijkbaar boos en schiet met haar pistool Eileen dood. Jacques raakt steeds meer in de war en wilt eigenlijk vluchten, weg van Moniek. Daarna gaan ze naar de plaats Fort Madness, Jacques ziet zijn kans en vlucht midden in de nacht weg. Moniek gaat hem zoeken en dreigt hem neer te schieten als hij niet mee terug gaat. Hij stapt in de auto, maar valt haar onder het rijden aan. Als ze uitgevochten zijn, vraagt Moniek hem weer mee te gaan, waarop Jacques ‘nee’ zegt en dan schiet Moniek zichzelf dood. Jacques legt haar in een bos, de politie komt en Jacques geeft zich over.
Vertelinstantie(s) Er is sprake van een personale vertelinstantie, Je maakt bijna alles mee door de ogen van de hoofdpersoon Jacques. Je weet wat Jacques denkt, ziet en voelt. Het blijft beperkt tot Jacques, dus er is geen auctoriale verteller. Citaat één: Hij keek omhoog, in de hoop tenminste een vliegtuig te zien, maar de lucht was leeg. (blz. 120) Citaat twee: Wanhopig zocht hij de afstandsbediening, bang ook maar één beeld te missen, maar hij kon hem niet vinden, en hulpeloos moest hij toezien hoe Sonja’s lippen bewogen. (blz. 131) Citaat drie: Maar hij zag dat hij haar ook naar Oostende had getoverd, en de adembenemende gedachte kwam bij hem op dat hij geen haast had, dat hij, als hij wilde, langer had dan vanavond om alles te weten te komen. (blz. 35) Deze drie citaten geven aan dat de verteller weet wat Jacques denkt, voelt en ziet. Als je in deze twee stukjes ‘hij’ in ‘ik’ veranderd blijft het verhaal kloppend. In het laatste hoofdstuk kom je erachter dat het verhaal een meervoudig perspectief heeft. Het blijft wel een personale vertelinstantie, maar je krijgt nu alles door de ogen van Moniek te zien. Dit is tegelijk ook een flash-back en wordt er ineens heel veel duidelijk. Je krijgt dan veel informatie wat het verhaal duidelijker maakt en waardoor je meer dingen snapt van wat er gebeurd is. Citaat één: Ze had hem Jack genoemd, en hij had geloofd dat het toeval was, ze had hem over Christa laten vertellen – niets had hij doorgehad. (blz. 141) Citaat twee: Ze liet Brenda Lee in haar hoofd zingen, op zoek naar nog iets bruikbaars. (blz. 140) Citaat drie: Ze trilde op haar benen – toen hij was omgekeerd en weer naar haar toe was gereden had ze gedacht dat ze een wonder zag: ze kon de envelop terugvragen. (blz. 143-144). Personages De hoofdpersoon is Jacques Bekker. Hij is 47 jaar oud en woont in Amsterdam. Moniek noemt hem Jack en op zijn vervalste paspoort is hij Lelie Leder en 49 jaar oud. Hij is een Nederlandse schrijver en presentator van een quiz. Hij heeft in Nederland een relatie met de 27-jarige Soja. Hij is op zijn zeventiende verliefd geworden op Monnik toen zij naar Oostende kwam. Na dertig jaar zoekt hij haar opnieuw op. Jakkes is een rond karakter. Je weet veel over hem, ook omdat je alles vanuit zijn ogen meemaakt. Zijn karakter krijg je door het verhaal heen wat meer te weten. Ook maakt Jakkes karakterontwikkeling door. Aan het begin van hun verdwijning vond hij het nog spannend en vond hij het fijn bij Monnik te zijn. Maar hoe langer ze onderweg zijn hoe liever hij weg wilt. Ook zit hij erg onder de plak van Monnik, zij bepaalt en regelt alles en Jakkes kijkt maar toe. Maar dan neemt hij opeens actie door echt weg te gaan. Hij veranderd ook qua uiterlijk om niet te worden herkend. Hij scheert zijn hoofd kaal en laat zijn baard staan. Zijn relatie met Monnik veranderd door het verhaal heen. In de flash-backs lees je hoe ze elkaar ontmoeten en hoe Jacques verliefd op haar wordt. Als ze elkaar weer terugzien in Sydney voelt hij gelijk weer iets voor haar. Maar door de maanden heen wordt het gevoel steeds minder sterk en op een gegeven moment heeft hij het helmaal met haar gehad. Met Christa had hij een relatie, tot dat Moniek kwam en zij hem veroverde. Citaat één: Vanaf het moment dat hij van de vertraging had gehoord had vastgestaan wat hij zou doen: Sydney ingaan en kijken of Moniek Ilegems er nog woonde. (blz. 9) Citaat twee: Om Moniek niet in gevaar te brengen moest ook hij vrij kunnen rondreizen, en dus liet hij zijn schedel door haar kaalscheren, droeg zonnebrillen en een kettinkje, een hoed, liet zijn baard staan. (blz. 43) Citaat drie: Soms dacht hij eraan haar te vermoorden. (blz. 122) Deze citaten geven aan dat hij haar graag terug wilde zien, hoe hij eruit ziet en hoe hij Moniek steeds minder mag. De tweede belangrijke persoon is Moniek Ilegems. Ze is getrouwd maar weer gescheiden met Howard George, en heet eigenlijk Monica George. Zij is vijftig jaar en woont in Sydney op Leichhardt street. Ze woonde op haar twintigste in Brussel en deed aan schoonspringen. Op haar vervalste paspoort is ze Paula Fuerst en 42 jaar oud. Haar bijnaam is Madame Twenty, die naam heeft Jacques vroeger verzonnen en die naam heeft ze gebruikt voor haar bedrijven en zo staat ze bekend. Ze is vrij klein, heeft kleine ogen en heeft zwart haar. Zij is ook een round character. Je komt veel te weten over haar persoonlijkheid. Ze heeft veel lef, dit blijkt uit verschillende dingen. Een voorbeeld daarvan is wanneer ze in Fort Madness zitten en Jacques een brief vind waarin staat dat over drie weken de plaats ontruimd moest zijn. Toen hij dit aan Moniek vertelde zei ze vastberaden dat ze bleef. Ze had ook de durf om alles achter te laten toen ze opeens wilde verdwijnen. Moniek verandert ook in de loop van het boek. Qua uiterlijk is ze veranderd door andere kleding te gaan dragen, en haar zwarte haar te blonderen en kort te knippen. In het begin is ze erg rijk, ze had namelijk zevenhonderdtachtigduizend dollar bij zich en ook nog eens miljoenen op de gezamenlijke rekening van haar en Wolpe. Maar na een paar gebeurtenissen heeft ze ineens bijna niks meer. Ze heeft toen ze twintig was een tijdje iets gehad met Jacques. Maar dat was een grap, want ze wilde eigenlijk haar vriendin Christa pesten en haar vriendje, Jacques, afpakken. Maar ze werd echt verliefd op hem. Ze heeft Jacques toen gebruikt en ze nam weer misbruik van Jacques door hem de auto te laten kopen in het begin. Citaat één: Ze droeg haar bril, haar werkelijk blond geworden stekelhaar, haar gebloemde korte broekjes en Madame Twenty t-shirts met zoveel verve dat die haar werkelijk een ander maakten dan de wereldse, elegante Madame Twenty. (blz. 43) Citaat twee: Ze had toen gedroomd van de Olympische Spelen, en die droom was uitgekomen, in 1964 in Tokio; de eerste Belgische schoonspringster die het zover had gebracht. (blz. 48) Citaat drie: De durf! De durf waarmee ze haar hele leven had opgezet en waarin hij nu haar gelijke was! (blz. 130) Deze citaten geven aan hoe ze eruit ziet, dat ze aan schoonspringen deed en dat ze lef heeft. Tijd De historische tijd is 1994. Dit is zo precies te zeggen door dit stukje: For the Olympic Champion of diving, Tokio 1964. You are my destiny. Jack. Dit staat achterop de foto die Jacques aan Moniek geeft in het laatste hoofdstuk. Dit is een flash-back van waarneer Moniek twintig is. En in het verhaal is ze vijftig. Dus speelt het verhaal zich in 1994 af. De verteltijd is vijftien hoofdstukken, verdeeld over 143 pagina’s. De vertelde tijd is een paar maanden. Jacques zegt dat het een paar maanden later was, sinds de dag dat hij vertraging had. De ene keer is het verteltempo hoog, dan gebeurt er ineens iets onverwacht wat maar kort wordt beschreven. Maar soms wordt iets heel uitvoerig beschreven, zoals het plaatsje waar ze zijn of wanneer ze in de auto zitten, terwijl er weinig gebeurd. Ik kan geen terugverwijzingen vinden in het boek. Er zitten ook niet echt vooruitwijzingen in, meer voorspellingen van Jacques wat er kan gebeuren. Er zitten wel veel flash-backs in. Zeven van de vijftien hoofdstukken zijn flash-backs en vormen ook een soort verhaal over vroeger. Er wordt beschreven hoe Jacques en Christa elkaar ontmoet hebben en elkaar weer uit het oog hebben verloren. En later hoe Jacques en Moniek elkaar hebben ontmoet en hoe Moniek hem voor een pesterij heeft gebruikt. De flash-backs zijn dertig en een half jaar geleden. Door de vele flash-backs is het verhaal niet chronologisch. Het is in medias res verteld, want je krijgt de achtergrondinformatie pas in de loop van het verhaal te weten. Ruimte Fysische ruimte
De belangrijkste ruimte in het verhaal is Australië. Daar reizen Moniek en Jacques rond. Er is niet echt één plak waar ze het meest zitten. Ze komen in veel verschillende plaatsen, zoals: Sydney, Goulburn, Larrimah en Fort Madness. Het zijn vooral landschappen waar ze komen waar vaak geen mensen zijn. In het begin zitten ze veel in de auto, eerst een Ford Falcon en later een Fairmont. Het is in heel Australië bijna telkens heet en mooi weer, op sommige regenbuien na. De fysische ruimte in de flash-backs zijn vooral de club Oppy’s in Oostende en Brussel. Het was zomer en mooi weer. Psychische ruimte
Moniek is vaak vrolijk en actief. Dit is vaak een versterking van gevoel, want in de meeste plaatsen is het mooi weer en zijn er mooie landschappen. Bij Jacques is het heel afwisselend, de ene keer is hij vrolijk en wil hij er wat van maken met Moniek. De andere keer is hij een beetje down en wilt hij van alles af en wil hij terug naar huis. Dat staat dan in contrast met de omgeving. In de flash-backs zijn de personen vooral verliefd en vrolijk. Er is vaak sprake van versterking van gevoel, want het speelde zich af in de zomer en het was mooi meer. Zintuiglijk

Er wordt niet veel over de zintuigelijke ruimte verteld. Op de meeste plekken is het erg rustig en is er weinig geluid. Jacques hoorde gelijk een auto aankomen. Ze zien veel landschappen waar bergen en rotsen zijn. De geur wordt niet beschreven, behalve als ze in plaatselijke bars komen waar het bijna altijd muf ruikt. Oppy’s wordt niet echt zintuiglijk beschreven. Motieven Leidmotieven in het verhaal zijn foto’s. Dit denk ik, omdat het belangrijk is voor het verloop van het verhaal. Als Christa geen foto van Jacques aan haar vriendinnen, ook Moniek, had laten zien, dat was Moniek denk ik niet op het idee zijn gekomen om hem af te pakken. Dus hadden ze elkaar misschien nooit ontmoet. Citaat één: Ze liet je foto zien, en ik wilde je meteen. (blz. 135) Dit zegt Moniek tegen Jacques wanneer hij zegt dat ze hem heeft gebruikt. Moniek beweerd dat het niet zo was en dat ze echt verliefd op hem was. Met de foto van Moniek en Christa wilde Moniek aan Jacques duidelijk maken dat hun relatie een grap was. Maar op het laatste moment geeft ze de foto toch niet, maar alleen een briefje met de tekst Het was een grap. I’m sorry. Moniek. (blz. 141) Pas dertig jaar later komt Jacques erachter dat Christa en Moniek vriendinnen waren. Citaat twee: Christa en zij samen, lachend, vriendinnen. In een klap zou hij alles weten; dat het doorgestoken kaart was geweest, een grap. (blz. 140) Dit is de beschrijving van de foto die Moniek aan Jacques wil geven in de laatste flash-back, maar ze heeft de foto toch niet gegeven, dus wist Jacques pas dertig jaar later dat Moniek en Christa vriendinnen waren. Een verhaalmotief is toeval. Er is best veel sprake van toeval in het verhaal. Als Jacques en Moniek elkaar ontmoeten voor de eerste keer, weet zij zijn naam en Jacques denkt dat het toeval is. Het is toeval dat Jacques’ vliegtuig vertraging heeft op dezelfde dag dat Moniek wil verdwijnen. Het is toeval dat hij het adres en telefoonnummer zo snel vind en dat hij Moniek ziet op het moment dat ze wilt vertrekken. Het is toeval dat hij voor de tweede keer zijn vliegtuig mist en dat Wolpe gepakt is op dezelfde route als die Moniek en Jacques willen volgen, vlak voordat ze willen vertrekken. Het komt dus veel terug, ook al is het niet echt een heel duidelijk motief. Het toeval komt vaak voor tussen Jacques en Moniek. Er is vooral veel toevalligheid in het begin. Citaat twee: Wolpe en zij, en ook Jacques, hadden hun paspoorten langs dezelfde kanalen gekregen; misschien was er iets mee. (blz. 73) Dit is wanneer ze te horen kregen dat Wolpe is overleden en dat hij ook met een vals paspoort, langs dezelfde route als Jacques en Moniek wilden volgen, was gaan reizen. Citaat één: Ze had hem Jack genoemd, en hij had geloofd dat het toeval was, ze had hem over Christa laten vertellen – niets had hij doorgehad. (blz141) Dit geeft aan dat Jacques geloofde dat Moniek toevallig zijn naam kende en ze elkaar daardoor hebben leren kennen en hij lang niet geweten heeft dat ze hem kende van Christa. Thema Het thema van het verhaal is het terugvinden van een jeugdliefde. Daar draait eigenlijk heel het verhaal om. Jacques krijgt ineens het idee Moniek te zoeken, maar had nooit gedacht dat het hele avontuur zou volgen. Titelverklaring De keuze voor de titel Vertraging is heel normaal. De vertraging heeft er voor gezorgd dat Jacques Moniek ging zoeken, dat ze elkaar vonden en dat ze veel dingen meemaakten in Australië. Dit is de duidelijkste verklaring voor de gekozen titel. Een tweede achterliggende gedachte kan zijn hoe het boek is ingedeeld. Er wordt gebruik gemaakt van vertragingen en versnellingen. Ineens kan er veel gebeuren, zoals de overval bij het meer, waardoor ze hun geld en auto ineens kwijtraken. (blz. 82-86). Maar dan wordt alles ineens weer vertraagd en is het verteltempo erg laag. Zo wordt de spanning opgebouwd.